Wat is prostaatkanker?

Prostaatkanker is kanker die voorkomt in de prostaat, een klier die deel uitmaakt van het mannelijke voortplantingssysteem. De voornaamste functie van de prostaat, die zich onder de blaas bevindt, is het produceren van een vloeistof die zich met sperma mengt tot sperma. Prostaatkanker ontstaat wanneer cellen in de prostaatklier ongecontroleerd beginnen te groeien. Deze cellen kunnen vervolgens uitzaaien naar andere delen van het lichaam. Prostaatkanker is een van de meest voorkomende vormen van kanker en is vaak goed te behandelen als het in een vroeg stadium wordt ontdekt. Lees verder voor meer informatie over de symptomen van prostaatkanker, screening, preventie en behandeling.

Wat zijn de symptomen van prostaatkanker?

Prostaatkanker kan in een vroeg stadium weinig tot geen symptomen veroorzaken. Naarmate de kanker voortschrijdt, kunnen de volgende symptomen optreden:

• Moeite met plassen
• Urine-incontinentie
• Trage urinestraal
• Frequent urineren
• Erectiestoornissen
• Bloed in de urine of het sperma
• Onverklaarbaar gewichtsverlies

Bron: Mayo Clinic

Hoe wordt prostaatkanker vastgesteld?

Als je symptomen hebt die door prostaatkanker kunnen worden veroorzaakt, kan de huisarts één of meer voorafgaande onderzoeken overwegen. Dit kan een bloedtest zijn om de hoeveelheid prostaat-specifiek antigeen (PSA) te controleren of een lichamelijk prostaatonderzoek (digitaal rectaal onderzoek). Na afweging van de resultaten van deze tests en andere risicofactoren zoals leeftijd, familiegeschiedenis en etnische achtergrond, kun je worden doorverwezen naar het ziekenhuis voor aanvullende tests. Het is ook mogelijk om je PSA thuis te testen met een PSA-bloedtest van Homed-IQ.

MRI-scan

Als jouw PSA verhoogd is of als er andere mogelijke aanwijzingen voor prostaatkanker zijn, verwijst de arts je naar het ziekenhuis voor een MRI-scan van de prostaat. Als de scan geen afwijkingen laat zien, kan een prostaatbiopsie meestal worden vermeden. In veel landen vervangt het gebruik van de MRI-scan de oude diagnostische richtlijnen, die personen met een hoog PSA-gehalte aanraden direct een prostaatbiopsie te ondergaan. Door het gebruik van MRI-scans kunnen patiënten zonder kanker de pijn en mogelijke bijwerkingen van een prostaatbiopsie vermijden. Bij patiënten met kanker kan het gebruik van MRI aangeven waar de afwijkingen zich in de prostaat bevinden, waardoor er minder monsters hoeven te worden genomen bij de biopsie (Radboudumc, 2020).

Prostaat Biopsie

Een biopsie is een procedure waarbij kleine monsters van de prostaat worden genomen en onder een microscoop worden onderzocht. Als er kankercellen worden gevonden, kunnen de monsters worden gebruikt om te bepalen hoe snel de kanker zich zal verspreiden. Dit wordt “stadiëring en classificatie” genoemd en bepaalt de volgende stappen in de behandeling.

Een kern naaldbiopsie door een uroloog is de meest gebruikelijke methode om prostaatkanker vast te stellen. Bij deze procedure wordt een holle naald door de rectumwand (transrectale biopsie) of door het perineum (transperineale biopsie) in de prostaat ingebracht. Bij het verwijderen van de naald wordt een kleine cilinder prostaatweefsel meegenomen (American Cancer Society, 2019). Deze procedure wordt meestal twaalf keer uitgevoerd op verschillende delen van de prostaat, maar kan worden teruggebracht tot drie bij patiënten die vooraf een MRI hebben gekregen (Radboudumc, 2020). De biopsie procedure kan worden uitgevoerd onder plaatselijke of algehele verdoving en duurt meestal ongeveer 20 minuten.

Wat zijn de risico’s van prostaatbiopsies?

Hoewel een biopsie een definitieve diagnose van prostaatkanker kan opleveren, zijn er toch enkele risico’s aan verbonden. Deze risico’s omvatten:

• Het missen van de kanker.
• Extra biopsies nodig als de symptomen aanhouden.
• Het vinden van kleine, langzaam groeiende kankers die niet behandeld hoeven te worden. De ontdekking van deze kankers kan leiden tot angst of de keuze om een operatie of behandelingen te ondergaan met weinig tot geen voordeel voor jouw gezondheid. Deze behandelingen kunnen bijwerkingen veroorzaken zoals incontinentie en erectiestoornissen. In deze situatie was de diagnose kanker schadelijker (leidt tot bijwerkingen) dan gunstig (heeft iemands leven niet gered of verlengd). Dit staat bekend als overbehandeling en is een belangrijke overweging bij de keuze om een prostaatbiopsie te ondergaan.

Bron: NHS, 2021

Wat zijn de soorten prostaatkanker?

Bijna alle soorten prostaatkanker zijn adenocarcinomen, een kanker die optreedt in de klieren die bepaalde organen bekleden. Het meest voorkomende type adenocarcinoom van de prostaat is acinair adenocarcinoom, dat voorkomt in de kliercellen langs de prostaat. Een minder voorkomende vorm is ductaal adenocarcinoom dat voorkomt in de buizen (kanalen) van de prostaat. Ductaal adenocarcinoom heeft de neiging zich sneller te verspreiden dan acinair adenocarcinoom (Cancer Research UK, 2022).

Andere soorten kanker die in de prostaat kunnen voorkomen, zijn kleincellige carcinomen, neuro-endocriene tumoren, overgangscelcarcinomen en sarcomen. Deze vormen van kanker zijn echter zeldzaam. Als u de diagnose prostaatkanker krijgt, is het vrijwel zeker een adenocarcinoom (American Cancer Society, 2019).

Wat is de behandeling van prostaatkanker?

De behandeling van prostaatkanker hangt sterk af van de individuele diagnose, zoals hoe groot de kanker is en of hij is uitgezaaid naar andere delen van het lichaam. Veel gevallen van prostaatkanker hoeven helemaal niet te worden behandeld. Dit is omdat ze waarschijnlijk geen vermindering van de levensverwachting veroorzaken, en behandeling meer bijwerkingen dan voordelen zou hebben. Hoewel er vele soorten behandelingen voor prostaatkanker zijn, zullen de meest voorkomende behandelingen worden samengevat. Als je een behandeling voor prostaatkanker nodig hebt, zal het zorgteam alle behandelmogelijkheden uitleggen.

Monitoren

Voor degenen die een behandeling nodig hebben, kan de arts voorstellen om afwachtend of actief toezicht op de kanker te houden. Watchful waiting is een minder intensieve manier om de kanker te volgen, zonder frequente tests of biopsies. Dit wordt soms toegepast bij oudere patiënten bij wie het onwaarschijnlijk is dat hun leven door prostaatkanker wordt verkort, of bij patiënten die de kanker niet willen of kunnen laten behandelen. Bij actieve surveillance wordt de kanker nauwlettend in de gaten gehouden en wordt behandeling besproken als de kanker begint te groeien (Cancer Research UK, 2022). Dit wordt soms toegepast bij kanker die zich in de prostaatklier bevindt en een laag tot gemiddeld risico inhoudt.

Chirurgie

Een radicale prostatectomie is de chirurgische verwijdering van de prostaatklier. Deze behandeling kan kanker genezen die zich in de prostaatklier bevindt of niet te ver is uitgezaaid. Risico’s van een prostaatverwijdering operatie zijn incontinentie en erectiestoornissen. Bovendien kun je na deze ingreep niet meer ejaculeren of kinderen krijgen (NHS, 2021).

Radiotherapie

Radiotherapie gebruikt straling om kankercellen te doden. Het kan worden gebruikt om prostaatkanker die nog niet ver is uitgezaaid te genezen en de progressie van kanker die is uitgezaaid te vertragen. Radiotherapie voor prostaatkanker kan bestaan uit straling van buiten het lichaam (externe bestraling) of straling die in het lichaam wordt geplaatst (brachytherapie). Bestraling van buitenaf wordt meestal gebruikt voor kanker in de prostaat of die is uitgezaaid naar andere delen van het lichaam, en om na een operatie resterende kankercellen te doden. Brachytherapie wordt gebruikt om kanker te behandelen die niet buiten de prostaat is uitgezaaid (Mayo Clinic, 2022).

Hormoontherapie

Hormoontherapie is een behandeling waarbij het lichaam de productie van het mannelijke hormoon testosteron stopt. Prostaatkankercellen zijn voor hun groei afhankelijk van testosteron. Het afsluiten van de toevoer van testosteron kan de kankercellen doden of hun groei vertragen. Hormoontherapie wordt soms tegelijk met radiotherapie gebruikt en kan gepaard gaan met medicijnen of verwijdering van de testikels (Mayo Clinic, 2022).

Andere behandelingen voor prostaatkanker kunnen zijn:

• Bevriezen of verwarmen van prostaatweefsel (cryotherapie, cryoablatie of High-intensity focused ultrasound)
• Immunotherapie
• Chemotherapie
• Gerichte geneesmiddelen therapieën

Hoe snel verspreidt prostaatkanker zich?

In veel gevallen verspreidt prostaatkanker zich heel langzaam. Het kan jaren duren voordat hij kan worden ontdekt en/of naar andere delen van het lichaam kan uitzaaien. Vaak heeft prostaatkanker geen invloed op de levensduur van een man. Geen twee gevallen van prostaatkanker zijn echter hetzelfde. Sommige groeien langzaam, terwijl andere snel groeien en uitzaaien (Mayo Clinic, 2022). Daarom is een eerste screening en controle belangrijk als je prostaat gerelateerde symptomen ervaart. Op deze manier kunnen gevallen met een hoog risico snel worden opgespoord en behandeld, terwijl gevallen met een lager risico ervoor kunnen kiezen om hun kanker te monitoren voordat de behandeling wordt gestart.

Wat is de overlevingskans van prostaatkanker?

Het overlevingspercentage van prostaatkanker is individueel, en statistieken op populatieniveau komen mogelijk niet overeen met jouw specifieke situatie. De prognose van prostaatkanker hangt van veel factoren af en de arts zal het advies geven op basis van de specifieke omstandigheden. Prostaatkankers die gelokaliseerd zijn in de prostaat en de nabijgelegen gebieden hebben een zeer hoge overlevingskans. Volgens Amerikaanse gegevens is de vijfjaarsoverleving van gelokaliseerde prostaatkanker bijna 100%, en de vijftien jaarsoverleving 95% (Johns Hopkins, 2022). Veel gediagnosticeerde personen zullen ook genezen.

Prostaatkanker die naar andere delen van het lichaam is uitgezaaid (gemetastaseerd) heeft een veel lagere overlevingskans dan lokale of regionale kanker. Door middel van screening zijn de meeste prostaatkankers echter te genezen voordat dit stadium is bereikt.

Kan prostaatkanker worden genezen?

Ja, de meeste prostaatkankers zijn te genezen door vroege opsporing via screening. Daarom zijn de langetermijn overlevingspercentages van prostaatkanker vrij hoog (Johns Hopkins, 2022).

Wie loopt er risico op prostaatkanker?

Iedereen met een prostaatklier loopt risico op prostaatkanker. Dit zijn voornamelijk mannen, maar ook transgender vrouwen en non-binaire mensen met een prostaatklier. Het risico van een persoon om prostaatkanker te ontwikkelen hangt af van verschillende factoren. Deze omvatten:

• Leeftijd: prostaatkanker komt vaker voor bij oudere personen.
• Etniciteit: prostaatkanker komt vaker voor bij zwarten dan bij blanken, en het minst bij Aziaten.
• Genetica en familiegeschiedenis: het risico op prostaatkanker is hoger als je een naast familielid hebt, zoals een broer of vader, die prostaatkanker heeft gehad. Sommige erfelijke genen kunnen het risico op prostaatkanker ook verhogen. Deze erfelijke genen zijn zeldzaam en veroorzaken slechts een klein aantal prostaatkankers.

Bron: Cancer Research UK, 2022

Wat is de belangrijkste oorzaak van prostaatkanker?

Het is niet bekend wat prostaatkanker veroorzaakt. Het is waarschijnlijk een combinatie van factoren die per individu verschillen. Het is bekend dat prostaatkanker begint wanneer cellen in de prostaat veranderingen in hun DNA ontwikkelen. Deze veranderingen vertellen de cellen om sneller te groeien en te delen dan normale cellen doen. Deze cellen staan bekend als kankercellen (Johns Hopkins, 2022).

Hoe kan ik prostaatkanker voorkomen?

Bij personen die geen hoog risico lopen op prostaatkanker wordt aanbevolen een gezonde levensstijl te volgen om toekomstige ziekte te voorkomen. Dit omvat een gezond dieet met fruit en groenten, regelmatige lichaamsbeweging en het handhaven van een gezond gewicht. Praat bovendien met de arts over prostaatkankerscreening en zoek medische hulp als je prostaat gerelateerde symptomen ervaart. Als je een hoog risico op prostaatkanker hebt, praat dan met je arts over vroegtijdige of frequente screening en preventieve maatregelen (Mayo Clinic, 2022).

Het is nu mogelijk om thuis op prostaatkanker te screenen met de PSA-bloedtest van Homed-IQ. Hoewel niet alle prostaatkankers een hoog PSA veroorzaken en het mogelijk is om een hoog PSA te hebben zonder kanker, kan de PSA-test worden gebruikt om prostaatkanker in een vroeg stadium op te sporen en een vervolgscreening en/of diagnose te krijgen. Lees hier meer over de test, de risico’s en voordelen, en om te beslissen of de test voor je geschikt is.

Bronnen

New Guidelines for the detection of prostate cancer – MRI instead of tissue samples. (n.d.). Retrieved September 16, 2022, from https://www.radboudumc.nl/en/news/2020/new-guidelines-for-the-detection-of-prostate-cancer

NHS website. (2021, November 18). Prostate Cancer. nhs.uk. Retrieved September 16, 2022, from https://www.nhs.uk/conditions/prostate-cancer/living-with/

Prostate cancer – Outcomes & ratings. (2022, May 25). Mayo Clinic. Retrieved September 16, 2022, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/prostate-cancer/outcomes/gnc-20515078

Prostate Cancer Prognosis. (2021, August 8). Johns Hopkins Medicine. Retrieved September 16, 2022, from https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/prostate-cancer/prostate-cancer-prognosis

Risk and causes | Prostate cancer | Cancer Research UK. (n.d.). Retrieved September 16, 2022, from https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/prostate-cancer/risks-causes