Oxidatieve stress treedt op wanneer er meer vrije radicalen vrijkomen dan het lichaam kan neutraliseren. Vrije radicalen kunnen cellen beschadigen en ontstekingen bevorderen, wat weer kan leiden tot allerlei gezondheidsproblemen. Maar wat gebeurt er precies in het lichaam als we oxidatieve stress ervaren, en hoe gebeurt het precies? Lees verder om hier meer over te weten te komen en wat jij kunt doen om oxidatieve stress te beperken om de algehele gezondheid te verbeteren en jezelf te beschermen tegen veel chronische ziekten. Met een ontstekingstest van Homed-IQ kan je ook thuis controleren op mogelijk verhoogde ontstekingswaarden.

Inhoudsopgave

• Wat is oxidatieve stress?
• Wat zijn vrije radicalen en antioxidanten?
• Hoe ontstaat oxidatieve stress?
• Tot welke ziekten leidt oxidatieve stress?
• Hoe kan oxidatieve stress worden opgespoord?
• Wat kan ik doen om oxidatieve stress te bestrijden?
• Samenvatting

Wat is oxidatieve stress?

Oxidatieve stress klinkt als een ingewikkelde medische term, maar om het te begrijpen hoeven we alleen maar de twee woorden op te splitsen. ‘Oxidatief’ verwijst naar het oxidatieproces, terwijl ‘stress’ aangeeft dat dit proces een soort belasting vormt voor het lichaam. In de context van oxidatieve stress betekent dit dat er een toename is in de productie van moleculen die bekendstaan als ‘vrije radicalen’ maar ook een afname in het vermogen van het lichaam om deze te bestrijden en te neutraliseren. Als het lichaam niet in staat is om de hoeveelheid vrije radicalen onder controle te houden, kunnen deze moleculen schade aanrichten door andere moleculen in het lichaam te ‘oxideren’. Dit kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen, waaronder chronische ziekten en vroegtijdige veroudering (Pizzino et al., 2017).

Wat zijn vrije radicalen en antioxidanten?

Vrije radicalen zijn moleculen die één of meer ongepaarde elektronen hebben. Normaal gesproken zoekt zo een vrije elektron een partner. Maar omdat vrije radicalen geen partner hebben voor hun ongepaarde elektronen, worden ze instabiel en zeer reactief. Ze zijn voortdurend op zoek naar andere elektronen om zich aan te koppelen en vallen andere moleculen aan, zoals DNA, eiwitten en lipiden. Dit proces kan leiden tot celschade en -disfunctie (Lobo et al., 2010).

Antioxidanten zijn natuurlijke stoffen die in ons lichaam en in voeding voorkomen. Ze kunnen vrije radicalen neutraliseren en hun schadelijke effect op onze cellen beperken. Bekende antioxidanten zijn vitamines zoals vitamine C en E, mineralen zoals selenium en zink en bepaalde enzymen in ons lichaam (MedlinePlus, 2017).

Hoe ontstaat oxidatieve stress?

Oxidatieve stress kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, die allemaal kunnen leiden tot de overproductie van vrije radicalen of een tekort aan antioxidanten. Hier zijn enkele van de meest voorkomende oorzaken:

1. Milieufactoren: Vervuiling, straling, tabaksrook
2. Ongezonde voeding: Bewerkte voedingsmiddelen, suiker, ongezonde vetten en een gebrek aan vitaminen en mineralen
3. Overmatige lichamelijke activiteit: Sporten zonder voldoende herstelperiodes
4. Chronische stress en slaapgebrek: Langdurige mentale spanning en stress, onvoldoende slaap
5. Ziekten: Chronische ziekten zoals diabetes, hart- en vaatziekten, kanker

Bron: Cleveland Clinic, 2022

Tot welke ziekten leidt oxidatieve stress?

Oxidatieve stress speelt een centrale rol in de ontwikkeling en progressie van veel gezondheidsproblemen en ziekten. Hier zijn enkele ziekten die in verband kunnen worden gebracht met oxidatieve stress:

• Hart- en vaatziekten: De wanden van bloedvaten kunnen beschadigd worden als er teveel vrije radicalen zijn en zo ontstekingen bevorderen, wat bekend staat als oxidatie van lipiden. Dit kan leiden tot de vorming van afzettingen of plaques in de slagaders, wat resulteert in atherosclerose. De plaques vernauwen de bloedvaten en kunnen er uiteindelijk voor zorgen dat ze verstopt raken. Dit verhoogt het risico op aandoeningen zoals hartaanvallen en beroertes.
• Neurodegeneratieve ziekten: Oxidatieve stress wordt in verband gebracht met de ontwikkeling van ziekten zoals Alzheimer, Parkinson en multiple sclerose. Vrije radicalen en oxidatieve schade zouden bijdragen aan de beschadiging van neuronen in de hersenen.
• Diabetes: Bij diabetes leiden aanhoudend hoge bloedglucosewaarden tot een verhoogde productie van vrije radicalen en een verminderde antioxidant-afweer, wat oxidatieve stress tot gevolg heeft. Deze oxidatieve stress kan de insulineresistentie verder verhogen en zo diabetes verergeren.
• Kanker: Oxidatieve stress kan het DNA beschadigen, wat kan leiden tot mutaties. Deze mutaties kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van kankercellen. Verder kan oxidatieve stress ook de groei van tumoren bevorderen (Reuter et al., 2010).
• Veroudering: Oxidatieve stress wordt beschouwd als een belangrijke factor in het verouderingsproces. De voortdurende accumulatie van oxidatieve schade in de loop van de tijd kan leiden tot verschillende tekenen en ziekten van veroudering.
• Auto-immuunziekten: Bij auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis, ulceratieve colitis en lupus wordt oxidatieve stress gezien als een trigger voor ontstekingsreacties die leiden tot weefselschade.

Bronnen: Cleveland Clinic, 2022; Liguori et al., 2018

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van de uiteenlopende effecten die oxidatieve stress kan hebben op de gezondheid. Het is belangrijk op te merken dat oxidatieve stress slechts één van de vele factoren is die bijdragen aan de ontwikkeling van deze ziekten. Andere factoren, zoals genetische aanleg, omgevingsfactoren en levensstijl, spelen ook een rol.

Hoe kan oxidatieve stress worden opgespoord?

Het meten van oxidatieve stress in het lichaam kan moeilijk zijn, omdat er niet één universele test is die oxidatieve stress in het lichaam direct en duidelijk kan meten. In plaats daarvan worden er verschillende tests en biomarkers gebruikt om het niveau van oxidatieve stress te bepalen. Hier volgen enkele van de meest gebruikte methoden:

• Het meten van antioxidanten: Het meten van het niveau van antioxidanten in het bloed kan een indicatie geven van het niveau van oxidatieve stress waar ons lichaam onder staat. Een laag antioxidant-niveau kan erop wijzen dat het lichaam lijdt aan verhoogde oxidatieve stress.
• Meting van oxidatieproducten: Wanneer vrije radicalen bepaalde moleculen zoals vetten, eiwitten of DNA oxideren, worden zogenaamde oxidatieproducten gevormd. Deze kunnen worden gemeten met bloed- of urinetests.
• Meting van ontstekingsmarkers: Omdat oxidatieve stress vaak gepaard gaat met ontsteking, kunnen bepaalde ontstekingsmarkers zoals C-reactief proteïne (CRP) ook worden gebruikt om oxidatieve stress te beoordelen.

Bron: Katerji et al., 2019

Bron: Katerji et al, 2019 Het is belangrijk om op te merken dat deze tests moeten worden uitgevoerd en geïnterpreteerd door professionals in de gezondheidszorg. Daarnaast is het belangrijk op te merken dat de aanwezigheid van oxidatieve stress niet per sé duidt op een specifieke ziekte, maar eerder op een onbalans in het lichaam. Deze onbalans kan gezondheidsproblemen veroorzaken als er niets aan wordt gedaan.

Wil je een overzicht van jouw gezondheidsstatus?

Homed-IQ biedt een ontstekingstest die de marker C-reactief proteïne (CRP) meet. CRP is een eiwit dat het lichaam aanmaakt als reactie op een ontsteking. Een hoog CRP-niveau kan wijzen op een acute ontsteking, maar het kan ook wijzen op een chronische, mildere ontsteking die gepaard gaat met oxidatieve stress. Oxidatieve stress kan leiden tot ontsteking, wat weer oxidatieve stress kan uitlokken. De ontstekingstest is dus een belangrijke indicator van de algehele gezondheid en kan een waardevol hulpmiddel zijn om problemen vroegtijdig op te sporen.

Wat kan ik doen om oxidatieve stress te bestrijden?

• Gezonde voeding: Een uitgebalanceerd dieet rijk aan anti-oxidanten is een effectieve manier om oxidatieve stress te verminderen. Anti-oxidanten zitten in veel voedingsmiddelen, zoals sinaasappels en aardbeien (vitamine C), noten en zaden (vitamine E), wortels (bètacaroteen), vis en oesters (selenium) en vlees en peulvruchten (zink).
• Voldoende lichaamsbeweging: Regelmatige, gematigde lichaamsbeweging kan de productie van antioxidanten in het lichaam verhogen en overtollige vrije radicalen verwijderen. Bijvoorbeeld elke dag 30 minuten wandelen of een korte yogasessie kan positief bijdragen aan het verminderen van oxidatieve stress.
• Verminderen van stress: Chronische stress kan leiden tot een verhoogde productie van cortisol, het stresshormoon, dat gekoppeld is aan de productie van vrije radicalen. Technieken om stress te verminderen zoals meditatie, yoga, diepe ademhaling of andere ontspanningsoefeningen kunnen helpen om het stressniveau te verlagen.
• Slaap voldoende: Slaap speelt een belangrijke rol bij het beheersen van oxidatieve stress. Tijdens de slaap maakt het lichaam melatonine aan, een hormoon dat ook werkt als antioxidant. Daarom kan voldoende en goede slaap oxidatieve stress helpen verminderen (Teixeira et al., 2019).
• Vermijd schadelijke stoffen: Vermijd stoffen die kunnen bijdragen aan oxidatieve stress, zoals alcohol, tabak en andere schadelijke drugs. Overmatige blootstelling aan de zon en luchtvervuiling kunnen ook bijdragen aan de productie van vrije radicalen.
• Regelmatige controles en tests: Regelmatige medische controles en tests kunnen helpen om oxidatieve stress in een vroeg stadium te herkennen en de juiste maatregelen te nemen.

Bronnen: Polijsak, 2011; Eske, 2019

Samenvatting

Oxidatieve stress is een aandoening die wordt veroorzaakt door een onevenwicht tussen de productie van vrije radicalen en het vermogen van het lichaam om deze te neutraliseren. Deze aandoening kan leiden tot verschillende ziekten. Er zijn echter verschillende strategieën om oxidatieve stress te bestrijden, waaronder een gezond dieet, regelmatige lichaamsbeweging en voldoende slaap.

Bronnen

Antioxidants. (2017, December 26). MedlinePlus. Retrieved August 3, 2023, from https://medlineplus.gov/antioxidants.html

Duerksen, P. (2019, March 12). Approaches and Methods to Measure Oxidative Stress in Clinical Samples: Research Applications in the Cancer Field. NCBI. Retrieved August 3, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6434272/

Free radicals, antioxidants and functional foods: Impact on human health. (n.d.). NCBI. Retrieved August 2, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3249911/

Free Radicals: How They Affect Your Body. (2022, July 19). Cleveland Clinic Health Essentials. Retrieved August 2, 2023, from https://health.clevelandclinic.org/free-radicals/

Oxidative stress, aging, and diseases – PMC. (2018, April 26). NCBI. Retrieved August 3, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5927356/

Oxidative Stress: Harms and Benefits for Human Health. (2017, July 5). NCBI. Retrieved August 2, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5551541/

Oxidative stress, inflammation, and cancer: How are they linked? (2010, September 16). NCBI. Retrieved August 3, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2990475/

Poljsak, B. (n.d.). Strategies for Reducing or Preventing the Generation of Oxidative Stress. NCBI. Retrieved August 3, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3236599/

Sampson, S., & Wilson, D. R. (2019, April 3). What is oxidative stress? Effects on the body and how to reduce. Medical News Today. Retrieved August 3, 2023, from https://www.medicalnewstoday.com/articles/324863#prevention

Teixeira, K. R.C., & et al. (2019). Night workers have lower levels of antioxidant defenses and higher levels of oxidative stress damage when compared to day workers. scientific reports, 9, 4455. https://www.nature.com/articles/s41598-019-40989-6#citeas