Zink is een essentieel sporenelement dat nodig is voor verschillende functies in het menselijk lichaam. Een tekort aan dit belangrijke mineraal kan leiden tot tal van gezondheidsproblemen. Lees verder om meer te weten te komen over de rol van zink in het lichaam en de symptomen en oorzaken van een zinktekort.

Inhoudsopgave

• Wat is zink en waar is het goed voor?
• Welke functies vervult zink in het lichaam?
• Hoeveel zink moet je elke dag innemen?
• Welke voedingsmiddelen bevatten zink?
• Wat zijn de oorzaken van een zinktekort?
• Wat zijn de symptomen van een zinktekort?
• Wat zijn de complicaties van een zinktekort?
• Hoe kan ik mijn zinkgehalte laten meten?
• Hoe wordt een zinktekort behandeld?
• Zijn zinksupplementen nuttig?
• Kun je te veel zink innemen en wat zijn de bijwerkingen van een overdosis?

Wat is zink en waar is het goed voor?

Zink is een essentieel sporenelement dat ons lichaam nodig heeft voor verschillende functies. Het is een essentieel micronutriënt, wat betekent dat ons lichaam het niet zelf kan produceren en we het uit onze voeding moeten halen. Zink wordt voornamelijk opgenomen in de dunne darm en wordt in het lichaam verdeeld over verschillende organen en weefsels, waarbij het grootste deel wordt opgeslagen in de spieren en botten. In tegenstelling tot sommige andere mineralen slaat het lichaam zink niet in grote hoeveelheden op, dus is het belangrijk dat we regelmatig voldoende zink binnenkrijgen via onze voeding of supplementen.

Een tekort aan zink is zeldzaam in geïndustrialiseerde landen, maar kan bepaalde bevolkingsgroepen treffen, waaronder ouderen, vegetariërs, veganisten en mensen met bepaalde medische aandoeningen die de zinkinname of -behoefte beïnvloeden. Een zinktekort leidt tot verschillende gezondheidsproblemen. Voldoende zinkinname is daarom essentieel voor het behoud van een goede gezondheid (Harvard Health, 2023).

Welke functies vervult zink in het lichaam?

Omdat het betrokken is bij veel lichaamsprocessen is zink een onmisbaar mineraal voor onze gezondheid. Hier zijn enkele van de belangrijkste functies die zink in het lichaam vervult:

• Immuunsysteem: Zink speelt een belangrijke rol in ons immuunsysteem. Het helpt ons lichaam om infecties te bestrijden en wonden te genezen.
• Celgroei en -deling: Zink is essentieel voor de groei en deling van onze cellen. Het ondersteunt de DNA-synthese en is belangrijk voor de ontwikkeling en functie van veel celtypen, waaronder het immuunsysteem en zenuwcellen.
• Metabolisme: Zink helpt bij de vertering en opname van voedsel, processen die deel uitmaken van de stofwisseling. Het is betrokken bij veel enzymatische reacties in het lichaam die ons voedsel omzetten in energie.
• Hormoonproductie: Zink is betrokken bij de productie en werking van verschillende hormonen, waaronder insuline en testosteron.
• Sensorische functies: Zink is belangrijk voor onze zintuiglijke functies, vooral smaak en geur.
• De gezondheid van de huid: Zink speelt een belangrijke rol bij wondgenezing en kan huidaandoeningen zoals acne helpen verlichten. Het wordt vaak gebruikt in crèmes en lotions om huidirritatie te verzachten en genezing te bevorderen.

Bron: Cleveland Clinic, 2023

Hoe divers de functies van zink is, zo belangrijk is het om er voldoende van binnen te krijgen. Een zinktekort kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen, van infecties en huidproblemen tot groeiachterstand en hormoonstoornissen.

Hoeveel zink moet je elke dag innemen?

De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid zink varieert en hangt onder meer af van leeftijd en geslacht.

Verschillende factoren, waaronder bepaalde ziekten en levensomstandigheden, kunnen leiden tot een verhoogde behoefte aan zink (NIH, 2022).

Welke voedingsmiddelen bevatten zink?

Zink komt in verschillende voedingsmiddelen voor. Hier zijn enkele van de beste voedingsbronnen van zink en de hoeveelheid zink per 100 gram voor elk voedingsmiddel:

• Oesters: 78,6 mg per 100 g
• Rundersteak: 6,31 mg per 100 g
• Varkenskotelet: 2,93 mg per 100 g
• Kipfilet: 1,0 mg per 100 g
• Kikkererwten: 3,43 mg per 100 g
• Linzen: 3,27 mg per 100 g
• Cashewnoten: 5,6 mg per 100 g
• Quinoa: 3,1 mg per 100 g
• Havermout: 3,97 mg per 100 g
• Yoghurt: 0,9 mg per 100 g

Bron: Cleveland Clinic, 2023

Houd er rekening mee dat het lichaam zink uit dierlijke bronnen gemakkelijker kan opnemen dan uit plantaardige bronnen. Dit komt door de antinutriënten in plantaardig voedsel, die de opname van zink in het lichaam belemmeren. Antinutriënten zijn onder andere fytaten, die voorkomen in volkorenproducten en peulvruchten, en oxalaten, die voorkomen in sommige groenten zoals spinazie en rabarber. Een uitgebalanceerd dieet met zowel dierlijke als plantaardige voedingsmiddelen kan bijdragen aan een adequate zinkinname (Roohani et al., 2013).

Wat zijn de oorzaken van een zinktekort?

Een zinktekort kan door verschillende factoren worden veroorzaakt:

• Inadequate voeding: Een dieet met weinig zinkrijke voedingsmiddelen kan een tekort veroorzaken. Veel plantaardig voedsel bevat bijvoorbeeld minder zink dan dierlijke producten en het is vaak moeilijker op te nemen.
• Problemen met de opname van voedingsstoffen: Sommige mensen kunnen zink niet goed opnemen uit hun voeding. Dit kan het geval zijn bij bepaalde spijsverteringsstoornissen, zoals de ziekte van Crohn of coeliakie, of na een maag-darmoperatie. Coeliakie is een auto-immuunziekte waarbij het lichaam negatief reageert op gluten. De ontstekingsreactie beschadigt het slijmvlies van de dunne darm en kan de opname van voedingsstoffen, waaronder zink, belemmeren.
• Verhoogde behoefte aan zink: Verschillende factoren, waaronder bepaalde ziekten en leefstijlfactoren, kunnen leiden tot een verhoogde behoefte aan zink en zo het risico op een zinktekort verhogen. Mensen in deze groepen moeten extra aandacht besteden aan hun zinkinname en met hun arts praten als ze het niet zeker weten. Dit zijn onder andere:
  • Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven: Deze vrouwen hebben een verhoogde behoefte aan zink omdat ze extra nodig hebben voor de ontwikkeling van de foetus of de melkproductie.
  • Mensen met bepaalde ziekten: Mensen met ziekten zoals diabetes, malabsorptiesyndromen, chronische lever- of nierziekten en mensen die dialyse ondergaan, kunnen een hogere zinkbehoefte hebben.
  • Vegetariërs en veganisten: Een zinktekort kan ontstaan bij dit dieet, omdat zink uit plantaardige bronnen minder goed wordt opgenomen dan zink uit dierlijke bronnen.
  • Mensen die veel stress ervaren: Stress, zowel fysiek als psychisch, kan een hogere behoefte aan zink veroorzaken. Dit komt doordat zink een rol speelt bij het reguleren van het hormoon cortisol, dat vaak het “stresshormoon” wordt genoemd.
• Antinutriënten: De opname van zink in de darm kan worden verstoord door antinutriënten.
• Alcoholisme: Alcohol tast het vermogen van de darm aan om zink en andere voedingsstoffen op te nemen. Tegelijkertijd bevordert het de uitscheiding van zink via de nieren. Dit kan leiden tot een zinktekort.

Bronnen: NIH, 2022; Roohani et al., 2013

Wat zijn de symptomen van een zinktekort?

De symptomen van een zinktekort kunnen variëren en zijn vaak afhankelijk van de ernst van het tekort. De meest voorkomende symptomen zijn:

• Smaak- en reukstoornissen
• Verlies van eetlust
• Haaruitval
• Huidproblemen, in de vorm van een droge en ruwe huid, acne of eczeem
• Zwak immuunsysteem en vatbaarheid voor infecties

Deze symptomen zijn echter vrij aspecifiek en kunnen ook voorkomen bij veel andere ziekten, dus het is belangrijk om een arts te raadplegen als je een zinktekort vermoedt.

Bron: Plum et al., 2010

Wat zijn de complicaties van een zinktekort?

Een aanhoudend zinktekort kan leiden tot ernstige complicaties en omvatten:

• Groeiachterstand: Een zinktekort kan ervoor zorgen dat kinderen en adolescenten niet groeien en een ontwikkelingsachterstand veroorzaken. Deze achterstand kan zowel fysieke als neurologische problemen met zich meebrengen.
• Verzwakt immuunsysteem: Een tekort kan ervoor zorgen dat het immuunsysteem minder effectief is, wat de vatbaarheid voor infecties en ziekten verhoogt.
• Huidproblemen: Een tekort aan zink kan leiden tot huidproblemen zoals uitslag, zweren en een langzamer herstel.
• Verlies van eetlust: Een andere complicatie van een zinktekort kan een verlies van smaak zijn, wat kan leiden tot verlies van eetlust.
• Oog- en gezichtsproblemen: In sommige gevallen kan een zinktekort leiden tot nachtblindheid en andere problemen met het gezichtsvermogen.
• Vruchtbaarheidsproblemen: Bij mannen kan een zinktekort het aantal zaadcellen en het testosterongehalte verlagen, wat kan leiden tot vruchtbaarheidsproblemen (Te et al., 2023).

Bronnen: Nall, 2023; MedlinePlus, 2023

Hoe kan ik mijn zinkgehalte laten meten?

Als je vermoedt dat je een zinktekort hebt, is het raadzaam om naar een arts te gaan. De diagnose kan ingewikkeld zijn omdat de symptomen vaak aspecifiek zijn en verward kunnen worden met andere gezondheidsproblemen. Tijdens de afspraak wordt meestal een grondige anamnese afgenomen en een lichamelijk onderzoek uitgevoerd. Als een zinktekort wordt vermoed, kan een bloedonderzoek worden gedaan om het huidige zinkgehalte te bepalen. Er zijn ook andere testmogelijkheden, zoals urine- of haaranalyses, die kunnen worden uitgevoerd als de situatie daar naar vraagt (Prasad, 2004).

Hoe wordt een zinktekort behandeld?

Als een zinktekort wordt vastgesteld, is het belangrijk om maatregelen te nemen om de zinkstatus te verbeteren en eventuele onderliggende oorzaken te behandelen. Hier volgen enkele maatregelen die kunnen worden genomen:

• Dieetveranderingen: Een evenwichtige voeding rijk aan zink kan helpen om de hoeveelheid zink in het lichaam te verhogen.
• Zinksupplementen: In sommige gevallen, vooral bij een ernstig zinktekort of wanneer een uitgebalanceerd dieet alleen niet voldoende is, kan de arts aanraden om supplementen te nemen. Het is belangrijk om de instructies van de arts zorgvuldig op te volgen, omdat een overmatige inname van zink kan leiden tot bijwerkingen.
• De onderliggende oorzaak behandelen: Als het zinktekort wordt veroorzaakt door een specifieke ziekte of aandoening, zoals coeliakie, kan de behandeling van deze aandoening helpen om de zinkstatus te verbeteren. Het is belangrijk om met de arts te bespreken wat de beste aanpak is om de onderliggende oorzaak te behandelen.

Regelmatige controle met een arts wordt aanbevolen om de progressie te controleren en de behandeling zo nodig aan te passen (NIH, 2022).

Zijn zinksupplementen nuttig?

Het nemen van zinksupplementen om verkoudheid te voorkomen en te behandelen wordt steeds populairder. Het bewijs uit onderzoeken op dit gebied is echter gemengd en er zijn meer onderzoeken nodig om duidelijke resultaten te krijgen. Hoewel de marketing van zinksupplementen vaak benadrukt dat ze de symptomen van verkoudheid kunnen verlichten, is het belangrijk om de juiste dosering en toepassing in acht te nemen. Overmatige inname van zink kan bijwerkingen veroorzaken en de opname van andere belangrijke voedingsstoffen belemmeren. Het gebruik van zinksupplementen kan ook een wisselwerking hebben met andere geneesmiddelen, zoals bepaalde antibiotica en diuretica. Overleg met een arts of apotheker voordat je zinksupplementen inneemt als je ook andere geneesmiddelen gebruikt. Bijwerkingen zoals misselijkheid, braken, diarree, metaalachtige smaak in de mond en maagpijn kunnen ook voorkomen. Deze moeten zo snel mogelijk met een arts worden besproken, omdat ze ook kunnen wijzen op een zinkoverschot (NIH, 2022; Mayo Clinic, 2020).

Kun je te veel zink innemen en wat zijn de bijwerkingen van een overdosis?

Een overschot aan zink kan ontstaan als langdurig hoge doses supplementen worden genomen. Een zinkoverschot kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen, waaronder een verzwakt immuunsysteem, neurologische problemen, anaemie en lage LDL-waarden. Hoge doses zink kunnen de opname van andere belangrijke mineralen verstoren, zoals koper, ijzer, calcium en magnesium, en kan leiden tot een tekort aan deze mineralen. Al met al is het belangrijk om zinksupplementen op verantwoorde wijze en volgens de instructies van de arts in te nemen (NIH, 2022; Niragu, 2007).

Samenvatting

Zink is een belangrijk mineraal dat essentieel is voor tal van lichaamsfuncties. Een tekort aan dit mineraal kan leiden tot verschillende symptomen en vereist medisch onderzoek en behandeling. Het is belangrijk om een uitgebalanceerd dieet te volgen dat voldoende zink bevat en zo nodig onder medisch toezicht zinksupplementen te nemen.

Bronnen

The Essential Toxin: Impact of Zinc on Human Health. (n.d.). NCBI. Retrieved July 31, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2872358/

5 Health Benefits of Zinc. (2023, January 30). Cleveland Clinic Health Essentials. Retrieved July 31, 2023, from https://health.clevelandclinic.org/zinc/

Nriagu, J. (https://web.archive.org/web/20170808155353id_/http://www.extranet.elsevier.com/homepage_about/mrwd/nvrn/Zinc%20Toxicity%20in%20Humans.pdf). Zinc toxicity in humans. School of Public Health.

Olsen, N., & Nall, R. (2017, December 22). Zinc deficiency: Symptoms, diagnosis, and treatment. Medical News Today. Retrieved July 31, 2023, from https://www.medicalnewstoday.com/articles/320393

Prasad, A. S. (2004). Zinc Deficiency: Its Characterization and Treatment. Metal ions in biological systems. https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/51660916/Astrid_Sigel__Helmut_Sigel_Metal_Ions_and_Their_Complexes_in_Medication-libre.pdf?1487827272=&response-content-disposition=inline%3B+filename%3DAstrid_Sigel_Helmut_Sigel_Metal_Ions_and.pdf&Expires=1690816065&S

Te, L., & et al. (2023). Correlation between serum zinc and testosterone: A systematic review. Journal of Trace Elements in Medicine and Biology, 76. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0946672X22002048

Zinc. (n.d.). Mayo Clinic. Retrieved July 31, 2023, from https://www.mayoclinic.org/drugs-supplements-zinc/art-20366112

Zinc and its importance for human health: An integrative review. (n.d.). NCBI. Retrieved July 31, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3724376/

Zinc – Health Professional Fact Sheet. (2022, September 28). NIH Office of Dietary Supplements. Retrieved July 31, 2023, from https://ods.od.nih.gov/factsheets/Zinc-HealthProfessional/

Zinc in diet. (2023, January 19). MedlinePlus. Retrieved July 31, 2023, from https://medlineplus.gov/ency/article/002416.htm

Zinc | The Nutrition Source | Harvard T.H. Chan School of Public Health. (n.d.). Harvard T.H. Chan School of Public Health. Retrieved July 31, 2023, from https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/zinc/