Symptomen van hartaandoeningen bij vrouwen

Vroeger werd over hartziekten gedacht als een aandoening die vooral voorkomt bij mannen. Maar in werkelijkheid zijn hartziekten ook één van de belangrijkste doodsoorzaken bij vrouwen en is het een risico dat door vrouwen en hun zorgverleners vaak wordt onderschat (ESC). De meeste medische kennis over hartziekten en de behandeling ervan is afkomstig van de studie van mannen en deze bevindingen werden de standaardzorg voor zowel mannen als vrouwen. Uit nieuwe gegevens blijkt echter dat vrouwen bij hartziekten vaak andere symptomen, risicofactoren en behandelingsbehoeften hebben dan mannen. Vrouwen kunnen hartziekten op een andere manier ervaren dan mannen of hun symptomen worden door artsen toegeschreven aan andere gezondheidsproblemen, wat leidt tot onderbehandeling en slechtere behandelresultaten (Woordward, 2019). Inzicht in seksegebonden verschillen bij hartziekten is nodig om vrouwen correct te informeren over hun risico, hen te helpen de symptomen van een mogelijke noodsituatie van het hart te herkennen, en stappen te ondernemen in de richting van preventie.

Wat zijn hartaandoeningen?

De term “hartziekte” verwijst naar een groep aandoeningen die het hart aantasten. De meest voorkomende soort hartziekte is coronaire hartziekte (CAD), een aandoening die de vaten aantast die het hart van bloed voorzien (CDC, 2023). Afzettingen van cholesterol (plaques) in de slagaders die de bloedstroom naar het hart verminderen zijn de meest voorkomende oorzaak van CAD en wordt ook wel atherosclerose genoemd. Atherosclerose kan angina (pijn op de borst), een hartaanval (plotselinge blokkade van het bloed naar het hart) of een beroerte (plotselinge blokkade van het bloed naar de hersenen) veroorzaken.

Een andere veel voorkomende vorm van hartziekte is hartfalen. Hartfalen kan optreden wanneer het hart beschadigd of verzwakt is, zoals door hoge bloeddruk of een hartaanval. Omdat het hart niet kan voldoen aan de vraag van het lichaam naar bloed en zuurstof, kunnen symptomen van vermoeidheid en kortademigheid ontstaan (NHS, 2022).

Andere soorten hartziekten zijn aritmieën (onregelmatige hartslagen), ziekten van de hartspier/kleppen, hartproblemen waarmee mensen geboren worden (aangeboren hartafwijkingen), infecties, of vergrote hartspieren (NHS, 2022).

Op geslacht gebaseerde verschillen in hartziekten

De structuur van het hart

Hoewel het hart van een vrouw op het eerste gezicht lijkt op dat van een man, zijn er verschillende verschillen in de grootte en functie. Zo is het hart van een vrouw kleiner en zijn de wanden die de hartkamers van elkaar scheiden dunner dan bij mannen. Een vrouwenhart pompt ook sneller, maar per samentrekking wordt wel 10% minder bloed in de slagaders gepompt dan bij mannen. Bovendien reageert het vrouwenhart anders in stresssituaties. Bij vrouwen neemt de hartslag toe en wordt er meer bloed door het lichaam gepompt als reactie op stress. Bij mannen trekken de aderen van het hart samen en stijgt de bloeddruk (Michigan Cardiology, 2019).

Oestrogeen en gezondheid van het hart

De hormonen die van nature bij vrouwen en mannen voorkomen zijn ook van invloed op het risico van hartziekten. Oestrogeen is een vrouwelijk geslachtshormoon dat de menstruatiecyclus helpt reguleren en ook enige bescherming kan bieden tegen kransslagaderaandoeningen en het risico van een hartaanval. Oestrogeen helpt ook het cholesterolgehalte onder controle te houden en vermindert het risico dat plaques zich ophopen in de slagaderwanden (Cleveland Clinic, 2019). Tijdens de menopauze neemt de hoeveelheid oestrogeen in het lichaam af. Lagere oestrogeenspiegels kunnen ervoor zorgen dat de vaten in het hart stijver worden of dat plaque zich ophoopt. Terwijl jongere vrouwen vóór de menopauze een lager risico op hartziekten hebben, neemt dat risico op latere leeftijd toe. Postmenopauzale vrouwen wordt aangeraden extra alert te zijn op risicofactoren voor hartziekten, waaronder het in de gaten houden van hun bloeddruk, regelmatig bewegen, een hartgezond dieet eten en niet roken (Williams, 2020).

Risicofactoren voor hartziekten bij vrouwen

Primaire risicofactoren voor hartziekten bij vrouwen zijn vergelijkbaar met die bij mannen, zoals hoge bloeddruk en hoog cholesterol. Er zijn echter ook risicofactoren die specifiek zijn voor vrouwen, zoals die in verband met de reproductieve gezondheid en zwangerschap. Andere risicofactoren voor hartziekten bij vrouwen zijn:

• Obesitas
• Roken of te veel alcohol drinken
• Stress
• Complicaties tijdens de zwangerschap, zoals zwangerschapsvergiftiging (hoge bloeddruk), zwangerschapsdiabetes of vroeggeboorte
• Hartaandoeningen tijdens de zwangerschap, zoals periomyopathie
• Vroege eerste menstruatie (voor de leeftijd van 11 jaar)
• Vroege menopauze (vóór 40 jaar)
• Ontstekingsziekten zoals lupus of reumatoïde artritis
• Diabetes: vrouwen met diabetes hebben meer kans op hartziekten dan mannen met diabetes

Bron: CDC, 2023, Mayo Clinic

Chronische ontsteking is een risicofactor voor hartziekten (Johns Hopkins). De Vitamine D en Ontstekingstest van Homed-IQ controleert het niveau van hooggevoelig C-reactief proteïne (hs-CRP) in het bloed, een marker van ontsteking die inzicht kan geven in het risico op hartziekten. Omdat personen met weinig vitamine D doorgaans hogere ontstekingsniveaus hebben, controleer je met deze thuistest zowel vitamine D als hs-CRP.

Symptomen van een hartaanval bij vrouwen

Hoewel veel symptomen van een hartaanval bij vrouwen en mannen hetzelfde zijn, kunnen vrouwen minder duidelijke of andere symptomen hebben dan wat bij mannen wordt gezien. De symptomen bij vrouwen kunnen minder specifiek zijn en worden soms verward met andere, minder ernstige aandoeningen zoals spijsverteringsproblemen of angst. Als je één van de volgende symptomen ervaart, is het belangrijk om meteen spoedeisende medische hulp te zoeken.

Veel voorkomende symptomen van een hartaanval bij vrouwen en mannen

• Kortademigheid en moeite met ademhalen.
• Pijn of druk op de borst
• Angst
• Misselijkheid of licht in het hoofd
• Pijn op de borst tijdens het sporten
• Pijn die uitstraalt naar de linkerarm of linkerschouder.

Symptomen van een hartaanval komen vaker voor bij vrouwen

Vrouwen kunnen symptomen van een hartziekte of hartaanval hebben die subtieler en moeilijker te herkennen zijn. Dit kunnen kortademigheid, indigestie, rugpijn of misselijkheid zijn, zelfs bij afwezigheid van sterke pijn op de borst. Symptomen van een hartziekte of hartaanval bij vrouwen kunnen ook zijn:

• Koud zweet, misselijkheid of lichtheid in het hoofd
• Pijn in de kaak, nek, keel, maag of rug
• Pijn in de arm of schouder
• Brandend maagzuur
• Zweten

Bron: American Heart Association

Symptomen van hartaandoeningen bij vrouwen

De symptomen van verschillende hartziekten lijken vaak op elkaar en het kan moeilijk zijn om te zeggen of ze veroorzaakt worden door een noodgeval van het hart of door een chronische aandoening die minder dringende behandeling vereist. Als je één van de volgende symptomen ervaart en niet zeker weet of je een hartaanval hebt, zoek dan voor de zekerheid spoedeisende hulp.

Symptomen van coronaire hartziekte bij vrouwen en mannen:

• Angina: een pijnlijk, brandend, knellend of vol gevoel in de borstkas
• Kortademigheid
• Hartkloppingen
• Misselijkheid
• Zweten

Symptomen van hartritmestoornissen bij vrouwen en mannen:

• Hartkloppingen (bonzend gevoel op de borst)
• Onregelmatige hartslag
• Flauwvallen
• Vermoeidheid

Symptomen van hartfalen bij vrouwen en mannen:

• Zwelling van de voeten of benen
• Kortademigheid
• Vermoeidheid
• Snelle gewichtstoename

Bron: Yale Medicine

Symptomen van een hartziekte die vaker voorkomen bij vrouwen

In het algemeen hebben vrouwen met een hartziekte meer kans op de volgende symptomen:

• Een doffe pijn, druk, brandend of benauwd gevoel op de borst (angina)
• Extreme zwakte
• Plotseling zweten
• Misselijkheid
• Hartkloppingen

Bron: Cleveland Clinic, 2022

Diagnose van hartaandoeningen bij vrouwen

De diagnose van een hartziekte begint met een bezoek aan de dokter. De arts zal je vragen stellen over je symptomen, je persoonlijke en familiaire medische geschiedenis en je leefstijl, zoals hoe vaak je sport en of je rookt. De arts kan ook bloedonderzoek doen, zoals een cholesterol- en lipidentest, een compleet bloedbeeld, of specifieke tests voor markers van hartfalen of een aanval.

Naast bloedonderzoek kan je arts ook andere onderzoeken aanvragen, zoals:

• Elektrocardiogram (EKG): Deze test meet de elektrische impulsen van je hart en kan worden gebruikt om een ritmestoornis of hartaanval vast te stellen.
• Stresstest: Deze test wordt gedaan tijdens het sporten op een loopband terwijl je hart- of bloeddrukmeters draagt. Het geeft informatie over hoe goed het hart werkt tijdens inspanning.
• Echocardiogram: Deze test geeft een beeld van je hart met behulp van een echografie. Een echocardiogram kan worden gebruikt om te controleren op structurele afwijkingen in het hart en te zien hoe goed het bloed pompt.
• Coronair angiogram: Deze test kan worden gedaan na een hartaanval of angina pectoris. Er wordt een katheter (buisje) in een slagader in de lies, arm of pols geplaatst. De katheter wordt door de slagader bewogen tot hij het hart bereikt. Er wordt dan speciale kleurstof in de bloedvaten gespoten en er wordt een röntgenfoto gemaakt, waarop te zien is waar en in hoeverre de kransslagaders vernauwd of geblokkeerd zijn.
• CT-scan of MRI van het hart: Een CT-scan of MRI maakt beelden van het hart en de borstkas. Deze scans kunnen mogelijke verstopte bloedvaten of andere problemen met de structuur van het hart aantonen.

Bron: Mayo Clinic, 2022

Preventie van hartziekten bij vrouwen

Preventie van hartziekten bij vrouwen is vergelijkbaar met die bij mannen en bestaat uit het kennen van je risicofactoren, het beheersen van ziekten die je risico op hartproblemen vergroten en het maken van gezonde leefstijlkeuzes. De volgende tips kunnen vrouwen helpen hartziekten te voorkomen:

1. Wees je bewust van je risico: veel vrouwen weten niet dat hartziekten niet alleen een zorg zijn voor mannen – in feite is het ook bij vrouwen één van de meest voorkomende doodsoorzaken. Leren welke factoren je risico verhogen, of je een familiegeschiedenis van hartziekten hebt, of dat je andere medische aandoeningen hebt die je in gevaar brengen voor hartziekten is de eerste stap in preventie.
2. Wees alert op je medische aandoeningen: Een hoog cholesterolgehalte, hoge bloeddruk en diabetes verhogen je risico op hartziekten (FDA, 2022). Als je één van deze aandoeningen hebt is het belangrijk om je regelmatig te laten controleren, medicijnen in te nemen zoals voorgeschreven en met je medisch team te bespreken of veranderingen in je leefstijl nodig zijn om je risico op hartziekten te beperken.
3. Behoud een gezond gewicht en beweeg regelmatig: hoewel gewichtsverlies ontmoedigend kan zijn, is gebleken dat zelfs licht gewichtsverlies gunstig is voor de gezondheid van het hart, zelfs als een deel van het gewicht er later weer bij komt (Hartmann-Boyce et al., 2023). Wat lichaamsbeweging betreft, kun je nog steeds een verschil maken voor de gezondheid van het hart zonder de sportschool te bezoeken. Van regelmatige matige lichaamsbeweging, zoals wandelen, is ook vastgesteld dat het de gezondheid van het hart verbetert (Murtagh et al., 2010).
4. Herken de tekenen van een hartaanval: zoals hierboven beschreven kunnen de symptomen van een hartaanval dezelfde of andere zijn dan die bij mannen. Als je symptomen ervaart die op een hartaanval zouden kunnen duiden, zoek dan onmiddellijk spoedeisende medische hulp. Zelfs als je het niet zeker weet, kan hulp krijgen je leven redden.
5. Stop met roken: het is geen geheim dat het roken van sigaretten je gezondheid geen goed doet. In feite kan roken je risico op hartziekten en beroertes 2 tot 4 keer zo groot maken als dat van een niet-roker (Johns Hopkins). Bij vrouwen is dat risico nog groter; vrouwen die roken hebben een 25% hoger risico op het ontwikkelen van hartziekten in vergelijking met mannen die roken (Gallucci et al., 2020). Stoppen met roken kan je algehele gezondheid verbeteren en resulteren in een verminderd risico op hartziekten na verloop van tijd.
6. Eet gezond voor het hart: streef ernaar om bij elke maaltijd fruit en groenten te eten en om waar mogelijk te kiezen voor volkoren koolhydraten en mager vlees. Beperk je inname van voedingsmiddelen met veel verzadigde en toegevoegde suikers.
7. Beperk alcohol: Langdurige overconsumptie van alcohol wordt in verband gebracht met hartziekten. Vrouwen zijn vatbaarder voor alcoholgerelateerde hartziekten dan mannen, ook al consumeren ze gedurende hun leven minder alcohol dan mannen (NIH). Het beperken van alcoholgebruik tot één drankje of minder per dag kan helpen je risico te verminderen.

Geïnteresseerd in het controleren van je hartgezondheid? De Hartziekte Test van Homed-IQ controleert op twee belangrijke markers die je risico op hartziekten beïnvloeden: cholesterol en lipiden (totaal cholesterol, HDL, LDL en triglyceriden) en bloedsuiker. Deze test kan thuis worden uitgevoerd met een bloedmonster via een vingerprik, voordat hij voor analyse naar een gecertificeerd laboratorium wordt gestuurd. Indien nodig kan het afdrukbare laboratoriumrapport naar je huisarts worden gebracht voor vervolgzorg.

Behandeling van hartaandoeningen bij vrouwen

De behandeling van hartziekten bij vrouwen is vergelijkbaar met die bij mannen en kan bestaan uit medicijnen, veranderingen in de leefstijl en in sommige gevallen een operatie. De behandeling van hartaandoeningen hangt af van de oorzaak en het type hartschade. Mogelijke behandelingen zijn:

• Veranderingen in de leefstijl, zoals het eten van een vetarm, zoutarm dieet
• Medicijnen, zoals statines, bètablokkers, ACE-remmers of bloedverdunners
• Hartoperatie of andere ingrepen, zoals het plaatsen van een pacemaker of een coronaire bypass

Door regelmatige medische zorg en kennis van de risico’s kunnen hartziekten vroegtijdig worden vastgesteld en behandeld. Als je je zorgen maakt over de gezondheid van je hart, praat dan met je huisarts.

Bron: Mayo Clinic, 2022

Bronnen

American Heart Association. (2022, December 5). Heart Attack Symptoms in Women. www.heart.org. https://www.heart.org/en/health-topics/heart-attack/warning-signs-of-a-heart-attack/heart-attack-symptoms-in-women

Cardiology Associates of Michigan. (2019, December 11). Men vs. Women: How Their Hearts Differ and What It Means. Michigan Cardiology. https://www.cardofmich.com/men-women-heart-differences/

Cleveland Clinic. (2019, April 19). Estrogen & The Heart: Risks, Benefits & Side Effects. https://my.clevelandclinic.org/health/articles/16979-estrogen–hormones#:~:text=Estrogen%20helps%20a%20younger%20woman%27s,helps%20the%20blood%20to%20clot).

European Society of Cardiology. (n.d.). Cardiovascular Disease in Women. https://www.escardio.org/The-ESC/Advocacy/women-and-cardiovascular-disease

Fight Inflammation to Help Prevent Heart Disease. (2022, November 1). Johns Hopkins Medicine. https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/fight-inflammation-to-help-prevent-heart-disease

Gallucci, G., Tartarone, A., Lerose, R., Lalinga, A. V., & Capobianco, A. M. (2020). Cardiovascular risk of smoking and benefits of smoking cessation. Journal of Thoracic Disease, 12(7), 3866–3876. https://doi.org/10.21037/jtd.2020.02.47

Hartmann-Boyce, J., Theodoulou, A., Oke, J., Butler, A. R., Bastounis, A., Dunnigan, A., Byadya, R., Cobiac, L. J., Scarborough, P., Hobbs, R. J., Sniehotta, F. F., Jebb, S. A., & Aveyard, P. (2023). Long-Term Effect of Weight Regain Following Behavioral Weight Management Programs on Cardiometabolic Disease Incidence and Risk: Systematic Review and Meta-Analysis. Circulation-cardiovascular Quality and Outcomes. https://doi.org/10.1161/circoutcomes.122.009348

Heart disease in women: Understand symptoms and risk factors. (2022, January 20). Mayo Clinic. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/heart-disease/in-depth/heart-disease/art-20046167

Heart Disease Resources | cdc.gov. (2024, December 14). Centers for Disease Control and Prevention. https://www.cdc.gov/heartdisease/about.htm#:~:text=What%20is%20heart%20disease%3F,can%20cause%20a%20heart%20attack.

Johns Hopkins. (2020, July 20). Smoking and Cardiovascular Disease. Johns Hopkins Medicine. https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/smoking-and-cardiovascular-disease#:~:text=Facts%20about%20smoking%20and%20heart%20disease&text=Cigarette%20smokers%20are%202%20to,a%20person%27s%20risk%20for%20stroke.

Mayo Clinic. (2022, August 25). Heart disease – Diagnosis and treatment. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/heart-disease/diagnosis-treatment/drc-20353124

Murtagh, E. M., Murphy, M. H., & Boone-Heinonen, J. (2010). Walking: the first steps in cardiovascular disease prevention. Current Opinion in Cardiology, 25(5), 490–496. https://doi.org/10.1097/hco.0b013e32833ce972

NHS. (2022, November 18). Common heart conditions. NHS Inform. https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/heart-and-blood-vessels/conditions/common-heart-conditions

NIH. (2023, March). Women and Alcohol. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism. https://www.niaaa.nih.gov/publications/brochures-and-fact-sheets/women-and-alcohol

U.S. Food and Drug Administration. (2022, January 25). Tips for Women to Prevent Heart Disease. Consumer Updates. https://www.fda.gov/consumers/consumer-updates/tips-women-prevent-heart-disease

Williams, V. (2022). Mayo Clinic Minute: Women, estrogen and heart disease. Mayo Clinic News Network. https://newsnetwork.mayoclinic.org/discussion/mayo-clinic-minute-women-estrogen-and-heart-disease/

Women and Heart Disease. (2023, February 21). Centers for Disease Control and Prevention. https://www.cdc.gov/heartdisease/women.htm

Woodward, M. (2019). Cardiovascular Disease and the Female Disadvantage. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(7), 1165. https://doi.org/10.3390/ijerph16071165

Yale Medicine. (2019). Heart Disease in Women. Yale Medicine. https://www.yalemedicine.org/conditions/heart-disease-women