Keelzweren, ook wel ulcera genoemd, zijn open wonden of beschadigingen in de keelholte, dus in het achterste deel van de mond- en neusholte. Ze ontstaan vaak door infecties, waaronder seksueel overdraagbare infecties, verwondingen, chemische irriterende stoffen of brandend maagzuur. Typische symptomen zijn een brandend gevoel, slikklachten en een slechte adem; de behandeling hangt af van de oorzaak.

In dit artikel bespreken we de verschillende symptomen, oorzaken en behandelmogelijkheden van keelzweren. Daarnaast informeren we je over hoe je ze in de toekomst beter kunt voorkomen en wanneer het verstandig is om naar een arts te gaan.

Heb je last van keelpijn, slikklachten en een slechte adem? Een seksueel overdraagbare infectie (SOA) kan de oorzaak zijn, vooral als je onbeschermde orale seks hebt gehad en vaak wisselende seksuele partners hebt. Met de Chlamydia- en Gonorroe-test van Homed-IQ kun je jezelf gemakkelijk thuis testen op deze veelvoorkomende bacteriële seksueel overdraagbare infecties die ook oraal (in de mond) kunnen voorkomen. Alle resultaten worden geanalyseerd in ISO-gecertificeerde laboratoria die ook door klinieken en artsen worden gebruikt.

Inhoudsopgave

• Wat zijn keelzweren?
• Wat zijn de oorzaken van keelzweren?
• Welke symptomen zijn typisch voor keelulcera?
• Hoe worden keelzweren gediagnosticeerd?
• Hoe worden keelzweren behandeld?
• Samenvatting

Wat zijn keelzweren?

Keelzweren, ook wel ulcera genoemd, zijn pijnlijke, open wonden die in het slijmvlies van de keel ontstaan, zoals bij het zachte gehemelte, de gehemeltebogen, de achterwand van de keel of de zijwanden van de keel. De keel, ook wel farynx genoemd, verbindt de mondholte met de slokdarm en de neus. Het slijmvlies dat zowel de mond als de keel bekleedt, is een gevoelig weefsel dat een beschermende barrière vormt tegen het binnendringen van vreemde stoffen. In deze gebieden verschijnen zweren als ontstoken, rode plekken met een witte of gele aanslag en ze kunnen variëren in grootte (meestal rond de 1 cm) en vorm. Ze zijn vaak omringd door een rode rand en veroorzaken hevige pijn, vooral bij eten, drinken of praten (Cleveland Clinic, 2023).

Zijn keelzweren besmettelijk?

Keelulcera zijn niet direct besmettelijk, omdat ze vaak worden veroorzaakt door niet-infectieuze oorzaken zoals verwondingen of irritaties. Ze kunnen echter besmettelijk zijn als ze worden veroorzaakt door infectieuze oorzaken zoals virussen of bacteriën, bijvoorbeeld herpes simplex of bacteriële seksueel overdraagbare infecties zoals chlamydia. De wijze van overdracht hangt af van de oorzaak: door virussen of bacteriën veroorzaakte zweren kunnen worden overgedragen door direct contact met de slijmvliezen van geïnfecteerde personen, bijvoorbeeld door orale seks, het delen van bestek of door druppeltjes bij hoesten of niezen (Cleveland Clinic, 2022).

Wat zijn de oorzaken van keelzweren?

Zweren in de keel kunnen door verschillende factoren worden veroorzaakt. Vaak zijn infecties, waaronder seksueel overdraagbare infecties zoals chlamydia, gonorroe of herpes, hiervoor verantwoordelijk. Verwondingen of scherpe voedingsmiddelen, chemische irriterende stoffen zoals tabak en alcohol, auto-immuunziekten zoals de ziekte van Behçet, vitaminetekorten (met name B12 en ijzer), stress en hormonale veranderingen spelen ook een belangrijke rol bij het ontstaan van dergelijke zweren.

Bron: eigen weergave naar Smith, 2023

• Infecties: Infecties die worden veroorzaakt door virussen, bacteriën of schimmels kunnen keelzweren bevorderen, omdat de ziekteverwekkers de slijmvliezen aanvallen en beschadigen, wat leidt tot ontstekingen en wonden. Veelvoorkomende ziekteverwekkers zijn herpes simplex-virussen (HSV), Epstein-Barr-virussen (EBV), streptokokken, Candida-schimmels en seksueel overdraagbare infecties zoals chlamydia en gonorroe.
• Verwondingen: Verwondingen die leiden tot zweren in de keel ontstaan door mechanische prikkels die de slijmvliezen beschadigen. Dit omvat bijvoorbeeld het inslikken van vreemde voorwerpen of chirurgische ingrepen die het gevoelige slijmvlies irriteren.
• Chemische irriterende stoffen: Chemische irriterende stoffen zoals agressieve mondspoelingen, alcoholhoudende dranken en tabaksrook, evenals brandend maagzuur en overgeven (door maagzuur), kunnen het slijmvlies van de keel beschadigen en zo ontstekingen en zweren bevorderen.
• Vitaminetekort: Een tekort aan essentiële vitaminen, met name vitamine B12, foliumzuur en ijzer, kan de regeneratie van het slijmvlies belemmeren en de vatbaarheid voor verwondingen en infecties verhogen.
• Stress: Langdurige stress kan het immuunsysteem verzwakken, waardoor de vatbaarheid voor infecties en ontstekingen toeneemt. Dit kan de ontwikkeling van keelzweren bevorderen, vooral als er andere risicofactoren aanwezig zijn en het lichaam minder in staat is om met schadelijke invloeden om te gaan.
• Medicatie: Bepaalde medicijnen, met name chemotherapeutica, kunnen als bijwerking de slijmvliezen aantasten en de vorming van zweren bevorderen. Ook andere geneesmiddelen, zoals niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s), kunnen het slijmvlies irriteren.

Andere oorzaken: Kunnen keelulcera wijzen op een ernstige ziekte?

Keelzweren kunnen wijzen op ernstige ziekten. Zo kunnen ze bijvoorbeeld optreden bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa als onderdeel van ontstekingsveranderingen in het spijsverteringsstelsel, of in het kader van andere auto-immuunziekten zoals de ziekte van Behçet. Ook bij HIV, dat gepaard gaat met een verzwakt immuunsysteem, kunnen keelulcera voorkomen. In zeldzame gevallen kunnen ze ook wijzen op bepaalde soorten kanker. Als de zweren in de keel ongewoon lang aanhouden, herhaaldelijk terugkomen of gepaard gaan met andere symptomen, moet je onmiddellijk een arts raadplegen.

Welke symptomen zijn typisch voor keelulcera?

De symptomen die samen met keelzweren optreden, kunnen afhankelijk van de oorzaak variëren, maar de algemene symptomen zijn:

• Pijn en branden, vooral bij slikken of praten
• Witte of rode, pijnlijke plekken
• Zwellingen
• Droog gevoel in de mond
• Slechte adem
• Verhoogde speekselvloed
• Gezwollen lymfeklieren

Infecties leiden eerder tot koorts en gezwollen lymfeklieren, terwijl verwondingen vooral gelokaliseerde pijn veroorzaken. Auto-immuunziekten zorgen vaak voor terugkerende, grootschalige zweren, en chemische irriterende stoffen worden vooral gekenmerkt door branden en roodheid van het slijmvlies (NHS, 2024).

Welke symptomen treden op bij orale seksueel overdraagbare infecties (SOA’s)?

In het geval van orale seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) zijn er in het begin vaak geen of slechts heel milde symptomen, waardoor ze vaak onopgemerkt blijven. De klassieke symptomen variëren afhankelijk van de ziekteverwekker:

• Herpes simplex, dat vaak de lippen en mond aantast, kan ook pijnlijke blaasjes of zweren en een branderig gevoel in de keel veroorzaken.
• Syfilis uit zich door pijnloze, harde zweren (sjanker).
• Gonorroe en chlamydia, als bacteriële infecties, kunnen keelpijn, roodheid en gezwollen lymfeklieren veroorzaken.

Hoe lang duurt het voordat een keelzweer geneest?

Zweren in de keel genezen meestal binnen 1 tot 4 weken. De genezingstijd varieert echter afhankelijk van de oorzaak: Niet-infectieuze, kleine zweren genezen sneller, terwijl grotere of infectieuze wonden langer nodig hebben. Ook de algemene gezondheidstoestand en de locatie van de zweer—bijvoorbeeld of deze zich in een gebied bevindt dat aan veel prikkels is blootgesteld—beïnvloeden de genezingsduur.

Wanneer moet ik naar de dokter gaan?

Een bezoek aan de dokter is noodzakelijk als een keelzweer langer dan twee weken aanhoudt, zeer pijnlijk is, moeite met slikken of ademen veroorzaakt, steeds terugkomt of gepaard gaat met andere symptomen zoals koorts, gezwollen lymfeklieren of onverklaarbaar gewichtsverlies.

Wil je zelf een overzicht krijgen van je symptomen?

Naast de Chlamydia- en gonorroe-test biedt Homed-IQ ook de mogelijkheid om de vitaminestatus van veel belangrijke vitamines te controleren met de Vitaminegebrektest, waaronder B12 en foliumzuur. Deze testen zijn vooral nuttig in de context van keelklachten en mogelijke maagzweren, omdat een tekort aan deze vitamines kan bijdragen aan het ontstaan van keelzweren. Door je symptomen beter te begrijpen en specifiek te testen op mogelijke tekorten, kun je weloverwogen beslissingen nemen over je gezondheid.

Hoe worden keelzweren gediagnosticeerd?

De diagnose van keelulcera gebeurt in meerdere stappen:

1. Anamnese: Vragen over het begin, het verloop, bijkomende symptomen, eerdere ziekten, risicofactoren, voeding en levensgewoonten.
2. Onderzoek: Visuele inspectie van de mond en keel; beoordeling van grootte, vorm, kleur en karakteristieke kenmerken.
3. Aanvullende tests: Afname van uitstrijkjes, bloedonderzoeken en biopten om de exacte oorzaak vast te stellen.
4. Beeldvormende technieken: Röntgenfoto’s, echografie, CT of MRI bij verdenking op diepere oorzaken.

Bij onduidelijkheden of aanhoudende symptomen moet altijd een arts worden geraadpleegd om een nauwkeurige diagnose te stellen en de onderliggende oorzaken vast te stellen.

Hoe worden keelzweren behandeld?

Bij infecties worden keelzweren behandeld met antivirale middelen, antibiotica bij onderliggende bacteriële infecties of antimycotica bij schimmelinfecties. Ook pijnstillers en ontstekingsremmende medicijnen worden ingezet om de symptomen te verlichten. Bij zure reflux worden protonpompremmers zoals omeprazol gebruikt om de maagzuurproductie te verminderen en het slijmvlies van de keel te beschermen. Over het algemeen zijn een goede mondhygiëne en het vermijden van irriterende stoffen zoals roken of pittig voedsel nuttig (Watson, 2019).

Wat zijn huismiddeltjes tegen keelzweren?

Huismiddeltjes tegen keelzweren omvatten verschillende natuurlijke manieren om pijn en ontstekingen te verlichten. Gorgelen met zout water of kamillethee kan ontstekingsremmend werken, terwijl het aanbrengen van honing antibacteriële effecten heeft. Koude dranken of ijsblokjes kunnen pijn verlichten en daarnaast is het belangrijk om scherpe, zure of hete voedingsmiddelen te vermijden om het slijmvlies te beschermen.

Hoe kun je keelulcera voorkomen?

De maatregelen zijn voornamelijk gericht op het bevorderen van een goed immuunsysteem, het behouden van een gezonde slijmvlieslaag en het minimaliseren van irriterende factoren:

1. Vermijd het gebruik van tabak, overmatig alcoholgebruik en zeer scherpe of intens gekruide voedingsmiddelen.
2. Zorg voor een gezond dieet dat rijk is aan belangrijke vitaminen zoals B12, foliumzuur en ijzer. Vitamine B12 komt bijvoorbeeld voor in dierlijke producten zoals vlees, vis, eieren en melk, terwijl foliumzuur voorkomt in voedingsmiddelen zoals groene bladgroenten, peulvruchten, noten en verrijkte graanproducten.
3. Gebruik technieken voor stressmanagement, zoals ontspanningsoefeningen of het nastreven van je hobby’s, om je immuunsysteem te versterken.
4. Gebruik milde mondspoelingen en zorg voor een goede mondhygiëne.
5. Behandel onderliggende aandoeningen zoals reflux en brandend maagzuur om het risico op keelzweren te minimaliseren.
6. Laat je regelmatig testen op seksueel overdraagbare infecties om gezondheidsrisico’s vroegtijdig te herkennen en de infecties niet verder te verspreiden.
7. Drink voldoende.

Bron: NHS, 2024

Samenvatting

Keelzweren of ulcera zijn pijnlijke, open wonden in de keelholte, die vaak ontstaan door infecties, verwondingen, chemische irriterende stoffen of brandend maagzuur. Typische symptomen zijn een brandend gevoel, slikklachten en een slechte adem. Om keelzweren te voorkomen, is het belangrijk om risicofactoren zoals tabaksgebruik, overmatig alcoholgebruik en scherpe voedingsmiddelen te vermijden. Een goede mondhygiëne en een gezond dieet dat rijk is aan vitaminen kunnen ook bijdragen aan het behoud van een gezond slijmvlies.

Bronnen

Mouth ulcers. (n.d.). NHS. Retrieved September 30, 2024, from https://www.nhs.uk/conditions/mouth-ulcers/

Mouth Ulcers: Types, Causes Treatment. (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved September 30, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21766-mouth-ulcer

Sampson, S. (n.d.). Throat ulcers: Causes, symptoms, treatment, prevention. MedicalNewsToday. Retrieved September 30, 2024, from https://www.medicalnewstoday.com/articles/throat-ulcers

Sore throat. (n.d.). NHS. Retrieved September 30, 2024, from https://www.nhs.uk/conditions/sore-throat/