Wanneer is het juiste moment voor een SOA-test?

Een SOA-test is een essentieel onderdeel van seksuele gezondheid – en niet alleen belangrijk als je klachten hebt. In veel situaties, zoals na onbeschermde seks, bij symptomen zoals jeuk of afscheiding, of voordat je een nieuwe relatie begint, is een SOA-test aan te raden. Maar is een test op elk moment mogelijk en betrouwbaar? De betrouwbaarheid van een testresultaat hangt af van hoe lang geleden het mogelijke risico op besmetting was en om welke infectie het gaat. In deze blog lees je wanneer een test zinvol is en vooral wanneer deze betrouwbaar uitgevoerd kan worden.

Inhoudsopgave

• Waarom zijn SOA-tests belangrijk?
• Wanneer is een SOA-test zinvol?
• Wanneer is het juiste moment voor een SOA-test?
• Wat zijn de typische symptomen van SOA’s?
• Samenvatting

Waarom zijn SOA-tests belangrijk?

Veel seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s), zoals chlamydia of gonorroe, verlopen vaak zonder duidelijke symptomen. Zonder merkbare klachten blijven ze vaak lange tijd onopgemerkt, waardoor het risico toeneemt dat je de infectie onbedoeld doorgeeft. Onbehandelde SOA’s kunnen ernstige gevolgen hebben, zoals onvruchtbaarheid, chronische pijn of een verhoogde vatbaarheid voor andere infecties, zoals hiv. Daarom zijn SOA-tests van groot belang om deze ‘stille infecties‘ vroegtijdig op te sporen en snel te behandelen. De betrouwbaarheid van een test hangt echter af van de juiste uitvoering en het juiste moment van testen (MedlinePlus, 2024).

Wanneer is een SOA-test zinvol?

Een SOA-test is een belangrijke stap om je eigen gezondheid en die van je seksuele partners te beschermen. Of het nu gaat om een concrete verdenking of als preventieve maatregel – een test biedt duidelijkheid en helpt om infecties vroegtijdig te behandelen. Een SOA-test wordt in de volgende situaties aanbevolen:

1. Na onbeschermde seks (oraal, anaal, vaginaal): Zonder condooms of andere beschermende middelen zoals beflapjes is het risico op een SOA aanzienlijk verhoogd. Lichaamsvloeistoffen zoals sperma, vaginaal vocht of bloed kunnen ziekteverwekkers overdragen.
2. Bij symptomen:
   Symptomen zoals jeuk, abnormale afscheiding, pijn bij het plassen of huidveranderingen in het genitale gebied moeten serieus genomen en onderzocht worden.
3. Voor een nieuwe relatie:
   Voordat je aan een nieuwe seksuele relatie begint, vooral als deze monogaam zal zijn, biedt een SOA-test zekerheid en vertrouwen. Zo weten beide partners zeker dat er geen onontdekte infectie aanwezig is.
4. Bij vaak wisselende seksuele partners:
   Regelmatige tests zijn in dit geval essentieel om ongemerkte infecties vroegtijdig op te sporen. Veel SOA’s verlopen zonder symptomen, maar kunnen onbehandeld ernstige gevolgen hebben en ook zonder klachten worden doorgegeven.
5. Na een one-night-stand:
   Eenmalig seksueel contact, vooral met een onbekende persoon, brengt een verhoogd risico op een SOA met zich mee. Ook al zijn er condooms gebruikt, deze bieden geen volledige bescherming tegen alle infecties (zoals herpes of HPV). Als er geen informatie beschikbaar is over de seksuele gezondheid van je partner, is een SOA-test extra belangrijk.
6. Voor en tijdens een zwangerschap:
   Een SOA-test wordt aanbevolen als je een zwangerschap plant, om onopgemerkte infecties uit te sluiten die moeder en kind kunnen schaden. Tijdens de zwangerschap zijn routinematige tests belangrijk om infecties zoals chlamydia, syfilis of hiv vroegtijdig op te sporen en te behandelen, waardoor risico’s zoals vroeggeboorte of infecties bij de baby worden geminimaliseerd.
7. Als preventieve maatregel:
   Ook zonder acute klachten of specifieke verdenkingen zijn regelmatige tests aan te raden, vooral voor mensen met een actief seksleven. Preventie beschermt niet alleen je eigen gezondheid, maar ook die van je seksuele partners.
8. Na het gezamenlijk gebruik van seksspeeltjes:
   Als seksspeeltjes niet goed worden gereinigd of met anderen worden gedeeld, kunnen ziekteverwekkers worden overgedragen. Een SOA-test kan helpen om mogelijke infecties vroegtijdig op te sporen en te behandelen.

Bronnen: Mayo Clinic, 2023; CDC, 2024

Wanneer is het juiste moment voor een SOA-test?

Deze vraag is cruciaal, omdat SOA-tests niet direct na een risicocontact betrouwbaar zijn. Tussen de besmetting (bijvoorbeeld door seksueel contact) en het moment waarop een infectie kan worden aangetoond, ligt de zogenaamde diagnostische periode – een tijdsbestek waarin de infectie zich in het lichaam ontwikkelt, maar nog niet betrouwbaar kan worden opgespoord. De duur van deze diagnostische periode varieert per ziekteverwekker: sommige infecties kunnen al na enkele dagen worden aangetoond, terwijl andere weken of zelfs maanden nodig hebben voordat ze via een test kunnen worden herkend. Een zorgvuldige planning van het testmoment is daarom essentieel voor een betrouwbaar resultaat.

Hieronder vind je een overzicht van de aanbevolen testmomenten voor verschillende SOA’s (NHG, 2023):

Een te vroeg uitgevoerde SOA-test brengt het risico op onjuiste resultaten met zich mee.
Een negatief testresultaat binnen de diagnostische periode kan onterecht een gevoel van veiligheid geven, terwijl er wel een infectie aanwezig is. Hierdoor kunnen onbehandelde infecties onopgemerkt blijven en mogelijk aan seksuele partners worden doorgegeven. Daarnaast vergroot een vertraagde diagnose het risico op gezondheidscomplicaties. Het is daarom van cruciaal belang om de aanbevolen wachttijd te respecteren voor een betrouwbaar testresultaat (MedlinePlus, 2024).

Wat zijn de typische symptomen van SOA’s?

Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s) kunnen zich uiten door verschillende symptomen, waaronder:

• In de genitale zone:
  • Jeuk, roodheid of zwellingen
  • Ongewone afscheiding (bijvoorbeeld veranderde kleur, geur of consistentie)
  • Pijn bij het plassen of tijdens seks
• Huidveranderingen:
  • Zweertjes, blaasjes of wratten in de schaamstreek
  • Uitslag, ook op andere delen van het lichaam
• Algemene klachten:
  • Koorts, vermoeidheid of gezwollen lymfeklieren
  • Pijn in de onderbuik

Het is belangrijk om te weten dat veel SOA’s ook zonder symptomen kunnen verlopen en daardoor onopgemerkt blijven (Mayo Clinic, 2023).

Wil je je laten testen?

In Nederland zijn er verschillende mogelijkheden om je te laten testen op seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s).
Je kunt je laten testen bij de huisarts, de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) of in centra voor seksuele gezondheid (SHC).

Een discrete en handige optie zijn thuistests, waarmee je jezelf comfortabel en veilig thuis kunt testen. Homed-IQ biedt een breed scala aan betrouwbare SOA-tests waarbij je zelf een monster afneemt en dit naar een gecertificeerd laboratorium stuurt. Naast het juiste testmoment is een correcte monsterafname essentieel voor een betrouwbaar resultaat. Om ervoor te zorgen dat je de test correct uitvoert, zijn er gedetailleerde stapsgewijze instructies beschikbaar, ook te vinden op YouTube.

Samenvatting

Het juiste moment voor een SOA-test hangt af van de diagnostische periode, de tijd tussen besmetting en het moment waarop een infectie kan worden aangetoond. Terwijl sommige infecties al na een paar dagen kunnen worden opgespoord, hebben andere weken of zelfs maanden nodig voor een betrouwbaar testresultaat. Tests zijn vooral zinvol na onbeschermde seks, bij symptomen, voordat je een nieuwe relatie begint of tijdens een zwangerschap. Een te vroege test brengt het risico van foutieve resultaten met zich mee, daarom is het cruciaal om de aanbevolen wachttijd te respecteren om infecties betrouwbaar op te sporen en te behandelen.

Bronnen

Chlamydia Test. (2024, December 4). MedlinePlus. Retrieved December 28, 2024, from https://medlineplus.gov/lab-tests/chlamydia-test/

Het soa-consult. (n.d.). NHG-Richtlijnen. Retrieved December 28, 2024, from https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/het-soa-consult#volledige-tekst

Sexually transmitted diseases (STDs) – Symptoms and causes. (2023, September 8). Mayo Clinic. Retrieved December 28, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sexually-transmitted-diseases-stds/symptoms-causes/syc-20351240

Sexually Transmitted Infection (STI) Tests. (2024, October 3). MedlinePlus. Retrieved December 28, 2024, from https://medlineplus.gov/lab-tests/sexually-transmitted-infection-sti-tests/

STD testing: What’s right for you? (n.d.). Mayo Clinic. Retrieved December 28, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sexually-transmitted-diseases-stds/in-depth/std-testing/art-20046019

STI Screening Recommendations. (n.d.). CDC. Retrieved December 28, 2024, from https://www.cdc.gov/std/treatment-guidelines/screening-recommendations.htm