Seksueel overdraagbare infecties (SOA’s) zijn infecties die worden veroorzaakt door verschillende ziekteverwekkers en die voornamelijk worden overgedragen via intiem huid-op-huidcontact tijdens geslachtsgemeenschap. In de afgelopen jaren is het aantal SOA’s in Europa gestegen. Zo steeg het aantal gemelde gevallen van gonorroe, ook bekend als druiper en een van de meest voorkomende bacteriële seksueel overdraagbare infecties, met 48% vergeleken met het voorgaande jaar (ECDC, 2024). Als het gaat om het gebruik van openbare toiletten, maken veel mensen zich zorgen over het oplopen van bacteriën of ziektes. Maar kun je daar ook een SOA oplopen? Dit risico is zeer onwaarschijnlijk! Toch zijn veel mensen hier bezorgd over, vooral vanwege het directe huidcontact en het feit dat openbare toiletten door veel mensen worden gebruikt. Een belangrijk aspect in de preventie van seksueel overdraagbare infecties is kennis over de overdrachtswegen, zodat je onnodige zorgen kunt vermijden en jezelf kunt beschermen. In dit artikel lees je waarom het risico om via een wc-bril een SOA op te lopen erg klein is en krijg je belangrijke informatie over de preventie van SOA’s.

Naast uitgebreide voorlichting over seksueel overdraagbare infecties, wat aantoonbaar leidt tot meer beschermd vrijen, zijn regelmatige tests op SOA’s cruciaal voor de preventie (WHO, 2023).
Omdat veel infecties aanvankelijk symptoomloos zijn en ongemerkt kunnen worden doorgegeven, is het belangrijk om je te laten testen als je wisselende sekspartners hebt, in een nieuwe relatie bent, onbeschermde seks hebt gehad, of gewoon een inzicht in je gezondheid wilt krijgen. Veel mensen schromen echter om naar de dokter te gaan. Homed-IQ biedt de mogelijkheid om je discreet vanuit huis te laten testen. Met de chlamydia- en gonorroe-test kun je je laten testen op de twee meest voorkomende bacteriële seksueel overdraagbare infecties. Alle testresultaten worden geanalyseerd in ISO-gecertificeerde laboratoria.

Inhoudsopgave

• Wat zijn seksueel overdraagbare infecties (SOA’s)?
• Kun je een SOA oplopen van een wc-bril?
• Hoe worden SOA’s overgedragen?
• Hoe kun je SOA’s effectief voorkomen?
• Samenvatting

Wat zijn seksueel overdraagbare infecties (SOA’s)?

Seksueel overdraagbare infecties (SOA’s) worden veroorzaakt door ziekteverwekkers zoals bacteriën, virussen en parasieten en worden voornamelijk door seksueel contact verspreid. Deze infecties treffen zowel mannen als vrouwen en kunnen zich uiten door verschillende symptomen of volledig symptoomloos verlopen. Bij bacteriële gonorroe vertoont bijvoorbeeld tot 50% van de vrouwen vaak geen of slechts zeer milde symptomen (Martín-Sánchez et al., 2020). Wanneer symptomen optreden, kunnen deze bestaan uit afscheiding/pijn bij het plassen of genitale zweren/wonden. SOA’s vormen een uitdaging voor de volksgezondheid, omdat ze onbehandeld tot ernstige gezondheidscomplicaties kunnen leiden en in verband worden gebracht met kanker en onvruchtbaarheid (YaleMedicine, 2024).

Sommige SOA’s, zoals chlamydia, gonorroe, syfilis en trichomoniasis, zijn te genezen als ze op de juiste manier worden behandeld. Andere, die door virussen worden veroorzaakt, zoals herpes, HIV, HPV en hepatitis B, zijn niet altijd te genezen, maar vaak wel goed behandelbaar (Cleveland Clinic, 2023). De meest voorkomende SOA’s kunnen worden onderverdeeld naar de ziekteverwekkers die ze veroorzaken:

Bron: WHO, 2024

Kun je een SOA oplopen van een wc-bril?

Veel mensen vragen zich af of het mogelijk is om op een toilet, vooral een openbaar toilet, een seksueel overdraagbare infectie (SOA) op te lopen. Deze bezorgdheid is vaak gebaseerd op een misverstand over hoe SOA’s daadwerkelijk worden overgedragen. De gedachte dat toiletten vies zijn en vol met bacteriën zitten, evenals het stigma dat met SOA’s verbonden is, versterken deze angsten. Het goede nieuws is dat het uiterst onwaarschijnlijk is dat je via een wc-bril een SOA oploopt. Hier zijn de redenen waarom:

1. Overlevingsvermogen van de ziekteverwekkers: De micro-organismen die SOA’s veroorzaken, kunnen buiten het menselijk lichaam niet lang overleven, hoogstens een paar seconden. Ze hebben een warme en vochtige omgeving nodig, die een koude en droge wc-bril niet biedt.
2. Overdrachtsvoorwaarden: De huid die met een wc-bril in aanraking komt, is meestal onbeschadigd en intact, zonder open wonden of slijmvliezen waardoor ziekteverwekkers kunnen binnendringen. Een infectie met een SOA vereist meestal de directe uitwisseling van lichaamsvloeistoffen of contact met slijmvliezen.

Bronnen: Britannica, 2024; Millar, 2022

Hoe worden SOA’s overgedragen?

Om onnodige zorgen te vermijden, is het belangrijk om de overdrachtsroutes van seksueel overdraagbare infecties te kennen. Deze kunnen worden onderverdeeld in twee hoofdcategorieën: seksuele en niet-seksuele contacten. Het is belangrijk op te merken dat overdracht ook kan plaatsvinden als er geen symptomen aanwezig zijn.

Overdracht door seksueel contact:

1 – Onbeschermde geslachtsgemeenschap: SOA’s worden vaak overgedragen door onbeschermde vaginale, anale of orale seks. Besmette lichaamsvloeistoffen zoals sperma, vaginaal vocht of bloed kunnen direct in contact komen met slijmvliezen, die bijzonder vatbaar zijn voor ziekteverwekkers. De volgende infecties worden zo overgedragen:

2 – Huid-op-huidcontact: Sommige SOA’s kunnen worden overgedragen door direct huidcontact met besmette gebieden, zelfs zonder penetratie. Dit omvat contact met huid waarop herpesblaasjes of HPV-wratten aanwezig zijn. Ook syfilis kan worden overgedragen door direct contact met zweren of huiduitslag, die vooral in de vroege stadia van de infectie voorkomen. De volgende infecties worden zo overgedragen:

3 – Gebruik van gedeeld seksspeeltjes: Het delen van seksspeeltjes kan leiden tot de overdracht van seksueel overdraagbare infecties als het door meerdere personen wordt gebruikt zonder tussentijdse grondige reiniging of het wisselen van condooms. Besmette lichaamsvloeistoffen kunnen op de speeltjes achterblijven en direct in contact komen met de slijmvliezen. Reinig seksspeelgoed grondig na elk gebruik en gebruik verse condooms wanneer het speelgoed met verschillende partners wordt gedeeld. Zo worden de volgende infecties overgedragen:

Bronnen: WHO, 2024; RKI, 2024

Overdracht door niet-seksueel contact:

1 – Bloedoverdracht: SOA’s kunnen worden overgedragen door direct contact met besmet bloed. Dit gebeurt vaak door het delen van naalden, bijvoorbeeld bij drugsgebruik, of door bloedtransfusies met niet-getest bloed. Volgens het RIVM is het risico op overdracht van HIV via een bloedtransfusie minder dan 1 op 1,1 miljoen per getransfundeerde eenheid. Erg laag (RIVM, 2024). Ook tatoeages of piercings met onreine naalden kunnen een risico vormen. De volgende infecties worden zo overgedragen:

2 – Overdracht van moeder op kind: Tijdens de zwangerschap kunnen sommige infecties het kind in de baarmoeder besmetten. Bij de geboorte bestaat het risico dat het kind wordt besmet door contact met geïnfecteerde lichaamsvloeistoffen of weefsel van de moeder. Ook tijdens het geven van borstvoeding kunnen bepaalde infecties via de moedermelk worden overgedragen. De volgende infecties worden zo overgedragen:

Bronnen: WHO, 2024; RKI, 2024

Hoe kun je SOA’s effectief voorkomen?

In de volgende weergave vind je zes maatregelen ter preventie van seksueel overdraagbare infecties:

Bron: Eigen weergave gebaseerd op CDC, 2024.

1. Laat je regelmatig testen op SOA’s.

Regelmatige tests op SOA’s zijn essentieel omdat veel infecties lange tijd geen symptomen vertonen. Dit betekent dat SOA’s ongemerkt kunnen worden doorgegeven en langdurige gezondheidsschade kunnen veroorzaken. Het wordt aanbevolen dat seksueel actieve personen zich regelmatig laten testen, vooral degenen met meerdere of nieuwe partners. In Nederland kunnen jongeren tot 25 jaar en volwassenen in risicogroepen zich gratis laten testen bij de GGD.

Als je niet in aanmerking komt voor een gratis test, kun je een zelftest van Homed-IQ gebruiken, die je discreet en gemakkelijk thuis kunt afnemen. De SOA-testgids op de website van Homed-IQ helpt je bij het kiezen van de juiste test. Je kunt je laten testen op afzonderlijke SOA’s, zoals met de chlamydiatest, of op meerdere SOA’s tegelijk, zoals met de Basic-3 SOA-test of de Uitgebreide SOA-test.

2. Gebruik condooms en beflapjes correct en consequent.

De effectiviteit van condooms hangt sterk af van correct gebruik. Veelvoorkomende problemen zoals onjuiste opslag en het gebruik van verlopen condooms kunnen de bescherming verminderen. Condooms zijn zeer effectief tegen SOA’s die via lichaamsvloeistoffen worden overgedragen, zoals HIV, chlamydia en gonorroe. Ze bieden echter minder bescherming tegen SOA’s die door huidcontact worden overgedragen, zoals herpes en HPV. Beflapjes (dental dams) zijn belangrijk om het risico van overdracht van SOA’s tijdens orale seks te verminderen door een beschermende barrière te vormen tussen mond en genitaliën (WHO, 2024).

3. Praat openlijk over je seksuele gezondheid.

Open communicatie met je sekspartners is cruciaal om de overdracht van seksueel overdraagbare infecties (SOA’s) te verminderen en de verspreiding in de samenleving in te dammen. Het uitwisselen van informatie over seksuele gezondheid kan ervoor zorgen dat alle betrokkenen zich laten testen en indien nodig tijdig worden behandeld om langdurige gevolgen te voorkomen (SOAIDS, 2023).
Als je een SOA hebt en niet weet hoe je dit moet delen, kun je in onze blog “Hoe communiceer ik dat ik een seksueel overdraagbare infectie (SOA) heb of vermoed?” nuttige tips vinden.

4. Informeer jezelf over seksueel overdraagbare infecties.

Voorlichting over seksueel overdraagbare aandoeningen is van essentieel belang en omvat niet alleen de infectie zelf, maar ook de symptomen, overdrachtsroutes, preventiemaatregelen en behandelingsmogelijkheden. Onderzoek heeft aangetoond dat voorlichting samenhangt met minder onbeschermde seks. Het kan er ook voor zorgen dat mensen zelfverzekerder en veiliger met hun sekspartners praten over hun eigen seksuele gezondheid en angsten en zorgen over overdrachtsroutes en behandelingsopties verminderen (CDC, 2023). Op de website van Homed-IQ vind je onder de blogcategorie “SOA” uitgebreide informatie over SOA’s.

5. Maak gebruik van mogelijke vaccinaties.

HPV-vaccinatie: De HPV-vaccinatie wordt vooral aanbevolen voor jongeren vóór hun eerste seksuele contact. HPV-vaccins bieden een bijna 100% bescherming tegen infecties met de HPV-typen die in de vaccins zitten, zoals de hoogrisico-HPV-typen 16 en 18, die verantwoordelijk zijn voor ongeveer 70% van alle gevallen van baarmoederhalskanker. In overleg met de arts kan de HPV-vaccinatie ook op latere leeftijd nog effectief worden toegediend. Kinderen van 10 tot 12 jaar krijgen de HPV-vaccinatie routinematig aangeboden in het kader van het Rijksvaccinatieprogramma (RVP). Tot de leeftijd van 18 jaar kan men de vaccinatie nog kosteloos krijgen als men deze niet eerder heeft ontvangen (RIVM, 2024).

Hepatitis B-vaccinatie: De hepatitis B-vaccinatie wordt aanbevolen voor alle pasgeborenen en is belangrijk voor mensen die een verhoogd risico lopen op infectie met het virus, zoals mensen die in gezondheidsinstellingen werken of in contact kunnen komen met besmet bloed (NHS, 2024).

6. Verminder of vermijd het gebruik van drugs en alcohol.

Het gebruik van drugs en alcohol kan de beslissingsvaardigheid aantasten en het risico verhogen op onbeschermde seks. Door het gebruik te verminderen of helemaal te vermijden, kun je veiligere beslissingen nemen en het risico op overdracht van een SOA verlagen.

Samenvatting

SOA’s worden veroorzaakt door bacteriën, virussen of parasieten en worden voornamelijk overgedragen door direct seksueel contact. Hoewel veel mensen bang zijn om via een wc-bril een SOA op te lopen, is dit hoogst onwaarschijnlijk, omdat de ziekteverwekkers buiten het lichaam niet lang overleven en directe uitwisseling van lichaamsvloeistoffen of contact met slijmvliezen vereist is. De effectiefste maatregelen om seksueel overdraagbare aandoeningen te voorkomen zijn regelmatige tests, het correct gebruik van condooms en beflapjes, en open communicatie over seksuele gezondheid. Vaccinaties, zoals tegen HPV en hepatitis B, kunnen ook het risico op bepaalde infecties aanzienlijk verminderen.

Bronnen

Clinical presentation of asymptomatic and symptomatic women who tested positive for genital gonorrhoea at a sexual health service in Melbourne, Australia. (2020, September 28). NCBI. Retrieved August 10, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7584007/

Comprehensive sexuality education. (2023, May 18). World Health Organization (WHO). Retrieved August 10, 2024, from https://www.who.int/news-room/questions-and-answers/item/comprehensive-sexuality-education

Condoms. (2024, February 12). World Health Organization (WHO). Retrieved August 10, 2024, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/condoms

HIV-Infektionsrisiko sinkt bei Bluttransfusion auf eins zu zehn… (2017, October 27). Deutsches Ärzteblatt. Retrieved August 10, 2024, from https://www.aerzteblatt.de/nachrichten/83146/HIV-Infektionsrisiko-sinkt-bei-Bluttransfusion-auf-eins-zu-zehn-Millionen

How to Prevent STIs | STI. (2024, April 9). CDC. Retrieved August 10, 2024, from https://www.cdc.gov/sti/prevention/index.html

Murphy, M., Millar, H. (2022, October 13). STDs and toilet seats: Possible risks and preventions. MedicalNewsToday. Retrieved August 10, 2024, from https://www.medicalnewstoday.com/articles/can-you-get-stds-from-a-toilet-seat

Sexually transmitted disease (STD). (n.d.). Britannica. Retrieved August 10, 2024, from https://www.britannica.com/science/sexually-transmitted-disease

Sexually Transmitted Infections (STIs) > Fact Sheets. (n.d.). Yale Medicine. Retrieved August 10, 2024, from https://www.yalemedicine.org/conditions/sexually-transmitted-diseases

Sexually Transmitted Infections (STIs): Sexually Transmitted Diseases (STDs). (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved August 10, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9138-sexually-transmitted-diseases–infections-stds–stis

Sexuell übertragbare Infektionen (STI). (n.d.). RKI. Retrieved August 10, 2024, from https://www.rki.de/DE/Content/InfAZ/S/STI/STD_node.html

STI cases on the rise across Europe. (2024, March 7). European Centre for Disease Prevention and Control. Retrieved August 10, 2024, from https://www.ecdc.europa.eu/en/news-events/sti-cases-rise-across-europe

Torgovnik, J. (2024, May 21). Sexually transmitted infections (STIs). World Health Organization (WHO). Retrieved August 10, 2024, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/sexually-transmitted-infections-(stis)Vaccinations – Devon Sexual Health. (n.d.). Devon Sexual Health. Retrieved August 10, 2024, from https://www.devonsexualhealth.nhs.uk/our-clinics/vaccinations/