Alle HOMED-IQ blogs worden beoordeeld door medische specialisten
Condooms zijn een goede manier om zowel seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) als zwangerschap te voorkomen. Overdracht van de meeste soa’s kan worden voorkomen met condooms als ze op de juiste manier worden gebruikt en niet kapot of over datum zijn. Hoewel veel mensen denken dat condooms een waterdichte manier zijn om alle soa’s te voorkomen, zijn er bepaalde soa’s waartegen condooms geen volledige bescherming bieden. Daarom is het belangrijk om je regelmatig op soa’s te laten testen, ook als je veilig seks hebt. Deze blog geeft een overzicht van soa’s die kunnen worden overgedragen terwijl je een condoom gebruikt, hoe je een condoom op de juiste manier gebruikt en andere manieren om je risico op soa’s te verkleinen.
Wat is een condoom?
Condooms zijn dunne beschermingsmiddelen die voorkomen dat lichaamsvloeistoffen zoals sperma, vaginaal vocht en bloed tussen de sekspartners worden uitgewisseld (CDC, 2021). Condooms kunnen zwangerschap voorkomen door te verhinderen dat sperma in de vagina komt, maar ze beschermen ook tegen soa’s door de uitwisseling van lichaamsvloeistoffen (genitale vloeistoffen, bloed, sperma of voorvocht) of huid-op-huidcontact tussen de geslachtsdelen te verhinderen of sterk te verminderen. Condooms kunnen worden gebruikt tijdens vaginale, anale of orale seks om de overdracht van soa’s te helpen voorkomen.
Welke soorten condooms zijn er?
Er zijn twee soorten condooms: condooms die uitwendig worden gebruikt en condooms die inwendig worden gebruikt.
Een uitwendig condoom (ook wel mannen condoom of condoom genoemd) wordt tijdens de seks over de penis gedragen. Ze zijn gemaakt van latex, plastic, rubber of natuurlijke membranen. Latex condooms bieden een goede bescherming tegen zwangerschap, hiv en andere soa’s. Plastic of rubberen condooms zijn een goed alternatief voor mensen met een latexallergie, maar kunnen gemakkelijker breken dan latex condooms (Walsh et al., 2003). Condooms met een natuurlijk membraan kunnen beschermen tegen zwangerschap door sperma tegen te houden, maar beschermen niet tegen soa’s (CDC, 2021).
Een inwendig condoom (soms vrouwelijk condoom genoemd) wordt tijdens de seks in de vagina of het rectum geplaatst. Bij juist gebruik kunnen ze beschermen tegen zwangerschap en soa’s (CDC, 2021). Interne condooms mogen niet tegelijkertijd met de uitwendige condooms worden gebruikt om scheuren te voorkomen.
Dit artikel verwijst naar uitwendige condooms van latex, plastic of rubber bij het bespreken van soa-preventie.
Hoe kan bij gebruik van condooms soa-overdracht of zwangerschap optreden?
De betrouwbaarheid van een condoom om zwangerschap te voorkomen hangt af van hoe het gebruikt wordt. Bij correct gebruik zijn condooms 98% effectief (NHS, 2022). Bij normaal gebruik zouden ze ongeveer 85% werkzaam zijn. Ze zijn niet volledig effectief in het voorkomen van zwangerschap omdat ze soms afglijden, scheuren of breken. Als een condoom tijdens de seks breekt of loslaat, kan het zijn dat je noodanticonceptie nodig hebt of dat je je moet laten testen op soa’s.
Soa’s worden overgedragen door uitwisseling van lichaamsvloeistoffen of door huid-op-huidcontact. Omdat condooms niet de hele huid bedekken en kunnen breken of afglijden, verkleinen ze de kans op overdracht van soa’s, maar nemen ze die kans niet helemaal weg (NIH, 2021).
Tegen welke soa’s beschermen condooms?
Soa’s die via lichaamsvloeistoffen worden overgedragen
Bij juist gebruik bieden condooms goede bescherming tegen soa’s die via lichaamsvloeistoffen worden overgedragen, zoals chlamydia, gonorroe, hiv, hepatitis B en trichomoniasis. Uit laboratoriumonderzoek is gebleken dat condooms een barrière vormen die voorkomt dat lichaamsvloeistoffen tussen sekspartners worden uitgewisseld (CDC, 2021).
Soa’s overgedragen via huid-op-huidcontact
Condooms kunnen ook beschermen tegen soa’s die via huid-op-huidcontact worden overgedragen, zoals syfilis, herpes genitalis en HPV. Condooms kunnen echter alleen tegen deze soa’s beschermen als het condoom het gebied bedekt waar ze voorkomen. Als ze voorkomen in gebieden die een condoom niet bedekt, is het mogelijk dat de soa wordt overgedragen, zelfs als er condooms worden gebruikt (NIH, 2021).
Als iemand bijvoorbeeld een herpesuitbraak heeft op de schacht van de penis, zouden condooms kunnen bedekken en effectief beschermen tegen de overdracht van deze soa op anderen. Als de uitbraak echter op de testikels of de huid aan de basis van de penis zit, bedekken condooms dit gebied niet en kan het virus worden overgedragen bij huid-op-huidcontact met deze gebieden.
Wat is de juiste manier om een condoom te gebruiken?
Het is belangrijk om condooms correct te gebruiken zodat ze effectief zijn tegen soa’s. Hier volgen enkele tips voor het juiste gebruik van een condoom:
- Gebruik een condoom elke keer dat je seks hebt, voordat het contact tussen de geslachtsdelen plaatsvindt.
- Gebruik een nieuw condoom telkens wanneer je van soort seksuele activiteit verandert (bv. van vaginale naar anale of orale seks).
- Gebruik niet meerdere condooms tegelijk.
- Gebruik een condoom dat past: een los condoom glijdt gemakkelijker af, terwijl een te strak condoom kan breken.
- Controleer voor gebruik de vervaldatum van condooms. Gebruik geen verlopen condooms.
- Gebruik je vingers om condoomverpakkingen te openen; het openen van de verpakking met je tanden kan het condoom beschadigen.
- Bewaar de condooms op een koele, droge plaats. Bewaar ze niet los in je tas of zak. Hierdoor kan wrijving ontstaan die de condooms kan beschadigen.
- Gebruik geen producten op oliebasis met condooms (zoals lotion, vaseline of andere smeermiddelen op oliebasis). Producten op oliebasis kunnen condooms kapot maken. Gebruik als alternatief glijmiddelen op water- of siliconenbasis.
Bron: CDC, 2022
Meer manieren om het risico op een soa te verminderen
Naast het gebruik van een condoom zijn er nog andere manieren waarop je het risico op het oplopen of overdragen van een soa kunt verminderen.
Heb een wederzijds monogame sekspartner of verminder je aantal sekspartners
Het verminderen van je aantal sekspartners kan je risico op soa’s verkleinen (CDC, 2023). Het blijft echter belangrijk om je regelmatig te laten testen en veilige seks te beoefenen als je wisselende sekspartners hebt of een sekspartner die met meer dan één persoon seks heeft.
Het beoefenen van wederzijdse monogamie, wat betekent dat je afspreekt om seks te hebben met één persoon die ook afspreekt om alleen met jou seks te hebben, is één van de meest betrouwbare manieren om soa’s te vermijden (CDC, 2023). Een eerlijk gesprek voeren, je vooraf laten testen en je testresultaten delen met je partner is belangrijk om ervoor te zorgen dat jullie allebei geen soa hebben.
Praat over je seksuele gezondheid
Communiceren met je partner over zijn seksuele gezondheid is een ander belangrijk aspect van soa-preventie. Het kan ongemakkelijk zijn, maar het kennen van de soa-status van je partner, zijn seksuele geschiedenis en andere sekspartners kan je helpen weloverwogen beslissingen te nemen over seks. Dit is vooral belangrijk in een nieuwe monogame relatie of wanneer je wisselende sekspartners hebt. Vraag je partner naar de laatste keer dat hij/zij getest is op een soa en of hij/zij sindsdien onbeschermde seks heeft gehad. Je kunt ook vragen of hij of zij andere partners heeft of zich samen met jou wil laten testen. Een manier om het gesprek te beginnen is door eerst openlijk over je eigen seksuele gezondheid te praten.
Begrijp de grenzen van soa-testen
Als je met je partner over seksuele gezondheid praat, is het ook belangrijk om te weten welke soa’s kunnen worden gevonden met een bloedtest. Op dit moment is er geen mannelijke test voor HPV, en veel standaard soa-testen controleren niet op herpes, tenzij er zichtbare blaasjes/lesies aanwezig zijn. Als je met je partner over seksuele gezondheid praat, moet je weten op welke soa’s hij/zij getest is, of hij/zij ooit uitbraken van genitale wratten/herpeslaesies heeft gehad, of een vrouwelijke partner heeft gehad met een bevestigd geval van HPV.
Wil je testen op HPV? Probeer de HPV-test voor vrouwen van Homed-IQ.
Het is ook belangrijk om te begrijpen wanneer een test soa’s kan opsporen. Soa’s kunnen pas worden opgespoord nadat de “windowfase” is verstreken. Dit is de tijd tussen het moment waarop iemand werd blootgesteld aan een soa en het moment waarop een test deze betrouwbaar kan opsporen. Als iemand een soa-test heeft gedaan na een mogelijke blootstelling, maar voordat de windowfase is verstreken, bestaat er nog steeds een risico dat hij of zij een soa heeft. Ben je niet zeker van je soa-status? Je laten testen is de meest betrouwbare manier om dit te controleren.
Laat je regelmatig testen op soa’s
Als je wisselende bedpartners hebt of van plan bent om onbeschermde seks te hebben met een nieuwe partner is het belangrijk om je te laten testen op soa’s. De Soa Test Uitgebreid van Homed-IQ geeft je een overzicht van je seksuele gezondheid. Zonder een bezoek aan een arts of kliniek. Je test op de 9 meest voorkomende soa’s, waaronder chlamydia, hiv, herpes en gonorroe. Bij deze test wordt thuis een monster genomen en opgestuurd naar een gecertificeerd laboratorium voor analyse. We bieden ook een HIV Test. Betrouwbare resultaten zijn binnen enkele dagen beschikbaar! Weet je niet zeker op welke soa(‘s) je moet testen? Probeer Homed-IQ’s Testwijzer.
Beschermen condooms tegen alle soa’s?
Kortom, condooms bieden bij goed gebruik een goede bescherming tegen zwangerschap en veel soa’s, maar ze zijn niet perfect. Door te leren hoe je condooms goed gebruikt, je regelmatig te laten testen en met je partner(s) te praten over seksuele gezondheid, kun je ervoor zorgen dat zowel jij als je partners gezond en soa-vrij blijven.
Bronnen
Centers for Disease Control. (2021a, May 13). Condoms | Prevention. https://www.cdc.gov/hiv/basics/hiv-prevention/condoms.html#:~:text=There%20are%20two%20main%20types,synthetic%20rubber%2C%20or%20natural%20membrane.
Centers for Disease Control. (2021b, September 14). Condom Fact Sheet In Brief | CDC. https://www.cdc.gov/condomeffectiveness/brief.html
Centers for Disease Control. (2022, February 10). How to Use a Male (External) Condom | CDC. https://www.cdc.gov/condomeffectiveness/external-condom-use.html
Centers for Disease Control. (2023, February 22). Prevention – STD Information from CDC. https://www.cdc.gov/std/prevention/default.htm
NHS. (2023, January 9). Condoms. nhs.uk. https://www.nhs.uk/conditions/contraception/male-condoms/#:~:text=When%20used%20correctly%20every%20time,clinics%20and%20some%20GP%20surgeries.
NIH. (2021, November 18). How can men reduce the risk of getting a sexually transmitted disease (STD)? https://www.nichd.nih.gov/. https://www.nichd.nih.gov/health/topics/menshealth/conditioninfo/risk
Walsh, T. L., Frezieres, R. G., Peacock, K., Nelson, A. L., Clark, V. A., & Bernstein, L. (2003). Evaluation of the efficacy of a nonlatex condom: results from a randomized, controlled clinical trial. Perspectives on sexual and reproductive health, 35(2), 79–86.
