Schildklierhormonen zijn essentieel voor de goede werking van de schildklier en reguleren bijvoorbeeld de stofwisseling. De normale waarden voor het schildklierstimulerend hormoon (TSH) liggen tussen 0,4 en 4,0 mU/L en voor vrij T4 (FT4) tussen 0,9–2,3 ng/dL.

De schildklier is een kleine, vlindervormige klier in de hals die hormonen produceert en een cruciale rol speelt in de algemene hormonale balans en gezondheid. Het is belangrijk dat de schildklierwaarden binnen het normale bereik liggen, want zowel een overactieve als een te trage schildklier kunnen leiden tot gezondheidsproblemen zoals gewichtsschommelingen, vermoeidheid en hartproblemen. Met een schildkliertest van Homed-IQ kun je je schildklierwaarden (TSH-, T3- en T4) gemakkelijk vanuit huis controleren zonder een arts te bezoeken. Alle resultaten worden geanalyseerd in ISO-gecertificeerde laboratoria die ook door artsenpraktijken en klinieken worden gebruikt.

Inhoudsopgave

• Wat is de schildklier?
• Wat is TSH?
• Wat is FT3?
• Wat is FT4?
• Functies van FT3 en FT4
• Hoe meet je jouw schildklier niveaus?
• Interpretatie van de testresultaten

Wat is de schildklier?

Zoals de naam al zegt, is de schildklier een klier die hormonen in het lichaam produceert en afscheidt. Bij de mens bevindt de schildklier zich in de keel, onder het strottenhoofd en staat in de volksmond bekend als ‘de vlinderklier’ omdat het de vorm van twee vleugels heeft. Onze schildklier heeft in principe drie hoofdtaken. Allereerst, en dat is het belangrijkste, heeft het een grote invloed op ons metabolisme. Daarbij beïnvloedt de schildklier onze lichamelijke ontwikkeling en groei. Bovendien slaat onze stofwisseling klier jodium op. 

De schildklier produceert twee hormonen die zeer belangrijk zijn voor de stofwisseling – de hormonen T3 en T4. Deze twee hormonen organiseren onze hele stofwisseling en bepalen hoe die moet verlopen. En het is juist hier dat problemen kunnen ontstaan, de zogenaamde metabolische over- of onderfunctie (NIH, 2010). Naast de drie hierboven genoemde hoofdfuncties beïnvloedt de schildklier talloze andere functies in het lichaam, waaronder:

• Spieren en zenuwen
• Hart en bloedsomloop
• Seksualiteit en vruchtbaarheid
• Maag en darmen
• Groei van nagels, huid en haar
• Mentaal welzijn

Bron: Society for Endocrinology, 2018

Zoals je wellicht al kunt zien is de invloed van de schildklier op het menselijk lichaam vrij groot. Het is dan ook geen verrassing dat problemen met de schildklier zich op talloze manieren manifesteren.

Bovendien is, zoals eerder genoemd, de schildklier een belangrijke opslagplaats voor jodium. De schildklier heeft jodium nodig in combinatie met het schildklier-stimulerend hormoon (TSH) om de belangrijke hormonen te produceren. Aangezien ons lichaam zelf geen jodium kan produceren, is het afhankelijk van externe toevoer via de voeding.

Wat is de normale waarde van de schildklier?

De normale waarde voor het schildklierhormoon (TSH) ligt tussen 0,4 en 4,0 mU/L. Uit onderzoek blijkt dat 75% van gezonde mensen TSH-waarden heeft tussen 0,5 en 2,0 mU/L. Voor schildklierpatiënten wordt vaak een TSH-setpoint tussen 0,5 en 2,0 mU/L nagestreefd voor optimale regulatie.

Wat is TSH?

TSH is een afkorting en staat voor thyroïd-stimulerend hormoon dat ook bekend is als thyrotropine en wordt geproduceerd in de hypofyse. Als de hormoonproductie in de schildklier moet worden gestimuleerd, komt THS vrij in het bloed. Daarom kan de THS-waarde worden gebruikt om de functie van de schildklier in kaart te brengen. Als de TSH-spiegel hoog is, moet de hormoonproductie in de schildklier gestimuleerd worden omdat de niveaus van de schildklierhormonen thyroxine (T4) en triiodothyronine (T3) te laag zijn.

Vermeld moet worden dat TSH-spiegels van nature fluctueren met de leeftijd en gedurende de dag – jongere en oudere mensen hebben hogere TSH-spiegels, en van ‘s morgens vroeg tot ‘s middags laat dalen de TSH-spiegels, terwijl ze daarna weer stijgen tot middernacht.

TSH per leeftijd

De normale waarden van TSH kunnen van laboratorium tot laboratorium verschillen omdat verschillende laboratoria verschillende meetmethoden gebruiken. Zoals hierboven vermeld, hebben baby’s over het algemeen bijzonder hoge TSH-spiegels, die na het eerste levensjaar snel dalen. In de loop van het leven beginnen deze waarden echter langzaam weer te stijgen.

Wat is een te hoge TSH waarde?

Een te hoge TSH-waarde (thyroïdstimulerend hormoon) ligt doorgaans boven de 4,0 mU/L. Dit kan wijzen op hypothyreoïdie, waarbij de schildklier onvoldoende hormonen produceert, wat het lichaam aanzet tot extra TSH-productie om de schildklier te stimuleren. Een arts bepaalt verdere diagnose en behandeling.

Welke TSH waarde is gevaarlijk?

Een TSH-waarde boven 10 mU/L wordt als ernstig beschouwd en kan wijzen op onbehandelde hypothyreoïdie, wat risico’s zoals hartproblemen en hoge cholesterol veroorzaakt. Zeer lage TSH-waarden (onder 0,01 mU/L) kunnen duiden op ernstige hyperthyreoïdie, wat hartritmestoornissen en botverlies kan veroorzaken. Medische interventie is nodig.

Wat te doen bij te hoge TSH-waarde?

Te hoge TSH-waarden kunnen wijzen op een schildklieronderfunctie (hypothyreoïdie) of een andere schildklieraandoening. Bij verhoogde waarden moet je een arts raadplegen om de oorzaak te achterhalen en een geschikte behandeling te krijgen.

TSH-spiegels bij vrouwen

Normale waarden voor TSH bij vrouwen liggen tussen 0,4 en 4,0 mIU/L. Deze referentiewaarden kunnen per laboratorium en afhankelijk van specifieke omstandigheden zoals leeftijd, gezondheid en zwangerschap licht variëren. Verhoogde TSH-waarden kunnen bij vrouwen voorkomen tijdens de menstruatie, bij de bevalling en na de menopauze. Een studie uit 2017 toonde echter aan dat oudere vrouwen met hoge TSH-waarden en schildklierknobbels een hoger risico lopen op schildklierkanker (Golbert et al., 2017).

Wat is de ideale TSH-waarde tijdens zwangerschap?

De ideale TSH-waarde tijdens de zwangerschap varieert per trimester:

1e trimester: 0,1 – 2,5 mIU/L
2e trimester: 0,2 – 3,0 mIU/L
3e trimester: 0,3 – 3,0 mIU/L

Licht verhoogde of verlaagde waarden vereisen monitoring door een arts voor optimale foetale ontwikkeling.

TSH niveaus bij mannen

Zowel hoge als lage TSH-niveaus kunnen de vruchtbaarheid beïnvloeden. Zowel mannen met hypothyreoïdie als met hyperthyreoïdie hadden minder sperma met een normale vorm (Shomon, 2021). Bovendien zijn mannen met een verhoogd TSH-niveau in vergelijking met vrouwen vatbaarder voor problemen zoals een abnormale ontwikkeling van de geslachtsorganen. Bij mannen kan medicatie met schildklierhormonen nodig zijn om het TSH in evenwicht te brengen (Penn Medicine, 2019).

TSH-spiegels bij kinderen

Volgens een studie uit 2008 schommelt het TSH-niveau bij kinderen tussen geboorte en 18 jaar hun hele leven lang (Kapelari et al., 2008). De TSH-spiegel bij kinderen is meestal hoog in de eerste maand na de geboorte, maar daalt gestaag naarmate ze ouder worden en stijgt weer naarmate ze ouder worden.

Symptomen van een te hoge of te lage TSH-waarde?

De tabel toont de symptomen bij een te hoge TSH-waarde. Dit wijst vaak op een trage schildklier (hypothyreoïdie) en de symptomen worden veroorzaakt door een langzaam werkende schildklier. De symptomen van een lage TSH-waarde duiden vaak op een te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie).

Wat is FT3?

FT3 is één van de drie belangrijkste hormonen die door de schildklier worden geproduceerd. FT3 staat in dit geval voor triiodothyronine. Zowel FT3 als FT4 zijn erg belangrijk voor de stofwisseling en hebben dus een grote invloed op de groei van het lichaam (NIH, 2010).

Wat is FT4?

Naast triiodothyronine produceert de schildklier ook FT4. FT4 staat voor thyroxine, dat vaak ook tetraiodothyronine wordt genoemd. Zoals eerder vermeld, zijn zowel FT4 als FT3 erg belangrijk voor de stofwisseling en hebben zij dus een grote invloed op de groei van het lichaam.

Wat is de normaalwaarde voor FT4?

Normale waarden voor vrij thyroxine (FT4) liggen tussen 0,9–2,3 ng/dL. Totale thyroxine (T4), wat minder vaak wordt gemeten, heeft een referentiewaarde van 4,6 bis 10,9 ng/dL. Waarden kunnen per laboratorium enigszins variëren.

Welke waarde te trage schildklier?

Bij een te trage schildklier (hypothyreoïdie) is de TSH-waarde doorgaans verhoogd, vaak boven de 4,0 mU/L, terwijl het vrij thyroxine (FT4) vaak lager is dan de normale ondergrens van ongeveer 0,7 ng/dL.

Wat is de juiste verhouding tussen TSH en FT4?

De juiste verhouding tussen TSH en FT4 ziet er als volgt uit: Normale TSH-waarden liggen tussen 0,4–4,0 mIU/L en FT4 tussen 0,9–2,3 ng/dL. Bij hypothyreoïdie is TSH verhoogd (> 4,0 mIU/L) en FT4 laag (< 0,9 ng/dL). Bij hyperthyreoïdie is TSH laag (< 0,4 mIU/L) en FT4 verhoogd (> 2,3 ng/dL).

Functies van FT3 en FT4

FT3 en FT4 zijn betrokken bij veel processen in ons lichaam. Deze processen en functies omvatten:

• Stimulering van het energiemetabolisme
• Groei van cellen door het bevorderen van de afgifte van groeihormonen
• Warmteproductie
• Invloed op de glucosespiegel in het lichaam
• Geestelijke rijping
• Stimulering van het zuurstofverbruik

Bron: Endocrine Society, 2022

Symptomen van een teveel aan T3 of T4

Een teveel aan T3 en T4 hormonen kan zich op verschillende manieren uiten. Naast het kenmerkende gewichtsverlies ondanks toereikende voeding, zijn er ook andere symptomen merkbaar:

• Spiertrillingen en nervositeit
• Warme of vochtige huid
• Meer zweten
• Verhoogde hartslag
• Over het algemeen hoger basaal energiemetabolisme van het lichaam

Bron: Endocrine Society, 2022

Symptomen van lage T3 of T4

Zoals eerder gezegd, is de schildklier betrokken bij vele functies, wat betekent dat deficiëntieverschijnselen van T3 en T4 op vele manieren kunnen worden gehoord. Deze omvatten:

• Gebrek aan energie en drang
• Onverklaarbare gewichtstoename en, in het ergste geval, zwaarlijvigheid
• Moeite met concentreren en onthouden
• Vermoeidheid
• Droge of koele huid

Bron: Endocrine Society, 2022

Hoe meet je jouw schildklier niveaus?

De schildklier geeft voortdurend wisselende hoeveelheden T3 en T4 af in de bloedbaan. Daarom is het mogelijk om je schildklierwaarden eenvoudig en veilig te bepalen met een van onze Homed-IQ schildkliertesten. Met deze thuistest kunnen zowel TSH, FT3 als FT4 gemeten worden. Het verschil tussen T3 & FT3 en T4 & FT4 is trouwens dat FT3 en FT4 “vrije” schildklierhormonen zijn die niet aan specifieke bloed eiwitten gebonden zijn. Bij een schildkliertest worden alleen FT3 en FT4 gemeten (en TSH, natuurlijk).

Interpretatie van de testresultaten

Wanneer er te veel of te weinig T3 en T4 in de bloedbaan zit, is er sprake van een disbalans waarbij het lichaam ofwel te veel ofwel te weinig van de noodzakelijke schildklierhormonen heeft.

TSH interpretaties

Als het testresultaat een verhoogd TSH-niveau aangeeft, betekent dit dat er sprake is van een onderactieve schildklier, ook bekend als hypothyreoïdie. De THS- waarden tonen aan dat er meer THS wordt geproduceerd door de hypofyse. 

Als het testresultaat daarentegen een laag TSH-niveau aangeeft, kan dit wijzen op hyperthyreoïdie. In dit geval tonen de THS- waarden aan dat de hypofyse te weinig THS produceert.

T3 en T4 interpretaties

De interpretatie van de T3- en T4-waarden is omgekeerd. Als het testresultaat verhoogde FT3- of FT4-waarden laat zien, is er hoogstwaarschijnlijk sprake van een overactieve schildklier. Als er lage FT3 of FT4 niveaus zijn, is er waarschijnlijk sprake van hypothyreoïdie.

Hoe ondersteun je een gezonde schildklier?

De beste en gemakkelijkste manier om een gezonde schildklier te ondersteunen is een gezond voedselpatroon zodat je genoeg jodium en selenium binnenkrijgt. Aangezien het lichaam zelf geen jodium kan aanmaken, is het, zoals eerder genoemd, aangewezen op een toevoer van buitenaf. Jodium en selenium zijn erg belangrijk voor de productie van T3 en T4. Jodium zit onder meer in spinazie, broccoli en algen, terwijl porcini paddestoelen, haring en tonijn een hoog seleniumgehalte hebben.

Bronnen

Golbert, L., de Cristo, A. P., Faccin, C. S., Farenzena, M., Folgierini, H., Graudenz, M. S., & Maia, A. L. (2017). Serum TSH levels as a predictor of malignancy in thyroid nodules: A prospective study. PLOS ONE, 12(11), e0188123. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0188123

How does the thyroid gland work? (2010, November 17). NIH. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279388/

Infertility and Thyroid Disease. (2021, April 14). Verywell Health. https://www.verywellhealth.com/infertility-and-thyroid-disease-4019413

Kapelari, K., Kirchlechner, C., Högler, W., Schweitzer, K., Virgolini, I., & Moncayo, R. (2008). Pediatric reference intervals for thyroid hormone levels from birth to adulthood: a retrospective study. BMC Endocrine Disorders, 8(1). https://doi.org/10.1186/1472-6823-8-15

Penn Medicine. (2019, January 10). How Thyroid Problems Might Be Hurting Your Sex Life. Penn Medicine Women’s Health Blog. https://www.pennmedicine.org/updates/blogs/womens-health/2019/january/how-thyroid-problems-might-be-hurting-your-sex-life

Thyroid gland | You and Your Hormones from the Society for Endocrinology. (n.d.). https://www.yourhormones.info/glands/thyroid-gland/

TSH (Thyroid-Stimulating Hormone) Levels: Symptoms. (n.d.). Cleveland Clinic. https://my.clevelandclinic.org/health/articles/23524-thyroid-stimulating-hormone-tsh-levels