De menopauze is een natuurlijk moment in het leven van een vrouw, dat het einde van de menstruatie en de vruchtbare jaren markeert. Het treedt meestal op tussen de leeftijd van 45 en 55 jaar. De overgang naar de menopauze, ook bekend als de overgangsjaren of het climacterium, omvat de fase voor (perimenopauze) en na (postmenopauze) dit moment. Voor veel vrouwen is de overgang naar de menopauze een belastende periode, omdat ze lichamelijke veranderingen zoals opvliegers en vaginale droogheid, evenals emotionele uitdagingen ervaren. Kennis over deze periode en de bijbehorende veranderingen kan essentieel zijn om deze tijd beter te doorstaan. Dit artikel behandelt de belangrijkste vragen over de menopauze, inclusief de symptomen en de impact op verschillende levensgebieden.

Hoewel leeftijd, symptomen en veranderingen in de menstruatiecyclus kunnen aangeven of een vrouw in de menopauze is, kan ook een bloedtest helpen. Een thuistest van Homed-IQ, zoals de hormoontest voor vrouwen, kan duidelijkheid geven over de oorzaken van de voorkomende symptomen. Deze test meet belangrijke vrouwelijke hormonen die in deze periode veranderen, met een eenvoudig uit te voeren bloedtest. Alle bloedresultaten worden geanalyseerd in ISO-gecertificeerde laboratoria.

Inhoudsopgave

• Wat wordt verstaan onder de menopauze?
• Zijn menopauze en overgang hetzelfde?
• Fasen voor en na de menopauze
• Wanneer spreekt men van vervroegde menopauze?
• Wat zijn de typische symptomen in de overgang?
• Welke ziekten hangen samen met de overgang?
• Kan je in de overgang nog zwanger worden?
• Behandelingsmogelijkheden tijdens de overgang: een overzicht
• Samenvatting

Wat wordt verstaan onder de menopauze?

De menopauze wordt officieel gedefinieerd als het moment waarop een vrouw gedurende 12 maanden geen menstruatie heeft gehad en markeert het einde van de reproductieve jaren van een vrouw. Dit moment is te wijten aan een natuurlijke daling van de voortplantingshormonen, met name oestrogeen en progesteron, die in de eierstokken worden geproduceerd. Deze hormonen, chemische boodschappers in het lichaam, zijn onder andere cruciaal voor het reguleren van de menstruatiecyclus en de vrijlating van eicellen. Wanneer de eierstokken geen eicellen meer vrijlaten, daalt het hormoonniveau en begint de overgang naar de menopauze (NIH, 2024).

Zijn menopauze en overgang hetzelfde?

Nee, menopauze en overgang zijn niet hetzelfde. De menopauze verwijst naar het moment waarop een vrouw 12 maanden lang niet heeft gemenstrueerd, terwijl de overgang (of climacterium) de hele overgangsperiode naar de menopauze omvat, inclusief de perimenopauze en de postmenopauze. Deze fasen worden hieronder uitgelegd.

Wanneer treedt de menopauze op?

De menopauze treedt meestal op tussen de leeftijd van 45 en 55 jaar, met een gemiddelde leeftijd van 51 jaar. Er zijn echter verschillende factoren die het moment van de menopauze kunnen beïnvloeden. Genetische aanleg speelt een grote rol, maar ook levensstijlfactoren zoals overgewicht en roken of auto-immuunziekten kunnen leiden tot een eerder intreden. Regelmatige menstruatiecycli en geboorten worden vaak in verband gebracht met een later intreden (WHO, 2022).

Fasen voor en na de menopauze

De fasen voor en na de menopauze zijn cruciaal voor het begrijpen van de hormonale veranderingen. De tabel geeft een overzicht van de belangrijkste kenmerken van de fasen van de overgang:

Bron: Cleveland Clinic, 2024

Wanneer spreekt men van vervroegde menopauze?

Van een vervroegde menopauze spreekt men als de menopauze vóór het 40e levensjaar optreedt. Als de menopauze tussen de 40 en 45 jaar begint, wordt dit een vroegtijdige menopauze genoemd. In beide gevallen kunnen medische behandelingen nodig zijn. Vrouwen die hiermee te maken krijgen, moeten medisch advies inwinnen om mogelijke complicaties vroegtijdig te herkennen (Cleveland Clinic, 2024).

Wat zijn de typische symptomen in de overgang?

De volgende afbeelding toont de typische symptomen die zowel vóór als enige tijd na de menopauze kunnen optreden. Welke symptomen optreden en hoe sterk ze zijn, kan van persoon tot persoon sterk verschillen en hangt onder andere af van het individuele hormoonniveau.

Bron: afgeleid van NHS, 2022

Extra symptomen die kunnen optreden:

Naast de klassieke symptomen kunnen ook spanningen in de borsten, verergerde PMS-symptomen en een verhoogde aandrang om te plassen optreden. Sommige vrouwen klagen ook over verminderde seksuele lust, concentratieproblemen en haaruitval.

Welke ziekten hangen samen met de overgang?

Vanwege de hormonale veranderingen hebben vrouwen in de overgang een verhoogd risico op bepaalde ziekten, waaronder:

Hart- en vaatziekten:

Vrouwen in de overgang hebben een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Dit komt doordat de beschermende werking van hormonen, met name oestrogeen, afneemt. Veel vrouwen zijn zich niet bewust van dit verhoogde risico, hoewel hart- en vaatziekten (HVZ) ongeveer 50% van de sterfgevallen bij vrouwen na de menopauze veroorzaken. Als je de symptomen van hart- en vaatziekten kent, de risicofactoren zoals roken, overgewicht en gebrek aan beweging beperkt houdt, en regelmatig bloedonderzoek laat doen voor belangrijke indicatoren van hartgezondheid, kun je complicaties vroegtijdig herkennen.

Osteoporose:

Ook een verhoogd risico tijdens de overgang is osteoporose. Osteoporose is een ziekte waarbij de botdichtheid afneemt en de botten poreus en broos worden. De daling van het oestrogeenniveau speelt hierbij een centrale rol, omdat oestrogeen belangrijk is voor het behoud van de botdichtheid. Tot 20% van het botverlies kan tijdens de overgang optreden en één op de twee vrouwen na de menopauze ontwikkelt gemiddeld osteoporose. Preventieve maatregelen zoals een calcium– en vitamine D-rijke voeding en regelmatige beweging kunnen helpen het risico op osteoporose te verminderen. Beweging versterkt niet alleen de botten, maar verbetert ook het evenwicht en de coördinatie, wat vallen en botbreuken kan voorkomen.

Bronnen: NHS, 2023; PennMedicine, 2016

Wil je zelf een overzicht krijgen?

Tijdens de overgang ervaren vrouwen talrijke veranderingen in hun lichaam, die hun gezondheid aanzienlijk kunnen beïnvloeden. Naast de hormoontest voor vrouwen biedt Homed-IQ twee andere tests aan die in deze levensfase bijzonder waardevol kunnen zijn en gemakkelijk vanuit huis kunnen worden uitgevoerd: de hart- en vaatziekten test en de vitamine D-test.

De hart- en vaatziekten test levert belangrijke informatie voor de beoordeling van de hartgezondheid, omdat vrouwen in de overgang een verhoogd risico hebben op hart- en vaatziekten. Een ander veelvoorkomend probleem is het verhoogde risico op osteoporose. Vitamine D speelt een cruciale rol bij de opname van calcium en het behoud van de botgezondheid. Met de vitamine D-test van Homed-IQ kunnen vrouwen hun vitamine D-niveau controleren om ervoor te zorgen dat ze voldoende voorzien zijn en het risico op osteoporose verminderen. Alle testresultaten worden geanalyseerd in gecertificeerde laboratoria.

Kan je in de overgang nog zwanger worden?

In de perimenopauze, de overgangsfase naar de menopauze, is een zwangerschap mogelijk, maar door de afnemende vruchtbaarheid onwaarschijnlijk. Na het officiële begin van de menopauze, gedefinieerd als 12 maanden zonder menstruatie, is een natuurlijke zwangerschap niet meer mogelijk (Scaccia, 2017).

Behandelingsmogelijkheden tijdens de overgang: een overzicht

De overgang (inclusief alle fasen en de menopauze) is een biologisch proces dat in principe geen medische behandeling vereist en een normaal onderdeel van het ouder worden is. Er zijn echter enkele aspecten waarbij een behandeling wordt aangeraden. De behandelingen omvatten:

• Hormonale maatregelen
• Niet-hormonale maatregelen
• Levensstijlverandering

Wanneer zou ik een behandeling moeten overwegen?

Een behandeling tijdens de overgang kan nodig zijn als:

• …sterke symptomen, zoals vaginale droogheid en pijn bij het vrijen, optreden.
• … de symptomen het dagelijks leven en welzijn aanzienlijk beïnvloeden.
• … door de menopauze verhoogde gezondheidsrisico’s zoals osteoporose aanwezig zijn.

Bron: Mayo Clinic, 2023

Welke hormonale behandelingsvormen zijn er?

Hormoonvervangingstherapie (HRT):

Een hormoonvervangingstherapie (HRT) helpt het dalende hormoonniveau tijdens de overgang te compenseren en kan veel van de symptomen zoals opvliegers en vaginale droogheid verlichten. Er worden twee vormen onderscheiden:

Bronnen: Mayo Clinic, 2023; Endocrine Society, 2022

Welke niet-hormonale behandelingsmethoden zijn er?

Niet-hormonale behandelingen richten zich op de specifieke symptomen van de betrokkene en kunnen verschillende benaderingen omvatten:

• Medicijnen voor vasomotorische symptomen: Deze medicijnen helpen bij opvliegers en nachtelijk zweten.
• Vaginale vochtinbrengende crèmes en glijmiddelen: Deze producten verlichten vaginale droogheid en pijn bij het vrijen.
• Calcium- en vitamine D-supplementen: Deze voedingssupplementen ondersteunen de botgezondheid en helpen osteoporose te voorkomen.
• Psychologische ondersteuning en therapie: Hulp van een therapeut kan helpen om emotionele en psychische uitdagingen aan te pakken.

Bespreek je symptomen met je arts en laat je adviseren over mogelijke maatregelen (NHS, 2022).

Welke levensstijlmaatregelen kunnen de overgang ondersteunen?

Algemene tips:

• Fytohormonen: Dit zijn plantaardige stoffen die een vergelijkbare werking kunnen hebben als lichaamseigen hormonen. Voedingsmiddelen zoals sojabonen, kikkererwten en lijnzaad bevatten fyto-oestrogenen die kunnen helpen bij het verlichten van hormonale schommelingen. De wetenschappelijke gegevens hierover zijn echter niet geheel eenduidig.

Bij opvliegers:

• Triggers vermijden: Pittig eten, cafeïnehoudende dranken en alcohol kunnen opvliegers uitlokken. Probeer deze te vermijden.
• Omgeving aanpassen: Houd je slaapkamer koel en draag lichte kleding om opvliegers te verlichten.

Bij vaginale droogheid:

• Hulpmiddelen: Gebruik vaginale vochtinbrengende crèmes of glijmiddelen om vaginale droogheid en pijn bij het vrijen te verminderen.
• Vermijd irriterende stoffen: Vermijd geparfumeerde zeep en spoelingen die kunnen irriteren.
• Ademend kleding: Draag ademende kleding en vermijd strakke broeken.
• Communicatie: Praat met je partner over je symptomen om conflicten in de relatie te voorkomen.

Maatregelen ter preventie van osteoporose:

• Calcium- en vitamine D-rijke voeding: Voeg calciumrijke voedingsmiddelen zoals zuivelproducten, groene bladgroenten en amandelen, evenals vitamine D-rijke voedingsmiddelen zoals vette vis, eieren en verrijkte zuivelproducten toe aan je dieet om een tekort te voorkomen.
• Regelmatige beweging: Beweeg regelmatig, want sport versterkt de botten en bouwt spiermassa op. Vooral lichaamsbeweging buiten in de zon is aan te raden, omdat vitamine D in het lichaam wordt aangemaakt door blootstelling aan zonlicht.

Maatregelen ter preventie van cardiovasculaire aandoeningen:

• Beweging en gezond gewicht: Regelmatige lichaamsbeweging speelt een cruciale rol bij de preventie van hart- en vaatziekten. Een gezond lichaamsgewicht is ook belangrijk, omdat overgewicht en obesitas het risico op hoge bloeddruk, diabetes en hartziekten kunnen verhogen.
• Niet roken en weinig alcohol: Roken is een van de grootste risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Ook alcoholconsumptie moet met mate gebeuren, omdat overmatig alcoholgebruik de bloeddruk en daarmee het risico op hartaandoeningen kan verhogen.
• Regelmatige tests: Regelmatige tests en monitoring van risicofactoren zoals cholesterol– en bloedsuikerwaarden zijn essentieel.

Maatregelen bij psychische problemen:

• Ontspannende en leuke activiteiten: Voeg activiteiten toe aan je dagelijkse routine die je leuk vindt en die ontspannend zijn – ze kunnen helpen je stemming te stabiliseren en stress te verminderen.
• Sociale contacten en ondersteuning: Gesprekken en tijd doorbrengen met vrienden en familie kunnen je helpen om beter met stemmingswisselingen om te gaan.

Bronnen: Harvard Health, 2017; NHS, 2022

Samenvatting

De menopauze is het moment waarop een vrouw gedurende 12 maanden geen menstruatie heeft gehad en markeert het einde van de vruchtbare jaren. De menopauze, ook climacterium genoemd, omvat de hele overgangsperiode voor en na de menopauze waarin hormonale veranderingen optreden. Typische symptomen zijn opvliegers, vaginale droogheid en stemmingswisselingen. Tot de behandelingsmogelijkheden behoren hormonale therapieën, niet-hormonale maatregelen en veranderingen in de levensstijl. Vroegtijdig medisch advies en regelmatige controles kunnen helpen de symptomen te verlichten en gezondheidsrisico’s te minimaliseren.

Bronnen

Definition of menopause – NCI Dictionary of Cancer Terms – NCI. (n.d.). National Cancer Institute. Retrieved July 14, 2024, from https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms/def/menopause

Durnwald, C. P. (2016, March 18). Menopause And Osteoporosis: What’s The Connection? Penn Medicine. Retrieved July 16, 2024, from https://www.pennmedicine.org/updates/blogs/womens-health/2016/march/menopause-and-osteoporosis

Martin, K., Pinkerton, J., Santen, R., & Baum, H. (2022, January 24). Menopause Treatment. Endocrine Society. Retrieved July 16, 2024, from https://www.endocrine.org/patient-engagement/endocrine-library/menopause-treatment

Menopause. (2022, October 17). World Health Organization (WHO). Retrieved July 14, 2024, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/menopause

Menopause – Diagnosis and treatment. (2023, May 25). Mayo Clinic. Retrieved July 16, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/menopause/diagnosis-treatment/drc-20353401

Menopause: What It Is, Age, Stages, Signs & Side Effects. (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved July 14, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21841-menopause

Merz, B. (2017, March 20). Nonhormonal treatments for menopause. Harvard Health. Retrieved July 16, 2024, from https://www.health.harvard.edu/womens-health/nonhormonal-treatments-for-menopause

Murrell, D. (2017, May 3). Menopause or Pregnant: Learn the Signs. Healthline. Retrieved July 16, 2024, from https://www.healthline.com/health/menopause-or-pregnant

Signs and symptoms of menopause. (2023, March 14). NHS inform. Retrieved July 15, 2024, from https://www.nhsinform.scot/healthy-living/womens-health/later-years-around-50-years-and-over/menopause-and-post-menopause-health/signs-and-symptoms-of-menopause/