Geslachtsziekten zijn een onderwerp dat vaak omgeven wordt door misverstanden en halve waarheden. Veel mensen weten niet hoe groot hun persoonlijke risico is om een SOA op te lopen, of gaan uit van onjuiste aannames die hun gezondheid in gevaar kunnen brengen. In dit artikel worden de meest voorkomende mythen rond seksueel overdraagbare infecties (SOA) onder de loep genomen, worden feiten naast mythen gezet en laten we zien hoe je je risico beter kunt inschatten en jezelf actief kunt beschermen.

Weet je niet zeker of je risico loopt op een SOA of welke test het beste bij jou past? Met onze interactieve SOA-quiz kun je jouw persoonlijke risico beter inschatten en krijg je aan het einde een aanbeveling voor de juiste test, zodat je gericht actie kunt ondernemen tegen SOA’s.

Inhoudsopgave

• Hoe groot is het risico op een SOA?
• Deze factoren vergroten de kans op een SOA
• Mythe 1: Een SOA kun je alleen oplopen via seksueel contact.
• Mythe 2: SOA’s veroorzaken altijd duidelijke symptomen
• Mythe 3: Condooms bieden volledige bescherming tegen SOA’s
• Mythe 4: Alleen jonge mensen met veel sekspartners lopen risico op een SOA.
• Mythe 5: Je kunt een SOA oplopen via een toiletbril.
• Mythe 6: Na een succesvolle behandeling kun je niet opnieuw besmet raken met een SOA.
• Mythe 7: Een SOA-test is onnodig en ingewikkeld.
• Hoe kun je het risico op een SOA verkleinen?
• Samenvatting

Hoe groot is het risico op een SOA?

In Duitsland en Nederland nemen de gevallen van seksueel overdraagbare infecties (SOA’s) voortdurend toe. Het Europese Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) registreerde in Europa een stijging van 16% in chlamydia, 48% in gonorroe en 34% in syfilis ten opzichte van het voorgaande jaar (ECDC, 2024).

Om je risico op een infectie beter in te schatten, kan het nuttig zijn om je te informeren over hoe vaak SOA’s in jouw land voorkomen. De onderstaande tabel geeft een overzicht, al zijn er ook andere SOA’s waarvan de cijfers minder goed toegankelijk zijn.

Bronnen: Bronnen volgens tabel.

Deze factoren vergroten de kans op een SOA

Bepaalde gedragingen en omstandigheden kunnen het risico op een SOA aanzienlijk vergroten en verdienen daarom extra aandacht:

1. Onbeschermde seks: Onbeschermde vaginale, orale en anale seks verhoogt het risico op een SOA.
2. Meerdere sekspartners zonder regelmatige tests: Het hebben van meerdere sekspartners verhoogt het risico op besmetting, vooral als je je niet regelmatig laat testen.
3. Geen gebruik van condooms of andere preventiemethoden: Het niet gebruiken van condooms of preventiemethoden kan de kans op een SOA vergroten.
4. Eerdere SOA-infecties: Bepaalde eerdere infecties kunnen het risico op een nieuwe SOA-besmetting verhogen.
5. Drugs- of alcoholgebruik: Het gebruik van drugs of alcohol kan risicogedrag veroorzaken en daarmee het risico op een SOA vergroten.
6. Delen van naalden: Het delen van naalden kan leiden tot overdracht van ernstige infecties zoals hiv en hepatitis B/C en verhoogt daarmee het risico op besmetting.
7. Gebrek aan kennis over overdrachtsroutes: Een gebrek aan kennis over hoe SOA’s worden overgedragen kan het risico op een infectie vergroten.

Bron: Mayo Clinic, 2023.

Mythen en feiten

Mythe 1: Een SOA kun je alleen oplopen via seksueel contact.

SOA’s kunnen op verschillende manieren worden overgedragen, niet alleen via onbeschermde seks. Sommige SOA’s kunnen ook worden overgedragen via huid-op-huidcontact, intiem kussen of het delen van besmette voorwerpen zoals scheermesjes. Ook contact met besmet bloed, bijvoorbeeld door het delen van naalden, brengt een risico met zich mee. Daarnaast kunnen SOA’s ook van moeder op kind worden overgedragen. De onderstaande tabel geeft een overzicht van SOA’s en hun specifieke overdrachtsroutes.

Bronnen: Cleveland Clinic, 2024; NHS, 2021; CDC, 2024; Sena A., et al., 2024; NHS, 2022; CDC, 2024; CDC, 2024; Cleveland Clinic, 2022; Taheri, M. et al., 2022; GGD Amsterdam, n.d.; CDC, 2024; The New Zealand HPV Project, n.d.

Opmerking: Deze tabel geeft een algemeen overzicht van de meest voorkomende transmissieroutes van soa’s. Houd er rekening mee dat er in zeldzame gevallen ook andere indirecte transmissieroutes kunnen zijn. Houd er rekening mee dat er in zeldzame gevallen ook andere indirecte transmissieroutes kunnen zijn. Als iemand bijvoorbeeld lichaamsvloeistoffen aan zijn handen heeft en vervolgens de genitaliën van een andere persoon aanraakt, bestaat de mogelijkheid van soa-overdracht, zelfs als normaal huid-op-huidcontact niet tot soa-overdracht zou leiden. Vertaald met DeepL.com (gratis versie)

Mythe 2: SOA’s veroorzaken altijd duidelijke symptomen.

SOA’s verlopen vaak zonder symptomen. Als er geen klachten zijn, kunnen ze onbewust worden overgedragen. Regelmatige tests zijn belangrijk, omdat onbehandelde infecties kunnen leiden tot ernstige complicaties, zoals onvruchtbaarheid of chronische ziekten, en helpen om onbedoelde overdracht te voorkomen.

• Chlamydia: Bij ongeveer 70% van de vrouwen en 50% van de mannen treden geen of slechts milde symptomen op.
• Gonorroe: 65-86% van de vrouwen en 15-55% van de mannen hebben geen klachten.
• Syfilis: Ongeveer 50% van de infecties verloopt symptoomloos en blijft vaak onopgemerkt.
• Hiv: De infectie blijft vaak jarenlang symptoomloos, soms wel tot 10 jaar.
• Herpes: 75-90% van de geïnfecteerden ontwikkelt geen of slechts milde symptomen.
• HPV: De meeste infecties zijn symptoomloos en verdwijnen vaak binnen 2 jaar vanzelf.

Bronnen: WHO, 2023, NHS, 2021, WHO, 2024, NHS, 2021, Cleveland Clinic, 2023, Cleveland Clinic, 2022

Mythe 3: Condooms bieden volledige bescherming tegen SOA’s.

Condooms verminderen het risico op SOA’s aanzienlijk, maar bieden geen volledige bescherming. De onderstaande tabel geeft een overzicht van hoe het risico op een SOA wordt verminderd door het gebruik van condooms of andere preventiemethoden. Meer informatie over dit onderwerp vind je hier.

Bronnen: CDC, 2024; WHO, 2024

Mythe 4: Alleen jonge mensen met veel sekspartners lopen risico op een SOA.

SOA’s kunnen mensen van alle leeftijden treffen, ongeacht het aantal sekspartners. Het risico op een infectie wordt sterk beïnvloed door factoren zoals onbeschermde seks, een eerdere SOA-infectie of onvoldoende preventieve controles (zie ook: Deze factoren vergroten de kans op een SOA). Vooral oudere mensen onderschatten vaak hun persoonlijke risico, met name als ze een nieuwe relatie aangaan. Deze verkeerde inschatting kan ervoor zorgen dat noodzakelijke voorzorgsmaatregelen worden genegeerd. Preventie en een verantwoordelijke omgang met je eigen gezondheid zijn op elke leeftijd belangrijk.

Mythe 5: Je kunt een SOA oplopen via een toiletbril.

De kans op het oplopen van een SOA via een toiletbril is uiterst klein. De veroorzakers van SOA’s overleven buiten het menselijk lichaam maar heel kort, meestal slechts enkele seconden. Ze hebben een warme en vochtige omgeving nodig, iets wat een koude en droge toiletbril niet biedt. Bovendien is de huid die contact maakt met een toiletbril doorgaans intact, zonder open wonden of slijmvliezen waardoor ziekteverwekkers zouden kunnen binnendringen. Meer informatie over dit onderwerp vind je hier (Britannica, 2024; Millar, 2022).

Mythe 6: Na een succesvolle behandeling kun je niet opnieuw besmet raken met een SOA.

Een succesvolle behandeling van een SOA biedt geen blijvende bescherming tegen herbesmetting. Je kunt opnieuw besmet raken als je opnieuw in contact komt met de veroorzaker (Cleveland Clinic, 2023).

Ook als je een SOA hebt, is het risico op een andere SOA groter. Een bestaande infectie kan namelijk de natuurlijke barrière van het slijmvlies verzwakken en ontstekingen veroorzaken, waardoor ziekteverwekkers makkelijker het lichaam binnendringen. Zo kan een onbehandelde chlamydia- of gonorroe-infectie bijvoorbeeld het risico op hiv of andere SOA’s verhogen (Alcaide, M. L. et al., 2012).

Mythe 7: Een SOA-test is onnodig en ingewikkeld.

Je laten testen op SOA’s hoeft geen reden voor schaamte te zijn – het is een verantwoordelijke en moedige stap om je eigen gezondheid én die van anderen te beschermen. Het stigma rond zulke tests is onterecht en mag niemand ervan weerhouden goed voor zichzelf te zorgen. Veel SOA’s verlopen zonder symptomen en blijven daardoor onopgemerkt. Regelmatige tests zijn daarom de enige manier om zekerheid te krijgen.

SOA-tests zijn eenvoudig en gemakkelijk toegankelijk. Je kunt je laten testen in een kliniek, bij de huisarts, of gewoon thuis. Met Homed-IQ kun je je discreet en zonder gedoe thuis laten testen op seksueel overdraagbare aandoeningen. Je kunt kiezen uit verschillende tests, afhankelijk van je behoeften: de Chlamydia- en Gonorroe-test test op twee van de meest voorkomende SOA’s, de STI-test Plus op zeven infecties, en de Basic 4 STI-test geeft inzicht in de vier meest voorkomende SOA’s. Alle testkits worden in een discrete verpakking verstuurd, de monsters worden geanalyseerd in een gecertificeerd laboratorium en de resultaten zijn snel en veilig online beschikbaar. Je hoeft hiervoor niet naar een arts.

Hoe kun je het risico op een SOA verkleinen?

Het voorkomen van SOA’s vraagt om een bewuste en goed geïnformeerde aanpak. De volgende maatregelen kunnen helpen om het risico op een SOA te verkleinen:

1. Gebruik condooms: Bescherm jezelf bij vaginale, anale en orale seks.
2. Laat je regelmatig testen: Vooral als je meerdere partners hebt.
3. Vaccinaties: Tegen HPV en hepatitis B.
4. Monogame relaties: Verminderen het risico op besmetting.
5. Open communicatie: Bespreek je SOA-status met je partner(s).
6. Vermijd drugs/het delen van naalden: Dit vermindert het indirecte risico op infecties.

Samenvatting

SOA’s komen vaker voor dan je denkt, en het aantal gevallen in Europa blijft stijgen. Chlamydia en gonorroe behoren tot de meest voorkomende infecties. Het risico neemt toe door onbeschermde seks, wisselende partners zonder testen, of risicovol gedrag zoals drugsgebruik. SOA’s worden niet alleen via seks overgedragen; veel infecties verlopen zonder symptomen, waardoor regelmatige tests essentieel zijn. SOA’s kunnen ook via huidcontact of bloed worden overgedragen. Condooms bieden bescherming, maar dekken niet alle overdrachtsroutes af. SOA’s treffen mensen van alle leeftijden en een herbesmetting is mogelijk, zelfs na een succesvolle behandeling. Daarentegen is overdracht via toiletbrillen zeer onwaarschijnlijk. Verantwoordelijkheid en open communicatie zijn cruciaal om infecties te voorkomen.

Bronnen

Alcaide, M. L., Jones, D. L., Chitalu, N., & Weiss, S. (2012). Chlamydia and Gonorrhea Infections in HIV-positive Women in Urban Lusaka, Zambia. Journal of global infectious diseases, 4(3), 141–144. https://doi.org/10.4103/0974-777X.100566

Barmer. (2024, September 24). Chlamydien: Symptome & Therapie | BARMER. Barmer. Retrieved November 13, 2024, from https://www.barmer.de/gesundheit-verstehen/wissen/krankheiten-a-z/chlamydien-1141932#Wie_viele_Menschen_sind_von_Chlamydien_betroffen-1141932

Britannica. (2024, November 5). Sexually transmitted disease (STD). Britannica. Retrieved November 12, 2024, from https://www.britannica.com/science/sexually-transmitted-disease

CDC. (2024, January 19). Condom Use: An Overview | Condom Use. CDC. Retrieved November 12, 2024, from https://www.cdc.gov/condom-use/index.html

CDC. (2024, February 6). About Genital HPV Infection | STI. CDC. Retrieved November 13, 2024, from https://www.cdc.gov/sti/about/about-genital-hpv-infection.html

CDC. (2024, February 20). About Genital Herpes | Genital Herpes. CDC. Retrieved November 13, 2024, from https://www.cdc.gov/herpes/about/index.html

CDC. (2024, September 23). How HIV Spreads | HIV. CDC. Retrieved November 13, 2024, from https://www.cdc.gov/hiv/causes/index.html#cdc_causes_how_it_spreads-how-hiv-is-transmitted

Cleveland Clinic. (2022). Trichomoniasis: Causes, Symptoms, Testing & Treatment. Cleveland Clinic. Retrieved November 13, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4696-trichomoniasis

Cleveland Clinic. (2023). Sexually Transmitted Infections (STIs): Sexually Transmitted Diseases (STDs). Cleveland Clinic. Retrieved November 12, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9138-sexually-transmitted-diseases–infections-stds–stis

Cleveland Clinic. (2024). Herpes Simplex Virus (HSV): Types Symptoms, & Treatment. Cleveland Clinic. Retrieved November 12, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22855-herpes-simplex

Cleveland Clinic. (2024). HPV (Human Papillomavirus): Causes, Symptoms & Treatment. Cleveland Clinic. Retrieved November 12, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/11901-hpv-human-papilloma-virus

Cleveland Clinic. (2024, July 19). Can You Get an STI From Kissing? Cleveland Clinic Health Essentials. Retrieved November 13, 2024, from https://health.clevelandclinic.org/can-you-get-std-from-kissing

Deutsche Aidshilfe. (n.d.). HIV-Zahlen und AIDS-Statistik in Deutschland und weltweit. Deutsche Aidshilfe. Retrieved November 12, 2024, from https://www.aidshilfe.de/hiv-statistik-deutschland-weltweit

European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). (2024, March 7). STI cases on the rise across Europe. European Centre for Disease Prevention and Control. Retrieved November 12, 2024, from https://www.ecdc.europa.eu/en/news-events/sti-cases-rise-across-europe

GGD Amsterdam. (n.d.). Hepatitis B. GGD Amsterdam. Retrieved November 13, 2024, from https://www.ggd.amsterdam.nl/english/hepatitis-b-english/

Jansen K, Bremer V. Syphilis in Deutschland in den Jahren 2020 – 2022 (2024). Neuer Höchststand von Infektionen nach Rückgang während der COVID-19- Pandemie. Epid Bull 2024;7:3-24 | DOI 10.25646/11907

Mayo Clinic. Op 29 oktober 2024 ontleend aan (2023, September 8). Sexually transmitted diseases (STDs) – Symptoms and causes. Mayo Clinic. Retrieved November 12, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sexually-transmitted-diseases-stds/symptoms-causes/syc-20351240

Murphy, M., Millar, H. (2022, October 13). STDs and toilet seats: Possible risks and preventions. MedicalNewsToday. Retrieved November 12, 2024, from https://www.medicalnewstoday.com/articles/can-you-get-stds-from-a-toilet-seat

Taheri, M., & Ghasemikhah, R. (2022). Clinical Manifestation and Epidemiological Finding of Trichomonas vaginalis Infection in Unusual Areas of Body in Neonates: A Systematic Review. Iranian journal of public health, 51(6), 1201–1209. https://doi.org/10.18502/ijph.v51i6.9652

The New Zealand HPV Project. (n.d.). About HPV | Most Common Sexually Transmitted Infection. HPV.org.nz. Retrieved November 13, 2024, from https://www.hpv.org.nz/about-hpv/about-hpv

NHS. (2021). Chlamydia. NHS. Retrieved November 13, 2024, from https://www.nhs.uk/conditions/chlamydia/

NHS. (2022, May 25). Syphilis. NHS. Retrieved November 13, 2024, from https://www.nhs.uk/conditions/syphilis/

NHS. (2024). Gonorrhoea – Symptoms. NHS. Retrieved November 12, 2024, from https://www.nhs.uk/conditions/gonorrhoea/symptoms/

NHS. (2024). HIV and AIDS – Symptoms. NHS. Retrieved November 12, 2024, from https://www.nhs.uk/conditions/hiv-and-aids/symptoms/

RIVM. (2024, June 27). Increase in STI consultations in 2023, gonorrhoea sees largest rise in cases. RIVM. Retrieved November 12, 2024, from https://www.rivm.nl/en/news/increase-in-sti-consultations-in-2023-gonorrhoea-sees-largest-rise-in-cases

Selb R, Klaper K, Buder S, Bremer V, Heuer D, Jansen K. Epidemiologie und Resistenzlage der Gonorrhö in Deutschland im Jahr 2022. (2024). Epid Bull 2023;45:3-20 | DOI 10.25646/11749

Seña, A. C. (2024). Patient education: Gonorrhea (Beyond the Basics). UpToDate. Retrieved 2024, from https://www.uptodate.com/contents/gonorrhea-beyond-the-basics/print#:~:text=Gonorrhea%20is%20caused%20by%20bacteria,gonorrhea%20when%20shared%20between%20people.

WHO. (2023, July 17). Chlamydia. World Health Organization (WHO). Retrieved November 12, 2024, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/chlamydia

WHO. (2024, February 12). Condoms. World Health Organization (WHO). Retrieved November 12, 2024, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/condoms

WHO. (2024, May 21). Syphilis. World Health Organization (WHO). Retrieved November 12, 2024, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/syphilis