PSA Test

PSA

Prostaat-specifiek antigeen (PSA) is een eiwit dat geproduceerd wordt door de cellen van de prostaatklier bij mannen. De belangrijkste functie van PSA is het vloeibaar maken van het sperma dat sperma bevat tijdens de zaadlozing. Een kleine hoeveelheid PSA is normaal aanwezig in het bloed van mannen, maar verhoogde niveaus kunnen een indicator zijn van verschillende prostaatgerelateerde aandoeningen. Het meest bekende gebruik van PSA is als screeningtest voor prostaatkanker. Het is echter belangrijk op te merken dat een verhoogd PSA-gehalte niet noodzakelijkerwijs op prostaatkanker wijst. Andere niet-kankeraandoeningen, zoals prostatitis (ontsteking van de prostaat) of goedaardige prostaathyperplasie (vergroting van de prostaat), kunnen ook verhoogde PSA-waarden veroorzaken.

Risico’s en voordelen afwegen

De PSA-test is een screeningstest voor prostaatkanker. Screeningstests zijn bedoeld om kanker op te sporen bij mensen voordat ze symptomen hebben. Screening kan helpen kanker in een vroeger stadium te vinden, wanneer het mogelijk gemakkelijker te behandelen is. Als prostaatkanker door screening in een vroeg stadium wordt ontdekt, kan het lijken alsof PSA-testen altijd een goed idee zijn. Het is echter belangrijk om de risico’s en voordelen van het testen te begrijpen om te beslissen of het voor jou de juiste keuze is. De keuze om een PSA-test te doen is een individuele beslissing die moet worden genomen nadat men de risico’s en voordelen van het testen heeft begrepen.

Voordelen van PSA testen:

• Kan prostaatkanker opsporen voordat je symptomen hebt
• Kan een snel groeiende kanker in een vroeg stadium opsporen, voordat hij zich naar andere delen van het lichaam uitbreidt en moeilijk te behandelen wordt

Artsen onderzoeken nog steeds of PSA-testen het risico op overlijden door prostaatkanker verlagen. De huidige onderzoeksresultaten over de voordelen van screening zijn tegenstrijdig, en daarom moet de keuze om een PSA-test te doen een persoonlijke keuze zijn.

Resultaten van een groot Europees onderzoek naar prostaatkankerscreening toonden aan dat mannen die een prostaat-specifiek antigeen (PSA)-test ondergingen een 20 procent lagere kans hadden om na 13 jaar aan prostaatkanker te overlijden, vergeleken met mannen die geen prostaatkankerscreening ondergingen (Hugosson et al., 2019). Uit het onderzoek bleek echter ook dat er 781 mannen nodig zouden zijn om één sterfgeval aan prostaatkanker te voorkomen (Schröder et al., 2014). Dit betekent dat het testen van de algemene bevolking inhoudt dat veel mannen zich laten testen, maar dat een zeer klein aantal er baat bij heeft.

Risico’s van PSA-testen:

Onnauwkeurige testresultaten

Bij alle screeningstests bestaat de kans op een vals-positief testresultaat. Dit betekent dat jouw PSA-niveau verhoogd is, maar dat er geen kanker aanwezig is. Een vals-positief testresultaat kan ongerustheid veroorzaken bij jou en je familie, of leiden tot extra invasieve medische procedures met hun eigen bijwerkingen, zoals een prostaat biopsie. Aangezien meerdere factoren de PSA-spiegel kunnen doen stijgen, komen vals-positieve PSA-testresultaten vaak voor; slechts 25% van de mensen bij wie een prostaatbiopsie wordt uitgevoerd vanwege een verhoogde PSA-spiegel, blijkt prostaatkanker te hebben (Lopez-Corona et al., 2007).

Een vals-negatieve testuitslag betekent dat de PSA-spiegel normaal blijkt te zijn terwijl er sprake is van prostaatkanker. Ongeveer 15% van de individuen met prostaatkanker heeft geen verhoogde PSA-spiegel (Prostate Cancer UK, 2021). Een fout-negatief testresultaat kan een valse geruststelling zijn dat er geen kanker aanwezig is. Als je prostaat gerelateerde symptomen ondervindt ondanks een normale PSA-spiegel, neem dan altijd contact op met je huisarts.

Overdiagnose en overbehandeling

Overdiagnose betekent diagnose van een aandoening die nooit een bedreiging voor je gezondheid of leven zou vormen. Overdiagnose kan leiden tot behandelingen die niet nodig zijn en hun eigen bijwerkingen hebben, bekend als overbehandeling. Dit kan ertoe leiden dat iemand schade ondervindt van het screenen op een ziekte zonder er baat bij te hebben. Onderzoek schat dat 23% 43% van de prostaatkankers die worden gediagnosticeerd met PSA-testen nooit behandeld hoeven te worden en de levensverwachting van een man niet zullen beïnvloeden (Sandhu & Andriole, 2012). Dit betekent dat veel mannen sterven “met” prostaatkanker, in plaats van “aan” prostaatkanker. De meeste mannen bij wie prostaatkanker wordt vastgesteld, willen echter begrijpelijkerwijs doorgaan met de behandeling. Onnodige tests en behandeling kunnen bijwerkingen hebben zoals incontinentie, pijn en erectiestoornissen.

Een verhoogd PSA-gehalte alleen veroorzaakt geen symptomen. Als je echter symptomen ervaart die wijzen op problemen met de prostaat, kun je overwegen om een PSA-test te doen. Mogelijke symptomen zijn bijvoorbeeld:

• Moeite met plassen
• Urine-incontinentie
• Trage urinestraal
• Vaak plassen
• Het gevoel dat je blaas niet helemaal leeg is na het plassen
• Pijn bij het urineren
• Pijn bij het ejaculeren
• Bloed in de urine of het sperma
• Problemen met het krijgen of behouden van een erectie

Wat betekenen de testresultaten?

Deze test meet het PSA-gehalte in je bloed. De resultaten van deze test kunnen je niet specifiek vertellen of je prostaatkanker hebt.

Er is geen specifiek normaal of abnormaal PSA-niveau in het bloed.

• Over het algemeen wordt een PSA-waarde van minder dan 4,0 ng/ml als normaal beschouwd. Voor Dry Blood Spot-testmethoden is een normaal PSA-niveau minder dan 4,4 ng/mL.
• Een PSA-niveau tussen 4,4 en 10,0 ng/mL wordt beschouwd als het “grensgebied” waarbinnen het risico op prostaatkanker hoger is.
• Een PSA-waarde hoger dan 10,0 ng/ml geeft een kans van meer dan 50% op prostaatkanker aan.

Let op: Hoewel een PSA-test kan worden gebruikt om prostaatkanker op te sporen, is deze niet perfect. Sommige gevallen van prostaatkanker veroorzaken geen hoge PSA. Het is ook mogelijk om een hoge PSA te hebben en geen prostaatkanker. Als je symptomen ervaart die wijzen op prostaatkanker, neem dan altijd contact op met je huisarts voor verder onderzoek, ongeacht het PSA-niveau.

Factoren zoals leeftijd, prostaatvergroting/ontsteking, fietsen en recente zaadlozing kunnen het PSA-gehalte ook verhogen. Verder kunnen bepaalde geneesmiddelen het PSA-niveau verlagen. Recent onderzoek heeft de volgende lagere PSA-grenswaarden voor elke leeftijdsgroep voorgesteld:

40 – 49 jaar : 2,50 µg/l

50 – 59 jaar : 3,50 µg/l

60 – 69 jaar : 4.50 µg/l

70 – 79 jaar : 6,50 µg/l

In combinatie met het resultaat van je PSA-test kun je jouw huisarts vragen naar de mogelijkheid van een prostaatonderzoek om te bevestigen dat er geen afwijkingen zijn.

Wat moet ik doen als mijn testresultaat een verhoogd PSA aantoont?

Als je bloed PSA hoger is dan normaal, betekent dat niet altijd dat je prostaatkanker hebt. Veel mannen met een verhoogd PSA hebben geen kanker. Neem je testresultaat mee naar jouw arts voor verder onderzoek. Verder onderzoek kan het volgende inhouden:

• Een tijdje wachten en een tweede PSA-test doen om te zien of de niveaus zijn veranderd
• Een ander type PSA-test ondergaan (zoals vrije PSA) om te controleren of een prostaatbiopsie nodig is
• Fysiek prostaatonderzoek
• Een prostaat biopsie