Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s) omvatten een groep ziekten die door seksueel contact worden overgedragen. Deze aandoeningen kunnen tot lichte tot ernstige complicaties leiden, waaronder jeuk, huiduitslag en onvruchtbaarheid. Een groot probleem bij SOA’s is dat veel mensen aanvankelijk geen symptomen vertonen en de aandoening daarom vaak onopgemerkt wordt doorgegeven. Vroege opsporing is van essentieel belang, omdat sommige seksueel overdraagbare aandoeningen niet genezen kunnen worden en de getroffen personen, eenmaal geïnfecteerd, de rest van hun leven met de aandoening moeten leven. In dit artikel leer je wat SOA’s zijn, welke SOA’s niet te genezen zijn, hoe ze worden overgedragen, welke behandelingsmogelijkheden er zijn en hoe je je tegen SOA’s kunt beschermen.

Regelmatige SOA-tests zijn belangrijk om deze aandoeningen vroegtijdig op te sporen en te behandelen. Helaas aarzelen veel mensen om naar de dokter te gaan en zich op een SOA te laten testen, vaak uit schaamte of uit angst voor sociale stigmatisering. Met de SOA-tests van Homed-IQ kun je je discreet en comfortabel thuis laten testen, zonder een arts te hoeven bezoeken. Hepatitis B bijvoorbeeld is een virusinfectie die niet genezen kan worden, aanvankelijk asymptomatisch verloopt en zeer besmettelijk is. Met een Hepatitis B-test van Homed-IQ kun je discreet achterhalen of je met Hepatitis B bent geïnfecteerd, zodat verdere overdracht kan worden voorkomen en je de juiste behandeling kunt krijgen. Alle monsters worden geanalyseerd in gecertificeerde laboratoria.

Inhoudsopgave

• Wat zijn seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s)?
• Een overzicht: De vier niet te genezen SOA’s
  • 1 – Herpes
  • 2 – Hepatitis B
  • 3 – HIV (Human Immunodeficiency Virus)
  • 4 – HPV (Humaan Papillomavirus)
• Hoe kun je je beschermen tegen SOA’s?
• Samenvatting

Wat zijn seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s)?

Seksueel overdraagbare aandoeningen zijn ziekten die door seksueel contact worden overgedragen en die door verschillende ziekteverwekkers kunnen worden veroorzaakt. Er zijn meer dan 30 verschillende ziekteverwekkers, waaronder bacteriën, virussen en parasieten. Seksueel overdraagbare infecties (STI’s – sexual transmitted infections) verwijzen specifiek naar de infecties die deze ziekten veroorzaken. SOA’s kunnen verschillende delen van het lichaam aantasten, waaronder de geslachtsorganen, de anus, de mond en de huid. Ze kunnen worden overgedragen door vaginale, anale en orale seks, evenals door nauw huidcontact en bloed (MedlinePlus, 2024).

Welke seksueel overdraagbare aandoeningen zijn te genezen en welke niet?

Van de meer dan 30 mogelijke ziekteverwekkers die seksueel overdraagbare aandoeningen kunnen veroorzaken, leiden acht ziekteverwekkers tot de meest voorkomende nieuwe gevallen. Vier van deze meest voorkomende SOA’s worden veroorzaakt door bacteriële ziekteverwekkers en zijn te genezen. Dat betekent dat ze met de juiste medicatie volledig behandeld kunnen worden. De andere vier zijn virale infecties die niet te genezen zijn. De virussen die deze aandoeningen veroorzaken, blijven levenslang in het lichaam, maar kunnen in de meeste gevallen met medicatie goed onder controle worden gehouden (WHO, 2019).

De volgende tabel geeft een overzicht van de belangrijkste te genezen en niet te genezen SOA’s:

Bron: WHO, 2019

Test jezelf op mogelijke seksueel overdraagbare aandoeningen

Bij de niet te genezen seksueel overdraagbare infecties (SOA’s) is het vaak zo dat, afhankelijk van het stadium van de infectie, er geen zichtbare symptomen optreden. Ondanks de afwezigheid van symptomen kan de infectie echter nog steeds worden overgedragen. Daarom zijn veilige sekspraktijken en regelmatige tests niet alleen van cruciaal belang voor je eigen gezondheid, maar ook voor de gezondheid van je seksuele partners.

De SOA-tests van Homed-IQ, waaronder de HIV-test, HPV-test en uitgebreide SOA-test, bieden je de mogelijkheid om je discreet thuis op alle niet te genezen SOA’s te testen, zonder een arts te hoeven bezoeken. Bij het testen op SOA’s moet je rekening houden met de diagnostische kloof, wat betekent dat het enige tijd kan duren na de infectie voordat de infectie door tests kan worden aangetoond. Informatie hierover kun je vinden in onze blog “Wanneer kan je een soa test doen?”.

Een overzicht: De vier niet te genezen SOA’s

1 – Herpes

Het herpes-simplexvirus (HSV) is een wijdverbreide virusinfectie die in twee hoofdtypen voorkomt: HSV-1 en HSV-2. HSV-1 is voornamelijk verantwoordelijk voor orale herpesinfecties, die koortsblaasjes of herpes op de lippen en rond de mond veroorzaken, terwijl HSV-2 voornamelijk het genitale gebied aantast. Geschat wordt dat twee derde van de wereldbevolking onder de 50 jaar is geïnfecteerd met HSV-1, terwijl ongeveer 11 % van de mensen tussen 15 en 49 jaar is geïnfecteerd met HSV-2 (WHO, 2023).

Hoe wordt herpes overgedragen?

Bron: Cleveland Clinic, 2022

Wat zijn de belangrijkste symptomen van herpes?

De symptomen van herpes omvatten pijnlijke blaren of zweren in de mond, op de lippen, geslachtsdelen of het anale gebied, evenals jeuk of een branderig gevoel op de getroffen plekken. Bijkomende symptomen kunnen koorts, vermoeidheid en gezwollen lymfeklieren zijn, vooral bij de eerste uitbraak van de ziekte. De eerste herpesuitbraak treedt meestal op binnen 2-20 dagen na besmetting en is vaak ernstiger dan latere uitbraken. Het virus blijft levenslang in het lichaam en kan in tijden van stress of een verzwakt immuunsysteem opnieuw geactiveerd worden (Cleveland Clinic, 2022).

Hoe wordt herpes behandeld?

Hoewel herpes niet te genezen is, kunnen antivirale medicijnen zoals acyclovir, valacyclovir en famciclovir de symptomen verlichten en de frequentie van uitbraken verminderen. Antivirale medicijnen worden op twee manieren gebruikt:

• …tijdelijk tijdens een uitbraak om de symptomen te verlichten en de duur van de uitbraak te verkorten.
• …als langdurige suppressieve (virusonderdrukkende) therapie, waarbij ze dagelijks worden ingenomen om de frequentie en ernst van de uitbraken te verminderen.

Deze laatste methode wordt met name aanbevolen voor mensen met meer dan zes uitbraken per jaar. Tijdens een uitbraak is het belangrijk om nauw lichamelijk contact te vermijden om de verspreiding van het virus te voorkomen (Mayo Clinic, 2022).

Wat zijn de langetermijngevolgen van herpes?

Onbehandelde herpes kan leiden tot herhaalde uitbraken van blaren en zweren, wat langdurige pijn en emotionele stress kan veroorzaken bij de getroffen personen. Genitale herpes verhoogt ook het risico op infectie met andere seksueel overdraagbare aandoeningen. In zeldzame gevallen kunnen complicaties zoals hersenvliesontsteking (herpes-encefalitis) of ooginfecties optreden (Mayo Clinic, 2022).

2 – Hepatitis B

Hepatitis B is een virusinfectie die de lever aantast en zowel acuut als chronisch kan verlopen. In de acute fase kan de infectie binnen enkele maanden genezen. Als het virus echter in het lichaam blijft, ontwikkelt zich een chronische hepatitis B, die op lange termijn tot ernstige leverschade kan leiden. Geschat wordt dat wereldwijd 257 miljoen mensen chronische hepatitis B hebben (WHO, 2024).

Hoe wordt hepatitis B overgedragen?

• Contact met geïnfecteerd bloed
• Onbeschermde geslachtsgemeenschap
• Gemeenschappelijk gebruik van naalden of spuiten
• Moeder-op-kind overdracht tijdens de geboorte
• Contact met open wonden of bloed van geïnfecteerde personen
• Overdracht mogelijk zonder zichtbare symptomen

Wat zijn de belangrijkste symptomen van hepatitis B?

In het begin van de ziekte treden vaak geen symptomen op. De eerste belangrijke symptomen kunnen vermoeidheid, verlies van eetlust en misselijkheid zijn, terwijl later geelzucht (vergeling van de huid en ogen) en donkere urine kunnen optreden (Cleveland Clinic, 2022).

Hoe wordt hepatitis B behandeld?

Er is momenteel geen genezing voor hepatitis B, maar de behandeling is gericht op het onder controle houden van het virus, het voorkomen van leverschade en het verbeteren van de levenskwaliteit van de getroffenen. Hiervoor worden antivirale medicijnen zoals tenofovir en entecavir gebruikt. Mensen met chronische hepatitis B moeten regelmatig medisch worden gecontroleerd om de leverfunctie te controleren en mogelijke complicaties vroegtijdig te herkennen.

Hoe kun je hepatitis B specifiek voorkomen?

De vaccinatie tegen hepatitis B is de meest effectieve preventieve maatregel om infectie te voorkomen. In Duitsland en Nederland wordt de vaccinatie routinematig aan alle zuigelingen en kinderen gegeven, evenals aan personen in risicogroepen zoals medisch personeel en mensen met een verhoogd infectierisico (Cleveland Clinic, 2022).

Wat zijn de langetermijngevolgen van hepatitis B?

Tot de langetermijngevolgen van hepatitis B behoren ernstige leverschade zoals cirrose (waarbij gezond leverweefsel als gevolg van ernstige ontsteking verandert in niet-functionerend littekenweefsel), leverkanker en leverfalen (NHS, 2022).

3 – HIV (Human Immunodeficiency Virus)

Het Human Immunodeficiency Virus (HIV) leidt tot een virale infectie en beschadigt cellen die belangrijk zijn voor het bestrijden van ziekten en infecties. Op deze manier verzwakt of vernietigt het virus op den duur het menselijke immuunsysteem. Onbehandeld leidt HIV tot AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome) en de 6-jaars overlevingskans na het uitbreken van AIDS is zonder passende behandeling slechts 18% (Poorolajal et al., 2016).

Hoe wordt HIV overgedragen?

• Contact met geïnfecteerd bloed
• Onbeschermde geslachtsgemeenschap
• Gemeenschappelijk gebruik van naalden of spuiten
• Moeder-op-kind overdracht tijdens de geboorte of door borstvoeding
• Bloedtransfusies met geïnfecteerd bloed (zelden in landen met strenge bloedcontroles)
• Overdracht mogelijk zonder zichtbare symptomen

Wat zijn de belangrijkste symptomen van HIV?

De HIV-infectie kan worden onderverdeeld in drie fasen met verschillende symptomen, afhankelijk van hoe ver het virus zich al heeft verspreid en de cellen van het immuunsysteem heeft vernietigd. Vooral in de chronische fase kan het virus zich lange tijd zonder symptomen vermenigvuldigen en onopgemerkt blijven als er geen regelmatige tests worden uitgevoerd.

Bron: Mayo Clinic, 2024

Hoe wordt HIV behandeld?

HIV is momenteel niet te genezen, wat betekent dat het virus levenslang in het lichaam blijft. Het doel van de behandeling is daarom om de hoeveelheid virus in het bloed te verminderen en de functies van het immuunsysteem zo goed mogelijk te behouden. Antiretrovirale medicijnen (ART) helpen de vermenigvuldiging van het virus te vertragen en het immuunsysteem te versterken. Getroffenen moeten zich strikt aan het behandelplan houden om de vermenigvuldiging van het virus te voorkomen. Bij consequente inname van de medicijnen kan het virus zo worden onderdrukt dat het in het bloed minimaal of zelfs niet meer detecteerbaar is, waardoor het risico op overdracht vrijwel nihil is. Veel mensen met HIV hebben een vergelijkbare levensverwachting als gezonde mensen, mits het virus goed onder controle wordt gehouden (WHO, 2024).

Hoe kan je HIV specifiek voorkomen?

De pre-expositieprofylaxe (PrEP) is een medicijn dat nuttig kan zijn voor mensen die een hoog risico lopen om HIV op te lopen, bijvoorbeeld mensen met een HIV-positieve partner. Bij correcte dagelijkse inname van PrEP kan het risico op een HIV-infectie bij HIV-negatieve mensen in het geval van een seksuele overdracht met tot wel 99% worden verminderd (CDC, 2022). Bij verdenking van een infectie kan een postexpositieprofylaxe (PEP) worden toegediend, die binnen 72 uur na de infectie moet worden ingenomen. Let op dat PrEP niet beschermt tegen andere soa’s, daarom wordt altijd het gebruik van condooms aanbevolen (NHS, 2024).

Wat zijn de langetermijngevolgen van HIV?

Langdurige gevolgen van HIV kunnen een progressieve schade aan het immuunsysteem en de ontwikkeling van AIDS zijn, wat leidt tot een verhoogde vatbaarheid voor infecties en chronische ontstekingen. Bovendien wordt HIV in verband gebracht met een verhoogd risico op verschillende vormen van kanker en hart- en vaatziekten (Cleveland Clinic, 2022).

4 – HPV (Humaan Papillomavirus)

Het humaan papillomavirus (HPV) omvat een groep virussen die infecties van de huid en slijmvliezen kunnen veroorzaken. Deze virussen worden voornamelijk via seksueel contact overgedragen en behoren wereldwijd tot de meest voorkomende seksueel overdraagbare infecties. HPV kan worden onderverdeeld in twee typen: laagrisico-HPV, dat genitale wratten veroorzaakt, en hoogrisico-HPV (vooral HPV 16 en 18), dat tot verschillende soorten kanker kan leiden, zoals baarmoederhalskanker. Geschat wordt dat ongeveer 80% van de seksueel actieve mensen (zowel mannen als vrouwen) wereldwijd in hun leven met HPV geïnfecteerd raakt (Cleveland Clinic, 2023).

Hoe wordt HPV overgedragen?

• Huid-op-huidcontact
• Vaginale, orale en anale geslachtsgemeenschap
• Overdracht mogelijk zonder zichtbare symptomen

Wat zijn de hoofdsymptomen van HPV?

Bij veel mensen treden geen symptomen op en geneest de infectie vanzelf. Laagrisico-HPV-typen kunnen genitale wratten veroorzaken, die eruitzien als kleine, vleeskleurige of grijze gezwellen in het genitale of anale gebied en jeuk kunnen veroorzaken. Hoogrisico-HPV-typen kunnen leiden tot abnormale uitstrijkresultaten (een aanwijzing voor mogelijke kankerveranderingen in de baarmoederhals), bekkenpijn en bloedingen na geslachtsgemeenschap of tussen menstruaties. Ook kunnen er moeilijkheden bij het slikken, aanhoudende keelpijn en bloedingen of afscheiding uit de anus optreden.

Hoe wordt een HPV-infectie behandeld?

HPV is vaak niet te genezen, omdat het virus in het lichaam blijft. De behandeling hangt echter af van het virustype. HPV-typen met een laag risico, die genitale wratten veroorzaken, kunnen de wratten worden verwijderd met speciale crèmes, bevriezing of een kleine operatie. HPV is vaak niet te genezen, omdat het virus in het lichaam blijft. De behandeling hangt echter af van het virustype. HPV-typen met een laag risico, die genitale wratten veroorzaken, kunnen de wratten worden verwijderd met speciale crèmes, bevriezing of een kleine operatie. In Nederland kunnen vrouwen tussen de 30 en 60 jaar elke vijf jaar gratis worden gescreend op baarmoederhalskanker. Als er afwijkingen worden vastgesteld, kan het aangetaste weefsel worden verwijderd om de ontwikkeling van kanker te voorkomen (Mayo Clinic, 2023; Cleveland Clinic, 2023).

Hoe kan je specifiek HPV voorkomen?

De HPV-vaccinatie wordt aanbevolen voor kinderen van 10 -12 jaar oud en voorkomt meer dan 90% van de door het virus veroorzaakte kankers. Ook al wordt de vaccinatie voor deze leeftijd aanbevolen, kan deze toch worden toegediend aan personen die ouder zijn en al seksueel actief zijn. Er zijn verschillende soorten HPV-vaccins die tegen verschillende virussen beschermen. Condooms kunnen het risico verminderen, maar een overdracht niet volledig voorkomen (NHS, 2023).

Wat zijn de langetermijngevolgen van HPV?

Onbehandeld kan HPV leiden tot veel soorten kanker, waaronder baarmoederhalskanker (allemaal veroorzaakt door een HPV-infectie), anuskanker (meer dan 90% van alle gevallen wordt veroorzaakt door HPV) en mond- en keelkanker (NIH, 2024).

Hoe kun je je beschermen tegen SOA’s?

De preventieve maatregelen kunnen variëren afhankelijk van de seksueel overdraagbare aandoening, maar er zijn enkele algemene regels die het risico op besmetting aanzienlijk verminderen.

Hier zijn de belangrijkste:

Bron: afgeleid van CDC, 2024

1. Gebruik condooms en barrièremethoden: Het correct dragen van condooms en andere barrièremethoden, zoals dental dams, kan het risico op overdracht van geslachtsziekten aanzienlijk verminderen.
2. Informeer jezelf over SOA’s: Kennis over de symptomen, overdrachtswegen en preventiemethoden van SOA’s ondersteunt een verantwoordelijke omgang met SOA’s en kan besmetting en verspreiding voorkomen.
3. Gebruik regelmatig tests: Regelmatige tests helpen infecties vroegtijdig te herkennen en te behandelen, wat niet alleen je eigen gezondheid, maar ook die van je seksuele partners beschermt.
4. Vermijd alcohol- en drugsgebruik voor seks: Alcohol en drugs kunnen het beoordelingsvermogen aantasten en het risico op onbeschermde seks vergroten.
5. Open communicatie met je sekspartners: Praat met je partners over seksuele gezondheid en mogelijke testresultaten. Alleen zo kun je wederzijds vertrouwen versterken en het risico op SOA’s verminderen.
6. Laat je indien mogelijk vaccineren: Vaccinaties tegen HPV en hepatitis B kunnen je beschermen tegen deze specifieke geslachtsziekten; informeer bij je arts over de beschikbare vaccinaties.

Bron: WHO, 2024

Een ander punt dat niet vergeten mag worden, is dat iedereen zijn eigen seksuele vrijheid beleeft, maar dat het risico op infecties aanzienlijk toeneemt bij veel wisselende seksuele partners. In dit verband zijn regelmatige tests van fundamenteel belang. Helaas is schaamte vaak de grootste hindernis voor een eerlijke en bewuste omgang met seksuele gezondheid, maar aarzel niet om proactief te zijn en jezelf en je partner te beschermen.

Samenvatting

Tot de niet-geneesbare seksueel overdraagbare infecties (SOA’s) behoren herpes, hepatitis B, HIV en HPV. Deze infecties blijven levenslang in het lichaam en vereisen soms een levenslange behandeling om het virus onder controle te houden. De belangrijkste preventieve maatregelen omvatten het gebruik van condooms en barrièremethoden, regelmatige tests, vaccinaties tegen HPV en hepatitis B, en open communicatie met sekspartners. Bovendien is het belangrijk om het gebruik van alcohol en drugs voor seks te vermijden, zodat je heldere beslissingen kunt nemen voor veiligere seks.

Bronnen

Four curable sexually transmitted infections – all you need to know. (2019, June 6). World Health Organization (WHO). Retrieved July 11, 2024, from https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/four-curable-sexually-transmitted-infections—all-you-need-to-know

Genital herpes – Diagnosis and treatment. (2022, November 22). Mayo Clinic. Retrieved July 10, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/genital-herpes/diagnosis-treatment/drc-20356167

Genital herpes – Symptoms and causes. (2022, November 22). Mayo Clinic. Retrieved July 11, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/genital-herpes/symptoms-causes/syc-20356161

Global Sexually Transmitted Infections Programme. (n.d.). Global Sexually Transmitted Infections Programme. Retrieved July 12, 2024, from https://www.who.int/teams/global-hiv-hepatitis-and-stis-programmes/stis/prevention

Hepatitis B. (n.d.). NHS. Retrieved July 11, 2024, from https://www.nhs.uk/conditions/hepatitis-b/

Hepatitis B. (2024, April 9). World Health Organization (WHO). Retrieved July 11, 2024, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/hepatitis-b

Hepatitis B: Symptoms, Causes & Treatment. (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved July 11, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4246-hepatitis-b

Herpes Simplex: Genital, Oral, Symptoms & Treatment. (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved July 10, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22855-herpes-simplex

Herpes simplex virus. (2023, April 5). World Health Organization (WHO). Retrieved July 10, 2024, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/herpes-simplex-virus

HIV & AIDS: Causes, Symptoms, Treatment & Prevention. (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved July 12, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4251-hiv-aids

HIV/AIDS – Symptoms and causes. (2024, February 9). Mayo Clinic. Retrieved July 12, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hiv-aids/symptoms-causes/syc-20373524

HIV and AIDS – Prevention. (n.d.). NHS. Retrieved July 12, 2024, from https://www.nhs.uk/conditions/hiv-and-aids/prevention/

HIV – Global. (n.d.). World Health Organization (WHO). Retrieved July 12, 2024, from https://www.who.int/health-topics/hiv-aids

How to Prevent STIs | STI. (2024, April 9). CDC. Retrieved July 12, 2024, from https://www.cdc.gov/sti/prevention/index.html

HPV test. (2023, October 28). Mayo Clinic. Retrieved July 12, 2024, from https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/hpv-test/about/pac-20394355

HPV vaccine. (n.d.). NHS. Retrieved July 12, 2024, from https://www.nhs.uk/vaccinations/hpv-vaccine/

HPV Vaccine: Age, Schedule, Importance & Side Effects. (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved July 12, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/21613-hpv-vaccine

Pre-Exposure Prophylaxis (PrEP) | HIV Risk and Prevention | HIV/AIDS. (n.d.). CDC. Retrieved July 12, 2024, from https://www.cdc.gov/hiv/risk/prep/index.html

Sexually Transmitted Infections | STD | Venereal Disease. (n.d.). MedlinePlus. Retrieved July 11, 2024, from https://medlineplus.gov/sexuallytransmittedinfections.html