Hoe je een traag werkende schildklier kunt verbeteren

De werking van de schildklier wordt als traag (onderactief) beschouwd als hij niet genoeg schildklierhormonen produceert om aan de behoeften van je lichaam te voldoen. Dit wordt ook wel hypothyreoïdie genoemd. De schildklier speelt een belangrijke rol bij veel processen in het lichaam, daarom kan zowel een onderactieve als een overactieve schildklier ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken. Hypothyreoïdie kan in het begin weinig tot geen symptomen veroorzaken, maar langdurige onbehandelde hypothyreoïdie kan onaangename lichamelijke symptomen veroorzaken en het risico op chronische ziekten, zoals zenuwschade en hartproblemen, vergroten (Mayo Clinic, 2022). In deze blog behandelen we de symptomen en oorzaken van hypothyreoïdie en manieren waarop je de functie van een trage schildklier kunt verbeteren.

Wat doet de schildklier?

De schildklier is een kleine klier in het voorste deel van de hals. Hij maakt deel uit van het endocriene systeem – een netwerk van organen dat veel belangrijke functies in het menselijk lichaam regelt door de productie en afgifte van bepaalde hormonen. De belangrijkste functie van de schildklier is het regelen van de stofwisseling en daarmee de productie en afgifte van energie in het lichaam. Alle cellen in je lichaam hebben energie nodig om te functioneren. Als je schildklier niet goed functioneert, kan dat negatieve gevolgen hebben voor je hele lichaam (Cleveland Clinic, 2022).

Het belang van schildklierhormonen

Om te begrijpen hoe hypothyreoïdie ontstaat, is het belangrijk om de belangrijkste dingen te weten over de verschillende schildklierhormonen. De productie en afscheiding van schildklierhormonen worden geregeld door de hypothalamus, die zich in de hersenen bevindt. De hypothalamus geeft eerst schildklier-releasing hormoon (TRH) af, dat een deel van de hypofyse in de hersenen stimuleert om schildklier-stimulerend hormoon (TSH) af te geven. TSH stimuleert vervolgens de schildklier om thyroxine (T4) en triiodothyronine (T3) af te geven (Cleveland Clinic, 2022). De hoeveelheid TSH in het bloed fluctueert afhankelijk van hoeveel T3/T4 aanwezig zijn. Als de schildklier traag werkt, zijn de T3- en T4-spiegels laag en is het niveau van TSH hoog. De schildklier heeft jodium nodig om schildklierhormonen aan te maken. Omdat ons lichaam zelf geen jodium kan produceren, moet het verkregen worden via voedsel (vooral gejodeerd keukenzout) en water. Zowel te veel als te weinig jodium in je lichaam kan de productie en afgifte van schildklierhormonen beïnvloeden (IQWiG, 2010). De twee belangrijkste schildklierhormonen zijn:

• Tetraiodothyronine (thyroxine/T4): Er wordt onderscheid gemaakt tussen gebonden T4, dat gebonden is aan eiwitten in het bloed en vrij T4 (FT4), dat door het lichaam kan worden omgezet in het actieve hormoon T3. Dit wordt ook wel deiodinatie genoemd.
• Triiodothyronine (T3): T3 is ook in het lichaam aanwezig in gebonden en vrije vorm (FT3).

Samen regelen T4 en T3 het energieverbruik van je lichaam en beïnvloeden zo bijna alle organen van je lichaam. Ze beïnvloeden het metabolisme, de ademhaling, de spijsvertering, de lichaamstemperatuur, de vruchtbaarheid en de ontwikkeling van de hersenen (Cleveland Clinic, 2022). Verder produceert de schildklier het hormoon calcitonine, dat betrokken is bij de calcium- en botstofwisseling (IQWiG, 2010).

Wat is het verschil tussen hypothyreoïdie en hyperthyreoïdie?

Terwijl hypothyreoïdie verwijst naar een trage schildklier die niet genoeg schildklierhormonen produceert, is hyperthyreoïdie het tegenovergestelde. Bij hyperthyreoïdie is de schildklier te actief en produceert te veel schildklierhormonen. Hyperthyreoïdie verhoogt de stofwisseling van het lichaam en kan leiden tot symptomen, zoals gewichtsverlies, trillende handen en een snelle of onregelmatige hartslag (Mayo Clinic, 2022). Als de schildklier overactief is, is over het algemeen de hoeveelheid T3/T4 in het bloed hoog en het niveau van TSH laag.

Wat zijn de symptomen van hypothyreoïdie?

De symptomen van hypothyreoïdie hangen af van de ernst van de ziekte. De meeste symptomen ontwikkelen zich geleidelijk, vaak over een periode van een aantal jaren.

• Vermoeidheid en zwakte
• Gevoeligheid voor kou
• Droge huid en dunner wordend haar
• Ongewenste gewichtstoename
• Spierzwakte, spierpijn en stijfheid
• Onregelmatige of zware menstruatiecycli
• Vertraagde hartslag (bradycardie)
• Depressie

Bron: Mayo Clinic, 2022

Oorzaken van hypothyreoïdie

Hypothyreoïdie treedt op wanneer de schildklier niet genoeg schildklierhormonen produceert en kan primaire of secundaire oorzaken hebben. Primaire hypothyreoïdie wordt veroorzaakt door een aandoening die rechtstreeks invloed heeft op de schildklier, waardoor deze niet in staat is voldoende schildklierhormonen te produceren. Secundaire oorzaak hypothyreoïdie treedt op wanneer iets het vermogen van de hypofyse beïnvloedt om TSH te produceren, dat de schildklier aanstuurt om schildklierhormonen te produceren (Cleveland Clinic, 2020). Oorzaken van primaire hypothyreoïdie zijn onder andere:

• Auto-immuunziekten: de meest voorkomende oorzaak van hypothyreoïdie is de ziekte van Hashimoto. Dit is een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem van het lichaam de schildklier aanvalt en beschadigt (NIDDK, 2021). De oorzaken van de ziekte van Hashimoto zijn onduidelijk, maar genetica lijkt een rol te spelen.

• Ontsteking van de schildklier (thyroiditis): Wanneer de schildklier ontstoken raakt, kan het niveau van schildklierhormonen in het bloed aanvankelijk toenemen doordat opgeslagen hormonen vrijkomen. Dit wordt ook wel thyrotoxicose genoemd. Als de ontsteking onbehandeld blijft, ontstaat hypothyreoïdie.
• Aangeboren hypothyreoïdie: Dit is een trage schildklier die bij de geboorte wordt vastgesteld.
• Medische en chirurgische ingrepen: Als onderdeel van de behandeling van andere schildklierziekten, zoals schildklierknobbels (goedaardige schildkliertumoren), kan een deel of de hele schildklier worden verwijderd.
• Bestraling van de schildklier: Behandeling met radioactief jodium, bijvoorbeeld voor hyperthyreoïdie of tumoren in het hoofd en de nek, kan het schildklierweefsel beschadigen en hypothyreoïdie veroorzaken.
• Bepaalde medicijnen: Sommige medicijnen kunnen de productie van schildklierhormonen verstoren en leiden tot hypothyreoïdie. Hieronder vallen bepaalde hartmedicijnen en bepaalde medicijnen tegen kanker.
• Jodiumtekort: In zeldzame gevallen kan een jodiumtekort ook hypothyreoïdie veroorzaken.

Bron: NIDDK,2021

De meest voorkomende secundaire oorzaken van hypothyreoïdie zijn tumoren van de hypofyse (Mayo Clinic, 2022).

Diagnose stellen bij hypothyreoïdie

Omdat schildklierhormonen verschillende belangrijke functies in ons lichaam vervullen, is het belangrijk dat de niveaus niet te hoog of te laag zijn. Schildklierproblemen worden gediagnosticeerd door het niveau van schildklierhormonen in het bloed te controleren (NHS, 2021). Als je symptomen hebt waarvan je vermoedt dat ze te wijten kunnen zijn aan een schildklierprobleem, is het belangrijk om je te laten testen zodat de behandeling zo snel mogelijk kan beginnen. Je kunt dit bij je huisarts regelen of het vanuit huis doen, onder andere met een thuistest van Homed-IQ. De Schildklier Test van Homed-IQ meet het niveau van vrij T3, T4 en TSH in je bloed. Na afname van het bloedmonster via de vingerprik en verzending naar ons gecertificeerde partner laboratorium wordt het monster geanalyseerd en worden de resultaten naar je online account gestuurd. Het laboratoriumrapport van de test kun je afdrukken en met je arts delen als vervolgzorg nodig is.

Behandeling van hypothyreoïdie

Hypothyreoïdie is goed te behandelen met de juiste medicatie, met de juiste medische zorg kunnen mensen een normaal en gezond leven leiden. De behandeling van hypothyreoïdie bestaat meestal uit het dagelijks innemen van de hormoonvervangende medicatie levothyroxine. Deze medicatie wordt oraal ingenomen en verhoogt de hoeveelheid schildklierhormonen in het lichaam. Afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de hypothyreoïdie kan het zijn dat mensen met een trage schildklier hun leven lang medicijnen moeten nemen om de normale schildklierhormoonspiegel in stand te houden. Bij zeer milde vormen kan hypothyreoïdie ook vanzelf verbeteren (Cleveland Clinic, 2020). Alle hypothyreoïdie moet echter door een arts in de gaten worden gehouden.

Complicaties van onbehandelde hypothyreoïdie

Omdat schildklierhormonen essentieel zijn voor de stofwisseling, kan onbehandelde hypothyreoïdie leiden tot een verhoogd low-density-lipoproteïne cholesterol (LDL) en ernstige hartproblemen zoals hartfalen en hartziekten. Er kan ook een struma (vergroting van de schildklier) ontstaan, die problemen kan veroorzaken met slikken en ademhalen (Mayo Clinic, 2022). Langdurige hypothyreoïdie kan na verloop van tijd ook de vruchtbaarheid beïnvloeden en zenuwschade (neuropathie) veroorzaken. Een snelle diagnose van hypothyreoïdie is vooral belangrijk bij zwangere vrouwen. Onbehandelde hypothyreoïdie tijdens de zwangerschap kan het risico op geboorteafwijkingen vergroten, bovendien zijn voldoende schildklierhormonen belangrijk voor een normale hersenontwikkeling en foetale groei (Johns Hopkins, 2023).

Hoe kan ik mijn schildklierfunctie verbeteren?

• Ken je risico: Om ervoor te zorgen dat hypothyreoïdie vroeg wordt ontdekt, is het belangrijk dat je op mogelijke symptomen let en je zo nodig laat testen. Vrouwen hebben vooral meer kans op hypothyreoïdie dan mannen, evenals mensen ouder dan 60 jaar (NIDDK, 2021).
• Ondersteun je energieniveau: Veel mensen met hypothyreoïdie ervaren vermoeidheid en zwakte. Daarom is het belangrijk om het lichaam te ondersteunen met gezonde leefgewoonten. Daartoe behoren voldoende water drinken, regelmatig matig bewegen, een goede nachtrust en omgaan met stress (NHS, 2021).
• Eet voedingsmiddelen die een goede schildklierfunctie ondersteunen:
  • Jodium: Omdat jodium nodig is voor ons lichaam om schildklierhormoon te maken, is voldoende jodium nodig voor een optimale schildklierfunctie. De meeste mensen krijgen voldoende jodium binnen via gejodeerd tafelzout of andere met jodium verrijkte voedingsmiddelen. Andere voedingsmiddelen die jodium bevatten zijn kaas, koemelk, eieren, zoutwatervis en sojasaus (Cleveland Clinic, 2022).
  • Vitamine B: Vitamine B12-tekort komt vaak voor bij hypothyreoïdie, waarbij één onderzoek aantoonde dat ongeveer 40% van de hypothyreoïde patiënten een laag vitamine B12-gehalte had (Jabbar et al., 2008). Vitamine B12 komt vooral voor in voedingsmiddelen van dierlijke oorsprong, waaronder vis, gevogelte, eieren en zuivelproducten (NIH, 2022).
  • Selenium: Deze voedingsstof heeft belangrijke functies bij de vorming en het metabolisme van schildklierhormonen. Varkensvlees, rundvlees, kalkoen, vis, schelpdieren en eieren bevatten grote hoeveelheden selenium. Sommige bonen en noten, zoals paranoten, zijn ook rijk aan selenium (NIH, 2021). Voldoende selenium is essentieel voor het voorkomen van schildklierziekten zoals hypothyreoïdie (Ventura et al., 2017).
  • Vitamine D: Lage niveaus van vitamine D worden in verband gebracht met auto-immuun-gerelateerde hypothyreoïdie. Mensen met Hashimoto’s thyroiditis, een auto-immuun schildklierziekte, hebben lagere niveaus van vitamine D dan de algemene bevolking (Mackawy, 2013). Naast tijd doorbrengen in de zon kunnen vitamine D-spiegels ook verkregen worden uit voedingsmiddelen als vette vis (zalm, tonijn, makreel en sardines), runderlever, paddenstoelen, of eierdooiers (Cleveland Clinic, 2022).
  • Vermijd voedingsmiddelen die een wisselwerking hebben met schildkliermedicatie: Als je al gediagnosticeerd bent met hypothyreoïdie en medicijnen gebruikt, kunnen sommige voedingsmiddelen de effecten van de medicijnen veranderen. Vermijd het innemen van je schildklierhormonen op hetzelfde moment als walnoten, sojameel, calciumsupplementen en ijzersupplementen of ijzerhoudende multivitaminen (Mayo Clinic, 2021).

Bronnen

Hashimoto’s Disease – NIDDK. (n.d.). Retrieved May 1, 2023, from https://www.niddk.nih.gov/health-information/endocrine-diseases/hashimotos-disease

How does the thyroid gland work? – InformedHealth.org. (2010, November 17). NCBI. Retrieved May 1, 2023, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279388/

Hyperthyroidism – Symptoms and causes. (2022, November 30). Mayo Clinic. Retrieved May 1, 2023, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hyperthyroidism/symptoms-causes/syc-20373659

Hypothyroidism and Pregnancy. (n.d.). Johns Hopkins Medicine. Retrieved May 1, 2023, from https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/staying-healthy-during-pregnancy/hypothyroidism-and-pregnancy

Hypothyroidism diet: Can certain foods increase thyroid function? (n.d.). Mayo Clinic. Retrieved May 1, 2023, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hypothyroidism/expert-answers/hypothyroidism-diet/faq-20058554

Hypothyroidism: Symptoms, Causes, Treatment & Medication. (2020, April 19). Cleveland Clinic. Retrieved May 1, 2023, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/12120-hypothyroidism

Hypothyroidism: Symptoms, Causes, Treatment & Medication. (2020, April 19). Cleveland Clinic. Retrieved May 1, 2023, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/12120-hypothyroidism

Hypothyroidism (Underactive Thyroid) – NIDDK. (n.d.). National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. Retrieved May 1, 2023, from https://www.niddk.nih.gov/health-information/endocrine-diseases/hypothyroidism#causes

Hypothyroidism (underactive thyroid) – Symptoms and causes. (2022, December 10). Mayo Clinic. Retrieved May 1, 2023, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hypothyroidism/symptoms-causes/syc-20350284

Jabbar, A., Yawar, A., Waseem, S., Islam, N., Ul Haque, N., Zuberi, L., Khan, A., & Akhter, J. (2008). Vitamin B12 deficiency common in primary hypothyroidism. JPMA. The Journal of the Pakistan Medical Association, 58(5), 258–261.

Mackawy, A. M., Al-Ayed, B. M., & Al-Rashidi, B. M. (2013). Vitamin d deficiency and its association with thyroid disease. International journal of health sciences, 7(3), 267–275. https://doi.org/10.12816/0006054

Selenium – Health Professional Fact Sheet. (2021, March 26). NIH Office of Dietary Supplements. Retrieved May 1, 2023, from https://ods.od.nih.gov/factsheets/Selenium-HealthProfessional/

Self-help tips to fight tiredness. (n.d.). NHS. Retrieved May 1, 2023, from https://www.nhs.uk/live-well/sleep-and-tiredness/self-help-tips-to-fight-fatigue/

Thyroid: What It Is, Function & Problems. (2022, June 7). Cleveland Clinic. Retrieved May 1, 2023, from https://my.clevelandclinic.org/health/body/23188-thyroid

Underactive thyroid (hypothyroidism) – Diagnosis. (n.d.). NHS. Retrieved May 1, 2023, from https://www.nhs.uk/conditions/underactive-thyroid-hypothyroidism/diagnosis/

Ventura, M., Melo, M., & Carrilho, F. (2017). Selenium and Thyroid Disease: From Pathophysiology to Treatment. International journal of endocrinology, 2017, 1297658. https://doi.org/10.1155/2017/1297658

Vitamin B12 – Health Professional Fact Sheet. (2022, December 22). NIH Office of Dietary Supplements. Retrieved May 1, 2023, from https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminB12-HealthProfessional/

Vitamin D Deficiency: Causes, Symptoms & Treatment. (2022, August 2). Cleveland Clinic. Retrieved May 1, 2023, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15050-vitamin-d-vitamin-d-deficiency