Tekenen van glutenintolerantie

Gluten is een eiwit dat in veel graanproducten voorkomt. Behalve dat het van nature voorkomt in bepaalde granen, wordt gluten vaak uit andere producten gehaald en toegevoegd om ze meer textuur te geven of dikker te maken. De meeste mensen kunnen gluten zonder problemen consumeren. Bij sommige mensen kan het echter nadelige effecten veroorzaken, ook wel glutenintolerantie genoemd. Glutenintolerantie is een overkoepelende term voor alle gezondheidsaandoeningen waarbij een reactie op gluten een rol speelt, waaronder coeliakie, glutengevoeligheid en tarweallergie (Harvard Health, 2023). Bij mensen met glutenintolerantie is het lichaam overgevoelig voor gluten, wat kan leiden tot lichamelijke symptomen die variëren van mild tot ernstig. Als je vermoedt dat je mogelijk een glutenintolerantie hebt, is het belangrijk om de verschillende soorten en de verschillende symptomen die ermee gepaard gaan te kennen. Lees dan verder voor meer informatie.

Wat is gluten?

Gluten is een eiwit dat voorkomt in tarwe, rogge, gerst en triticale (een kruising tussen rogge en gerst). Haver bevat van nature geen gluten, tenzij het verwerkt is met ander glutenbevattend voedsel (Johns Hopkins, 2023). De meest voorkomende bronnen van gluten zijn producten gemaakt van tarwemeel of sauzen waaraan gluten zijn toegevoegd als verdikkingsmiddel. De volgende voedingsmiddelen bevatten gluten:

• Tarwe: brood, gebak, soep, pasta, ontbijtgranen, sauzen en dressings.
• Gerst: mout, kleurstoffen, soepen, bier en biergist.
• Rogge: Roggebrood en ontbijtgranen.

Veel niet-voedingsproducten kunnen ook gluten bevatten, zoals lippenbalsem en lippenstift, tandpasta, vitaminesupplementen en in zeldzame gevallen medicijnen (NIH, 2020).

Wat zijn de verschillende vormen van glutenintolerantie?

Glutenintolerantie kan gegroepeerd worden in drie categorieën: Coeliakie, glutengevoeligheid en tarwe-allergie. Deze intoleranties kunnen vergelijkbare symptomen veroorzaken, waardoor ze vaak door elkaar gehaald kunnen worden. Er zijn echter belangrijke verschillen in hoe elke intolerantie optreedt en de mogelijke effecten op lange termijn op het lichaam.

Coeliakie

Coeliakie is een chronische auto-immuunziekte die ontstaat na het eten van gluten. Bij mensen met coeliakie zorgt het eten van gluten ervoor dat het immuunsysteem de dunne darm aanvalt, waardoor deze na verloop van tijd beschadigd raakt en minder goed voedingsstoffen kan opnemen. Dit wordt malabsorptie genoemd en kan leiden tot ondervoeding en andere gezondheidsproblemen door een gebrek aan voedingsstoffen. De darmschade van coeliakie kan symptomen veroorzaken zoals:

• Diarree
• Buikpijn
• Opgeblazen gevoel
• Vermoeidheid
• Verstopping (obstipatie)
• Misselijkheid en braken

Veel volwassenen met coeliakie ervaren ook symptomen die niets met de spijsvertering te maken hebben en vooral te wijten zijn aan het gebrek aan opname van voedingsstoffen. Deze omvatten:

• Bloedarmoede, meestal door ijzertekort
• Verlies van botdichtheid (osteoporose) of verweking van de botten (osteomalacie)
• Jeukende, blaarvormige huiduitslag (dermatitis herpetiformis)
• Hoofdpijn, vermoeidheid en futloosheid
• Gevoelloosheid en tintelingen in voeten en handen, mogelijke evenwichtsproblemen en cognitieve stoornissen
• Gewrichtspijn

Bron: Mayo Clinic, 2021

Onbehandelde coeliakie draagt ook bij tot chronische ontstekingen in het lichaam, een aandoening die gepaard gaat met een verlaagde immuniteit, de ontwikkeling van bijkomende voedselintoleranties, andere darmziekten, leverziekten en kanker (Cleveland Clinic, 2022). Onderzoek suggereert dat coeliakie een genetische ziekte is die in families voorkomt (NIDDK, 2020).

Glutengevoeligheid

Non-coeliakie glutensensitiviteit (NCGS) kan symptomen veroorzaken die lijken op die van coeliakie. In tegenstelling tot coeliakie is er bij glutengevoeligheid geen sprake van een auto-immuunreactie en wordt de dunne darm niet beschadigd. Daarom is de oorzaak en het mechanisme van glutengevoeligheid en de symptomen ervan niet helemaal duidelijk (NIDDK, 2020). Wel wordt aangenomen dat NCGS weliswaar wordt uitgelokt door glutenbevattende granen, maar dat andere componenten dan gluten zelf de trigger kunnen zijn, zoals het graaneiwit amylase trypsine remmers (Catassi et al., 2015).

De meest voorkomende symptomen van glutenintolerantie zijn:

• Opgeblazen gevoel
• Buikkrampen
• Diarree of constipatie
• Misselijkheid en braken
• Vermoeidheid
• Problemen met het evenwicht
• Concentratieproblemen
• Depressie
• Hoofdpijn

Bron: Cleveland Clinic, 2021

Tarwe allergie

Een tarwe-allergie is een reactie van het immuunsysteem op één of meer eiwitten in tarwe. Tarwe-allergie kan optreden tegen alle vier de klassen van tarwe-eiwitten – albumine, globuline, gliadine of gluten. Een allergie treedt op wanneer het lichaam één van de eiwitten in tarwe als schadelijk aanmerkt en antistoffen vrijmaakt om die te bestrijden. Net als bij coeliakie gaan tarwe-allergieën gepaard met een reactie van het immuunsysteem. In dit geval is de reactie gericht tegen de eiwitten in tarwe in plaats van tegen het lichaam zelf, wat bekend staat als een auto-immuunreactie.

Tarwe-allergieën komen het meest voor bij baby’s en peuters, omdat zij een onvolgroeid immuunsysteem en spijsverteringsstelsel hebben. Ongeveer tweederde van de mensen met een tarweallergie ontgroeit de allergie tegen de leeftijd van 12 jaar (Cleveland Clinic, 2022). Hoewel de symptomen van tarwe-allergie lijken op coeliakie en glutengevoeligheid, kunnen bij een allergische reactie op tarwe ook extra symptomen optreden die specifiek zijn voor de allergische reactie. Deze kunnen van persoon tot persoon sterk verschillen in ernst en kunnen bestaan uit:

• Zwelling, jeuk of irritatie van de mond of keel.
• Netelroos, jeukende uitslag of zwelling van de huid
• Verstopte neus
• Hoofdpijn
• Moeite met ademhalen
• Krampen, misselijkheid of overgeven
• Diarree
• Anafylaxie (minder vaak voorkomend)-een levensbedreigende reactie die de ademhaling kan beïnvloeden en het lichaam in shock kan brengen

Bron: Mayo Clinic, 2022

Hoe wordt glutenintolerantie gediagnosticeerd?

De diagnose van glutenintolerantie begint met een bezoek aan de huisarts. De arts zal je symptomen en medische geschiedenis onderzoeken voordat vervolgonderzoek wordt gedaan. Het proces van de diagnose van een specifieke glutenintolerantie omvat het één voor één uitsluiten van andere intoleranties.

Stap 1:

De eerste stap is het uitsluiten van coeliakie. Daarvoor kunnen drie testen worden gedaan. Eerst kan een bloedtest worden gedaan om te controleren op glutenantistoffen (anti-TTG IgA & IgA) die je darmen beschadigen. Het is belangrijk dat je vóór deze test voedsel eet dat gluten bevat, zodat de testresultaten nauwkeurig zijn. Als deze test positief is, kan je arts de schade aan je darmen onderzoeken. Dit kan inhouden dat er een klein weefselmonster van je dunne darm (biopsie) wordt genomen om onder een microscoop te onderzoeken (Cleveland Clinic, 2022). Omdat coeliakie een genetische aandoening is, kunnen ook genetische testen op menselijke leukocytenantigenen (HLA-DQ2 en HLA-DQ8) worden gebruikt (Mayo Clinic, 2021).

Stap 2:

Als het testen op coeliakie negatief is, kan de tweede stap bestaan uit het controleren op een tarwe-allergie. Hiervoor kan een huidpriktest worden gebruikt waarbij kleine druppels allergeenextracten – zoals een extract van tarwe-eiwitten – op het huidoppervlak worden geprikt. De arts controleert dan op tekenen van een allergische reactie, die de vorm kan aannemen van een rode, jeukende bult. Een bloedtest kan ook gebruikt worden om een tarwe-allergie vast te stellen, bijvoorbeeld wanneer een huidtest niet mogelijk is vanwege een huidaandoening. Een bloedtest controleert het bloed op specifieke allergie-veroorzakende antilichamen tegen veel voorkomende allergenen, waaronder tarwe-eiwitten (Mayo Clinic, 2022).

Stap 3:

Als je noch een tarwe-allergie noch coeliakie hebt, kan je arts je vragen een eliminatiedieet uit te voeren. Dit begint met het vermijden van gluten gedurende minstens zes weken. Gedurende deze tijd wordt geadviseerd te noteren welke symptomen je hebt en of er verbetering optreedt. Als je symptomen verbeteren terwijl je het glutenvrije dieet volgt, wordt vaak geadviseerd om weer gluten te gaan consumeren. Als de symptomen terugkeren, kan dit een aanwijzing zijn voor glutenintolerantie (Cleveland Clinic, 2021).

Wil je coeliakie uitsluiten als mogelijke oorzaak van je symptomen? De coeliakietest van Homed-IQ detecteert op betrouwbare wijze antilichamen (anti-TTG IgA & IgA) in je bloed die wijzen op coeliakie. Deze test kan worden uitgevoerd in het comfort van je eigen huis. Je kunt ook je vitamine niveaus controleren met de Vitaminetekort Test, die de niveaus van vitamine B12, vitamine D, en foliumzuur (vitamine B9) in je bloed meet. Homed-IQ’s uitgebreide allergietest biedt een nauwkeurige manier om tarweallergie in een vroeg stadium op te sporen. De test maakt gebruik van een bloedmonster om specifieke IgE-antilichamen te identificeren die worden aangemaakt tegen bepaalde allergenen, zoals tarwe;

Hoe wordt glutenintolerantie behandeld?

Als bij jou één van de drie vormen van glutenintolerantie is vastgesteld, zal je arts je adviseren over de juiste behandeling. Hoewel de meeste glutenintoleranties worden behandeld door het eten van een glutenvrij dieet, kunnen andere behandelingen afhangen van de symptomen die je ervaart en de ernst ervan.

Behandeling van coeliakie

Als bij jou coeliakie is vastgesteld, zul je levenslang een glutenvrij dieet moeten volgen. Dit is voor veel mensen een grote verandering, omdat je mogelijk belangrijke veranderingen in je eetgewoonten moet aanbrengen. Dit betekent dat je voedingsmiddelen en specerijen moet controleren op gluten en moet leren welke voedingsmiddelen glutenvrij zijn. In veel landen is het verplicht voor voedselfabrikanten om in de ingrediëntenlijst te vermelden of hun producten gluten bevatten, wat het voor mensen met coeliakie gemakkelijker kan maken om glutenbevattende voedingsmiddelen te vermijden.

Symptomen van coeliakie verbeteren meestal aanzienlijk na het beginnen met een glutenvrij dieet, meestal binnen een paar dagen of weken. Voor de meeste mensen geneest een glutenvrij dieet de schade aan de dunne darm en voorkomt verdere schade en gezondheidsproblemen. Omdat coeliakie vaak gepaard gaat met tekorten aan voedingsstoffen, kan je arts na de juiste onderzoeken ook supplementen voorschrijven om je vitamine- en voedingsstofniveaus aan te vullen (NIDDK, 2020).

Behandeling van glutenintolerantie

Een glutenvrij dieet wordt ook beschouwd als de behandeling bij uitstek voor glutenintolerantie. Daarnaast kunnen probiotica aan je dieet worden toegevoegd omdat ze je darmen ondersteunen, waardoor symptomen van winderigheid, een opgeblazen gevoel en constipatie verminderen (Cleveland Clinic, 2021).

Behandeling voor tarweallergieën

Het vermijden van voedingsmiddelen met tarwe en tarwe-eiwitten is de beste manier om de symptomen van een tarwe-allergie te voorkomen. Maar omdat tarwe-eiwitten in veel voedingsmiddelen aanwezig zijn, kunnen medicijnen zoals antihistaminica verlichting bieden als tarwe wordt geconsumeerd. Voordat je antihistaminica neemt, moet je een arts raadplegen om te bepalen welke medicijnen voor jou geschikt zijn. Voor mensen die een tarwe-allergie hebben die anafylaxie veroorzaakt, wordt aanbevolen om epinefrine (Epi-Pen) bij zich te dragen als noodmedicatie (Mayo Clinic, 2022).

Conclusie

Glutenintolerantie is een overkoepelende term voor verschillende aandoeningen die uiteenlopende symptomen kunnen hebben. Als je symptomen ervaart die zouden kunnen wijzen op een glutenintolerantie, is het aan te raden om naar een arts te gaan. De arts kan helpen vaststellen welk type intolerantie je hebt en zorgen voor vervolgonderzoek en behandeling.

Bronnen

Catassi, C., Elli, L., Bonaz, B., Bouma, G., Carroccio, A., Castillejo, G., Cellier, C., Cristofori, F., de

Magistris, L., Dolinsek, J., Dieterich, W., Francavilla, R., Hadjivassiliou, M., Holtmeier, W., Körner, U., Leffler, D. A., Lundin, K. E., Mazzarella, G., Mulder, C. J., Pellegrini, N., … Fasano, A. (2015). Diagnosis of Non-Celiac Gluten Sensitivity (NCGS): The Salerno Experts’ Criteria. Nutrients, 7(6), 4966–4977. https://doi.org/10.3390/nu7064966

Celiac disease – Diagnosis and treatment. (2021, August 10). Mayo Clinic. Retrieved May 16, 2023, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/celiac-disease/diagnosis-treatment/drc-20352225

Celiac Disease, Sensitivity or Allergy? (2022, August 31). Cleveland Clinic Health Essentials. Retrieved May 14, 2023, from https://health.clevelandclinic.org/gluten-sensitivity-celiac-disease-wheat-allergy-differences/

Celiac disease – Symptoms and causes. (2021, August 10). Mayo Clinic. Retrieved May 16, 2023, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/celiac-disease/symptoms-causes/syc-20352220

Celiac Disease: Symptoms & How It’s Treated. (2022, December 1). Cleveland Clinic. Retrieved May 16, 2023, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/14240-celiac-disease

Definition & Facts for Celiac Disease – NIDDK. (n.d.). National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. Retrieved May 14, 2023, from https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/celiac-disease/definition-facts

Definition & Facts for Celiac Disease – NIDDK. (n.d.). National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. Retrieved May 14, 2023, from https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/celiac-disease/definition-facts

Gluten Intolerance | BeyondCeliac.org. (n.d.). Beyond Celiac. Retrieved May 16, 2023, from https://www.beyondceliac.org/gluten-intolerance/

Gluten Intolerance: Symptoms, Test, Non-Celiac Gluten Sensitivity. (2021, June 30). Cleveland Clinic. Retrieved May 14, 2023, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21622-gluten-intolerance

Non-celiac gluten sensitivity. (2014, December 28). Harvard Health. Retrieved May 16, 2023, from https://www.health.harvard.edu/digestive-health/non-celiac-gluten-sensitivity

Treatment for Celiac Disease – NIDDK. (n.d.). National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. Retrieved May 16, 2023, from https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/celiac-disease/treatment

What Is Gluten and What Does It Do? (n.d.). Johns Hopkins Medicine. Retrieved May 14, 2023, from https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/what-is-gluten-and-what-does-it-do