De darm beïnvloedt de psyche via de darm-hersenas, die de communicatie tussen de darm en de hersenen mogelijk maakt. Het microbioom in de darm produceert neurotransmitters (chemische boodschappers) die onze stemming, emoties, cognitieve functies en gevoelens van honger en verzadiging regelen.

Ongeveer 15%, één op de zeven personen, van de Nederlandse bevolking rapporteert psychische problemen. Vooral opvallend is de toename van psychische problemen onder jongeren (DutchNews, 2021). Tegen de achtergrond van deze cijfers krijgt de rol van darmgezondheid voor onze psyche steeds meer aandacht. De darm en de hersenen staan in voortdurende communicatie met elkaar en reguleren een groot aantal functies, waaronder de stemming (Cleveland Clinic, 2023).
Essentieel hierbij lijkt het darmmicrobioom, dat de gemeenschap van bacteriën, virussen en schimmels in de darm omvat. In dit artikel gaan we in op wat het darmmicrobioom is en welke rol het speelt in onze mentale gezondheid.

Darmontstekingen kunnen invloed hebben op de mentale gezondheid, omdat ze de communicatie tussen de darm en de hersenen verstoren, bijvoorbeeld door het evenwicht van het darmmicrobioom te verstoren. De Calprotectine test van Homed-IQ biedt een eenvoudige manier om ontstekingen in de darm op te sporen. Deze test kan gemakkelijk thuis worden uitgevoerd, zonder dat je naar de dokter hoeft. De resultaten worden geanalyseerd door ISO-gecertificeerde laboratoria, die ook door klinieken en huisartsenpraktijken worden gebruikt.

Inhoudsopgave

• Wat is het darmmicrobioom?
  • Functies van de darmmicrobiota
• Wat is de darm-hersenas precies?
• Beïnvloedt de darmmicrobiota de psyche?
• Wat zijn de tekenen van een disbalans in de darmmicrobiota?
• Welke maatregelen kunnen de darmmicrobiota verbeteren voor de mentale gezondheid?
• Samenvatting

Wat is het darmmicrobioom?

Het “microbioom” verwijst naar de verzameling van micro-organismen, waaronder bacteriën, virussen, schimmels en andere microben, die in en op het menselijk lichaam leven, evenals hun genetisch materiaal. Het komt voor in verschillende delen van het lichaam, zoals de huid, de mond, de vagina en de darm. De term “microbiota,” die verderop in de blog ook wordt gebruikt, verwijst naar de totale populatie van micro-organismen in een specifieke leefomgeving, bijvoorbeeld de darm.

Het microbioom is vooral geconcentreerd in de darm, waar 95-99% van alle micro-organismen te vinden is, wat neerkomt op een indrukwekkend aantal van ongeveer 100 biljoen microben. Bij volwassenen weegt de darmmicrobiota naar schatting 1-2 kilogram (Thursby Juge, 2017). Ieder mens heeft een unieke microbiota, die bij de geboorte wordt gevormd. Pasgeborenen krijgen hun eerste microben tijdens de geboorte of via borstvoeding. In de loop van de tijd wordt het hele microbioom beïnvloed door verschillende factoren, zoals de omgeving, voeding en levensstijl (Cleveland Clinic, 2023). De term “darmflora” is verouderd en is vervangen door “microbioom.”

Functies van de darmmicrobiota:

Het idee dat er talrijke bacteriën in ons lichaam aanwezig zijn, kan in eerste instantie verontrustend lijken. Het is echter belangrijk te begrijpen dat een gezonde darmmicrobiota doorgaans een diverse populatie van verschillende bacterietypen heeft – tot wel 300 tot 1.000 verschillende soorten (Thursby Juge, 2017). Deze bacteriën vervullen belangrijke functies:

De functies van de darmmicrobiota reiken veel verder dan de darm en spelen een cruciale rol in de algehele gezondheid. Ze ondersteunen niet alleen de spijsvertering en de opname van voedingsstoffen, maar beïnvloeden ook de stemming en het emotionele evenwicht door de productie van neurotransmitters. Om al deze functies te vervullen, vindt er een voortdurende communicatie plaats tussen onze hersenen en de darm via de zogenaamde darm-hersenas.

Wat is de darm-hersenas precies?

De darm-hersenas beschrijft de wederzijdse communicatie tussen onze darmmicrobiota en onze hersenen. Je kunt het zien als een feedbacksysteem waarbij voortdurend informatie tussen de darm en de hersenen wordt uitgewisseld, en waarbij ook signalen uit andere lichaamsgebieden, zoals het immuunsysteem of het hormoonsysteem, worden geïntegreerd.

De communicatie tussen de darm en de hersenen vindt op verschillende manieren plaats. Neurotransmitters die door microben in de darm worden geproduceerd, komen direct in de hersenen terecht om hun effect uit te oefenen. Bovendien activeren de microben immuuncellen in de darm die signalen naar de hersenen sturen, bijvoorbeeld om ontstekingsreacties te reguleren. De nervus vagus draagt ook signalen over tussen de darm en de hersenen. Daarnaast beïnvloeden metabolieten van de microben, zoals korteketenvetzuren, de hersenfunctie door via het bloed de hersenen te bereiken. Een voorbeeld van zo’n metaboliet is butyraat. Butyraat heeft een ontstekingsremmende werking in de hersenen, wat bijdraagt aan de regulering van de hersenfunctie en de ondersteuning van de cognitieve gezondheid (Refisch Walter, 2023, Cleveland Clinic, 2023).

De afbeelding toont de verschillende processen die door de communicatie tussen de darmmicrobiota en de hersenen worden gereguleerd, evenals de effecten die kunnen optreden wanneer het evenwicht van deze communicatie verstoord is, bijvoorbeeld door een dysbiose, oftewel een disbalans van de darmmicroben:

Bron: Eigen weergave afgeleid van Refisch Walter, 2023, Cleveland Clinic, 2023

Beïnvloedt de darmmicrobiota de psyche?

Ja, de darmmicrobiota heeft een aanzienlijke invloed op onze mentale gezondheid. Een dysbiose in de darm wordt in verband gebracht met verschillende psychische aandoeningen, waaronder angststoornissen, depressies, bipolaire stoornissen en schizofrenie. Dysbiose verwijst naar een disbalans in de samenstelling van de microben in de darm.

Dit leidt tot een verschuiving tussen beschermende en schadelijke micro-organismen. Een gezonde microbiota wordt gekenmerkt door een diversiteit aan microben die in een evenwichtige verhouding tot elkaar staan. Bij een dysbiose is deze diversiteit verminderd en kunnen ziekteverwekkende microben overheersen. Dit kan de normale functie van de microbiota verstoren en zich in de volgende factoren uiten:

1. Schade aan de darmbarrière: Dysbiose kan de darmbarrière beschadigen en leiden tot een lekkende darm, waardoor bacteriën in de bloedbaan kunnen komen en ontstekingen in het hele lichaam kunnen veroorzaken. Deze ontsteking is in verband gebracht met verschillende psychische aandoeningen (Mhanna et al., 2023).
2. Verstoring van de stressregulatie: Dysbiose kan de normale regulering van stressreacties verstoren en de vatbaarheid voor stressgerelateerde stoornissen verhogen.
3. Beïnvloeding van de productie van neurotransmitters: Dysbiose kan de productie van neurotransmitters of hun voorlopers verstoren, die essentieel zijn voor de regulering van de stemming. Dit kan leiden tot onevenwichtigheden die in verband worden gebracht met psychische stoornissen (Delanote et al., 2024).
4. Tekort aan nuttige bacteriën: Studies tonen aan dat mensen met psychische aandoeningen vaak een tekort aan nuttige bacteriën en een lagere diversiteit in hun microbiota hebben. Bij mensen met depressie worden vaak hogere concentraties van bacteriën gevonden die ontstekingsbevorderende eigenschappen hebben (Xiong et al., 2024).

Deze bevindingen wijzen al op mogelijke verbanden tussen de darmmicrobiota en psychische stoornissen, maar verder onderzoek is nodig om de oorzakelijke relaties te bevestigen. Wil je meer weten over hoe een dysbiose ontstaat en met welke andere aandoeningen het in verband wordt gebracht? Lees dan onze blog “Darmdysbiose: Wat betekent het als je darmen uit balans zijn?”.

Wil je zelf een beter beeld krijgen van je darmgezondheid?

Ontstekingen kunnen een belangrijke rol spelen bij het ontstaan en verergeren van psychische aandoeningen. Daarom kan het nuttig zijn om vroegtijdig een test uit te voeren op mogelijke ontstekingen, bijvoorbeeld in de darm—vooral als je symptomen hebt zoals buikpijn, diarree of vermoeidheid. Met de Calprotectine test van Homed-IQ kun je eenvoudig vanuit huis controleren of er sprake is van een ontsteking in de darm, of dat dit als oorzaak kan worden uitgesloten. De test meet de concentratie van calprotectine in de ontlasting, een eiwit dat vrijkomt bij ontstekingen in de darm.

Wat zijn de tekenen van een disbalans in de darmmicrobiota?

Hoewel onderzoekers nog niet precies weten hoe de perfecte darmmicrobiota eruit ziet, is het al duidelijk dat deze van cruciaal belang is voor onze algehele gezondheid. Daarom is het belangrijk om de tekenen van een disbalans, oftewel dysbiose, te herkennen, zodat je vroegtijdig maatregelen kunt nemen. Hier zijn enkele tekenen waarop je moet letten:

• Spijsverteringsproblemen zoals frequente winderigheid, constipatie of diarree
• Huidproblemen zoals een onzuivere huid, eczeem of andere huidirritaties
• Energie- en concentratieproblemen, zoals aanhoudende vermoeidheid en concentratiestoornissen
• Frequent voorkomende infecties door een verzwakt immuunsysteem
• Stemmingswisselingen, zoals plotselinge stemmingsschommelingen, angst of depressieve symptomen
• Gewichtsveranderingen, waaronder ongewenste gewichtstoename of -verlies

Bron: Cleveland Clinic, 2024

Welke maatregelen kunnen de darmmicrobiota verbeteren voor de mentale gezondheid?

Hieronder vind je een aantal bewezen methoden om je darmmicrobiota en darmgezondheid te verbeteren. Deze tips helpen niet alleen om je microbiota gezond te houden, maar bevorderen ook je algehele fysieke en mentale gezondheid door middel van een uitgebalanceerd dieet en effectief stressmanagement.

Bronnen: Harvard Health, 2021; Cleveland Clinic, 2024

Samenvatting

De darm beïnvloedt de psyche via de darm-hersenas, die wederzijdse communicatie tussen de darmmicrobiota en de hersenen mogelijk maakt. De darmmicrobiota produceert belangrijke neurotransmitters die stemming, emoties en cognitieve functies reguleren. Een dysbiose, oftewel een disbalans van de darmmicroben, wordt in verband gebracht met psychische stoornissen zoals angst en depressie. Maatregelen om de darmmicrobiota te verbeteren, zoals het nemen van pro- en prebiotica, een vezelrijk dieet, stressvermindering en het vermijden van onnodige antibiotica, kunnen helpen om de microbiota in balans te houden en zo de mentale gezondheid te bevorderen.

Bronnen

Anderson, S. (2021, April 21). Diet, disease, and the microbiome. Harvard Health. Retrieved September 16, 2024, from https://www.health.harvard.edu/blog/diet-disease-and-the-microbiome-2021042122400

Anderson, S. (2021, April 21). Diet, disease, and the microbiome. Harvard Health. Retrieved September 16, 2024, from https://www.health.harvard.edu/blog/diet-disease-and-the-microbiome-2021042122400

Delanote, J., et al. (2024). Systematic identification of the role of gut microbiota in mental disorders: a TwinsUK cohort study. Scientific Reports, 14. https://www.nature.com/articles/s41598-024-53929-w

Die Bedeutung des humanen Mikrobioms für die psychische Gesundheit. (2023, October 17). NCBI. Retrieved September 16, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10620288/

Dysbiosis: What It Is, Symptoms, Causes, Treatment Diet. (2024, April 16). Cleveland Clinic. Op 16 september 2024 ontleend aan https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/dysbiosis

Introduction to the human gut microbiota – PMC. (2017, May 16). NCBI. Retrieved September 16, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5433529/

Mhanna, A. (2024, February 2). The correlation between gut microbiota and both neurotransmitters and mental disorders: A narrative review. NCBI. Retrieved September 16, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10843545/

Psychische Erkrankungen. (2024, April 17). DGPPN. Retrieved September 16, 2024, from https://www.dgppn.de/_Resources/Persistent/3067cbcf50e837c89e2e9307cecea8cc901f6da8/DGPPN_Factsheet_Kennzahlen.pdf

Regulation of Neurotransmitters by the Gut Microbiota and Effects on Cognition in Neurological Disorders. (2021, June 19). NCBI. Retrieved September 16, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8234057/

The Role of Gut Microbiota in Anxiety, Depression, and Other Mental Disorders as Well as the Protective Effects of Dietary Components. (2023, July 23). NCBI. Retrieved September 16, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10384867/

What Is the Gut-Brain Connection? (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved September 16, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/body/the-gut-brain-connection

What Is the Gut-Brain Connection? (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved September 16, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/body/the-gut-brain-connection

What Is Your Gut Microbiome? (2023, August 18). Cleveland Clinic. Retrieved September 16, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/body/25201-gut-microbiome