Darmdysbiose is een verstoring van het evenwicht van de microbiële gemeenschappen, bekend als het microbiome, in ons spijsverteringskanaal. Het darmmicrobioom bestaat uit een verscheidenheid aan bacteriën, virussen en schimmels die belangrijk zijn voor de spijsverteringsprocessen, ons immuunsysteem en de mentale gezondheid. Het behouden van een gebalanceerd darmmicrobioom is cruciaal, want dysbiose kan leiden tot een reeks gezondheidsproblemen zoals spijsverteringsstoornissen, maar ook tot ernstigere aandoeningen zoals auto-immuunziekten en ontstekingen. In deze blog onderzoeken we wat dysbiose precies is en hoe het ontstaat. We bespreken de symptomen die kunnen wijzen op dysbiose, evenals behandelopties en preventieve maatregelen.

In deze context kan een calprotectine test, zoals aangeboden door Homed-IQ, bijzonder waardevol zijn. Met deze test kun je ontstekingsprocessen in je darmen detecteren die kunnen wijzen op dysbiose of andere aandoeningen. Het vroegtijdig herkennen van dergelijke toestanden kan cruciaal zijn om passende maatregelen te nemen en zo langdurige gezondheidsproblemen te voorkomen.

---

Inhoudsopgave

• Wat is dysbiose?
• Wat is de betekenis en functie van de darmen?
• Wat wordt er bedoeld met ‘microbioom’ en ‘darmflora’?
• Tekenen en symptomen van darmdysbiose
• Wat zijn de oorzaken van dysbiose?
• Hoe wordt dysbiose gediagnosticeerd?
• Wat zijn de gevolgen van een dysbiose van de darmen?
• Behandeling en preventie van darmdysbiose
• Samenvatting

---

Wat is dysbiose?

De term dysbiose beschrijft over het algemeen een verstoord evenwicht van de microbiële gemeenschappen (bacteriën, virussen, schimmels) in ons lichaam. Het woord is afgeleid van “dys-“, wat moeilijkheid of verstoring betekent, en “-biose”, wat leven of biologische omstandigheden beschrijft. Er vindt een herverdeling plaats tussen beschermende en schadelijke micro-organismen. Deze toestand kan in verschillende delen van het lichaam voorkomen, zoals in de darmen, op de huid of zelfs in de mondholte. Een dysbiose van de huid kan bijvoorbeeld leiden tot eczeem of acne, terwijl een dysbiose in de mond problemen zoals tandvleesontsteking kan veroorzaken. In dit artikel concentreren we ons echter uitsluitend op darmdysbiose, d.w.z. een onbalans van micro-organismen in het spijsverteringskanaal (Cleveland Clinic, 2024).

Wat is het verschil tussen dysbiose en eubiose?

Eubiose beschrijft de staat van een gezond, evenwichtig microbiëel evenwicht in het lichaam. In de darm betekent dit dat de nuttige micro-organismen in voldoende mate aanwezig zijn om alle functies te vervullen, en de schadelijke micro-organismen in bedwang worden gehouden. Eubiose is cruciaal voor het welzijn en de preventie van ziekten.

Wat is de betekenis en functie van de darmen?

Om te begrijpen wat dysbiose precies is, moeten we eerst nog eens naar de darmen zelf kijken. Het menselijke darmkanaal begint na de maag en eindigt bij de anus en is verdeeld in twee hoofdsecties: de dunne darm, die voornamelijk verantwoordelijk is voor de opname van voedingsstoffen zoals mineralen en vitamines, en de dikke darm, die water opneemt en afvalproducten verwerkt die vervolgens kunnen worden uitgescheiden. Bovendien bevindt zich ongeveer 70% van de immuuncellen van het lichaam in de darmen, wat ze essentieel maakt voor het afweren van ziekteverwekkers en het behouden van gezondheid (NHS, 2020).

Wat wordt er bedoeld met ‘microbioom’ en ‘darmflora’?

De term “microbioom” heeft aan het begin van de 21e eeuw aan belang gewonnen door technologische vooruitgang en heeft grotendeels de term “darmflora” vervangen. De benaming “darmflora” werd vroeger gebruikt om het geheel van micro-organismen in de darmen te beschrijven, hoewel de term “flora” misleidend kan zijn omdat het eigenlijk naar plantenleven verwijst. Het microbioom omvat niet alleen bacteriën, maar alle micro-organismen, inclusief bacteriën, virussen, schimmels en protozoa, evenals hun genetisch materiaal en de manier waarop ze in hun gemeenschap en met ons lichaam samenwerken (NIH, 2024).

Welke functies heeft het microbioom?

Om de rol van het microbioom beter te begrijpen, zie je in de volgende afbeelding de diverse functies van het microbioom:

Bron: Ogunrinola et al., 2020

Naast deze belangrijke functies speelt het microbioom ook een belangrijke rol in de hersen-darm-as. Deze verbinding tussen darm en hersenen beïnvloedt ons psychisch welbevinden en gedrag. Het microbioom kan de stemming en het emotionele evenwicht beïnvloeden door belangrijke neurotransmitters (zoals bijvoorbeeld serotonine) te reguleren en ontstekingsprocessen en stressreacties te sturen (Ganci et al., 2019).

Tekenen en symptomen van darmdysbiose

Een dysbiose van de darmen kan zich uiten door een verscheidenheid aan symptomen die vaak onopvallend beginnen en met de tijd kunnen verergeren. De meest voorkomende tekenen en symptomen omvatten:

• Spijsverteringsstoornissen zoals winderigheid, buikpijn, diarree of constipatie
• Moeheid of een algemeen gebrek aan energie
• Huidproblemen zoals acne of eczeem
• Sterke trek in suiker
• Verzwakte immuniteit
• Stemmingswisselingen en psychische problemen

Deze symptomen kunnen variëren in intensiteit en zijn niet uitsluitend te wijten aan dysbiose. Als je de bovenstaande symptomen ervaart, is het verstandig om een arts te raadplegen om de exacte oorzaak van de klachten te onderzoeken (Jewell, 2019).

Wat zijn de oorzaken van dysbiose?

Een dysbiose van de darmen kan door talrijke factoren ontstaan. In de tabel staan enkele van de meest voorkomende oorzaken met een uitleg:

Mogelijke oorzaak	Uitleg
Medicijnen	Door het nemen van antibiotica worden niet alleen ziekteverwekkende bacteriën gedood, maar ook nuttige darmbacteriën, waardoor het microbiële evenwicht verstoord raakt. Ook andere medicijnen zoals niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAIDs) of protonpompremmers kunnen het darmmicrobioom negatief beïnvloeden.
Ongezonde voeding	Een dieet dat rijk is aan bewerkte voedingsmiddelen, suiker en vet kan in de darmen een omgeving creëren die de groei van schadelijke bacteriën bevordert. Deze bacteriën kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van dysbiose.
Chronische stress	Stress kan de darmfunctie beïnvloeden en de samenstelling van het microbioom veranderen, wat tot dysbiose kan leiden.
Infecties	Bepaalde ziekteverwekkers, zoals het bacterium Helicobacter pylori, maar ook virussen, kunnen eveneens tot dysbiose of zelfs tot maagzweren en chronische gastritis (maagslijmvliesontsteking) leiden.
Gebrek aan beweging	Een voornamelijk zittende levensstijl kan de beweging van de darminhoud vertragen, wat leidt tot een verlengde blootstelling aan toxines en de vermeerdering van ongewenste bacteriën kan bevorderen. Dit kan het evenwicht van de darmmicrobiota verstoren.
Alcoholgebruik	Overmatig alcoholgebruik kan de beschermende barrière van de darmwand verzwakken, ontstekingen bevorderen en de levensvatbaarheid van nuttige darmbacteriën aantasten, en zo het evenwicht van micro-organismen verstoren.

Bron: NIEHS, 2024

Hoe wordt dysbiose gediagnosticeerd?

Het diagnosticeren van dysbiose is lastig, omdat het vaak aanvankelijk geen symptomen vertoont en zich pas later door maag-darmklachten manifesteert. Dysbiose kan niet alleen met bloedtesten of endoscopische procedures worden vastgesteld, dus een specifieke analyse van de samenstelling van het darmmicrobioom is vereist. De bekendste diagnostische methode is:

• Uitgebreide spijsverteringsontlastinganalyse (CDSA): Bij deze analyse worden bacteriën, gisten en schimmels in de ontlasting onderzocht, wat inzicht geeft in het microbiële evenwicht in de darmen.

Andere methoden omvatten een test op organische zuren in de urine of een waterstof-/methaanademtest, die een overmatige bacteriële kolonisatie van de darmen detecteert door de concentratie waterstof of methaan in de uitgeademde lucht na het consumeren van suikeroplossingen te meten. Tenslotte kan tijdens een endoscopie of coloscopie ook een darmbiopsie worden uitgevoerd, een invasieve methode die een directe analyse van het microbioom mogelijk maakt door weefselmonsters uit de darm te nemen (Rees, 2023).

Wat zijn de gevolgen van een dysbiose van de darmen?

Helaas kan een dysbiose van de darmen een verscheidenheid aan gevolgen hebben, omdat een gezond microbioom essentieel is voor de algemene gezondheid. Hier zijn enkele van de gevolgen die met een dysbiose kunnen worden geassocieerd:

1. Spijsverteringsproblemen: Een dysbiose in de darmen kan de spijsverteringsfunctie beïnvloeden. Dit uit zich vaak in de reeds genoemde symptomen zoals winderigheid, diarree en constipatie, die ook kenmerkend zijn voor het prikkelbare darm syndroom (IBS). Het prikkelbare darm syndroom is een functionele stoornis waarbij deze symptomen herhaaldelijk voorkomen, vaak vergezeld van krampachtige buikpijn. Dysbiose kan de ernst en frequentie van deze symptomen versterken.
2. Malabsorptie en ondervoeding: Als het evenwicht van micro-organismen in de darmen verstoord is, leidt dit niet alleen tot spijsverteringsproblemen, maar kan het ook de capaciteit van de darmen verminderen om voedingsstoffen effectief uit het voedsel op te nemen. Deze verstoring van de voedingsopname wordt malabsorptie genoemd. Op de lange termijn kan malabsorptie leiden tot ondervoeding, omdat het lichaam niet genoeg vitamines, mineralen en andere belangrijke voedingsstoffen krijgt.
3. Verzwakking van het immuunsysteem: Ondervoeding veroorzaakt door dysbiose kan het immuunsysteem verzwakken, leiden tot een gebrek aan energie en de vatbaarheid voor ziektes verhogen. Omdat een groot deel van het immuunsysteem in de darmen gevestigd is, kan dysbiose ook op deze manier de immuunafweer verzwakken.
4. Langdurige (chronische) ontstekingen: Dysbiose kan leiden tot een verhoogde doorlaatbaarheid van de darmwand, vaak aangeduid als ‘leaky gut‘. Hierdoor kunnen bacteriën en toxines gemakkelijker in de bloedbaan terechtkomen, wat ontstekingsreacties kan uitlokken. Dit kan het risico op chronische darmziekten zoals colitis ulcerosa verhogen.
5. Psychische gezondheidsproblemen: Een verstoring van het darmmicrobioom kan ook belangrijke functies beïnvloeden die cruciaal zijn voor de psychische gezondheid. Veranderingen kunnen invloed hebben op de productie van neurotransmitters, die op hun beurt de stemming en het gedrag kunnen beïnvloeden. Dit kan bijdragen aan problemen met de psychische gezondheid.
6. Auto-immuunziekten: Chronische ontstekingen, veroorzaakt door een onevenwicht in de darmflora, kunnen het risico op auto-immuunziekten verhogen. Bij deze ziekten valt het immuunsysteem ten onrechte gezond weefsel aan, wat bevorderd kan worden door een verstoord darmmilieu. Voorbeelden van dergelijke ziekten zijn colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn, die langdurige ontstekingen van de dikke- of dunne darm zijn.

Bron: Cleveland Clinic, 2024

Wil je zelf een overzicht krijgen?

Als je symptomen zoals vermoeidheid, spijsverteringsproblemen of algemeen ongemak opmerkt, of gewoon meer inzicht wilt krijgen in je gezondheid, bieden tests zoals de vitamientekorttest en de calprotectine test van Homed-IQ een eenvoudige manier om dit comfortabel vanuit huis te doen. De vitamientekorttest kan helpen tekorten aan het licht te brengen en de test op darmontsteking biedt een praktische manier om ontstekingsmarkers in de darmen te identificeren, die kunnen wijzen op ziekten zoals colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn.

Behandeling en preventie van darmdysbiose

Heb je symptomen en klachten?

Als je symptomen opmerkt, moet je eerst een arts raadplegen. Door een medisch onderzoek kan worden vastgesteld of je dysbiose hebt en of er een onderliggende aandoening is of dat er al een gevolgziekte is opgetreden. Op basis van deze informatie kunnen gerichte maatregelen worden genomen om het evenwicht van je darmmicrobioom te herstellen of om begeleidende ziekten te behandelen.

10 tips om dysbiose te verlichten en te voorkomen

Een gezonde levensstijl speelt een cruciale rol bij de behandeling en preventie van dysbiose. Door aanpassingen in je dagelijkse routines kun je het evenwicht van je darmmicrobioom positief beïnvloeden en je darmgezondheid bevorderen. Hier zijn de 10 belangrijkste tips:

1. Uitgebalanceerd dieet: Eet een gevarieerd dieet dat rijk is aan vezels, vers fruit en groenten. Deze voedingsmiddelen bevorderen de groei van gezonde darmbacteriën. Ook ontstekingsremmende voedingsmiddelen zoals bessen, groene bladgroenten of vette vis kunnen ondersteunend werken.
2. Probiotische en prebiotische voedingsmiddelen: Neem voedingsmiddelen die rijk zijn aan probiotica (bijv. yoghurt, kefir) en prebiotica (bijv. knoflook, uien) om de groei van nuttige microben te bevorderen.
3. Verminder suiker en verwerkte voedingsmiddelen: Deze kunnen de groei van schadelijke bacteriën bevorderen en ontstekingen aanmoedigen en moeten daarom tot een minimum worden beperkt.
4. Voldoende hydratatie: De National Health Service (NHS) adviseert om ongeveer 6 tot 8 glazen vloeistof per dag te drinken, bij voorkeur water of ongezoete thee. Voldoende hydratatie bevordert de spijsvertering door te helpen het voedsel door het spijsverteringskanaal te transporteren en helpt het lichaam afvalstoffen effectief uit te scheiden (NHS, 2023).
5. Beperk alcoholconsumptie: Te veel alcohol kan de darmgezondheid beïnvloeden, dus je moet alcohol alleen in matige hoeveelheden consumeren.
6. Regelmatige lichaamsbeweging: Lichamelijke activiteit bevordert de bloedcirculatie en ondersteunt de beweging in het spijsverteringskanaal, wat beide bijdraagt aan de gezondheid van het darmmicrobioom. Deskundigen adviseren minstens 150 minuten matig intensieve lichaamsbeweging per week, zoals stevig wandelen of zwemmen.
7. Stressmanagement: Let op je stressniveau en integreer ontspanningstechnieken in je dagelijks leven. Dit kan sociale activiteiten, tijd in de natuur, yoga of gerichte ontspanningsoefeningen omvatten.
8. Voldoende slaap: Regelmatige en herstellende slaap ondersteunt de algemene gezondheid en helpt je om bewustere levensstijlkeuzes te maken omdat je uitgerust bent. Probeer elke nacht ongeveer 7-8 uur slaap te krijgen en houd een regelmatig slaap-waakritme aan.
9. Vermijd antibiotica, indien mogelijk: Antibiotica kunnen het darmmicrobioom sterk beïnvloeden. Gebruik ze alleen als het medisch noodzakelijk is.
10. Regelmatige medische controles: Regelmatige controle van je darmgezondheid kan helpen problemen vroegtijdig te herkennen en te behandelen.

Bronnen: Cleveland Clinic, 2022; Cleveland Clinic, 2024

Samenvatting

Dysbiose beschrijft een onbalans van de microbiële gemeenschappen, vooral in de darmen, die de gezondheid aanzienlijk kan beïnvloeden. Symptomen van dysbiose kunnen spijsverteringsproblemen zoals winderigheid, diarree en constipatie zijn, vaak verbonden met vermoeidheid en huidproblemen. De oorzaken zijn divers en omvatten factoren zoals een ongebalanceerd dieet, overmatig alcoholgebruik, medicijngebruik, met name antibiotica, en chronische stress. Deze disbalans kan leiden tot ernstige gevolgen, waaronder chronische ontstekingen, het prikkelbare darm syndroom, auto-immuunziekten en psychische problemen. Voor behandeling en preventie zijn levensstijlaanpassingen zoals verbeterde voeding, stressmanagement en regelmatige lichaamsbeweging essentieel.

Bronnen

Definition of microbiome – NCI Dictionary of Cancer Terms – NCI. (n.d.). National Cancer Institute. Retrieved June 12, 2024, from https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms/def/microbiome

Dysbiosis: What It Is, Symptoms, Causes, Treatment & Diet. (2024, April 16). Cleveland Clinic. Retrieved June 10, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/dysbiosis#symptoms-and-causes

DeGruttola, A. K., Low, D., Mizoguchi, A., Mizoguchi, E., Current Understanding of Dysbiosis in Disease in Human and Animal Models, Inflammatory Bowel Diseases, Volume 22, Issue 5, 1 May 2016, Pages 1137–1150, https://doi.org/10.1097/MIB.0000000000000750

How our digestive system works and keeping it healthy. (n.d.). Great Ormond Street Hospital. Retrieved June 12, 2024, from https://www.gosh.nhs.uk/wards-and-departments/departments/clinical-specialties/gastroenterology-information-parents-and-visitors/how-our-digestive-system-works-and-keeping-it-healthy/

How Your Gut Microbiome Impacts Your Health. (2022, June 8). Cleveland Clinic Health Essentials. Retrieved June 12, 2024, from https://health.clevelandclinic.org/gut-microbiome

Kubala, J. (2023, August 4). Dysbiosis: Causes, treatments, and more. MedicalNewsToday. Retrieved June 10, 2024, from https://www.medicalnewstoday.com/articles/dysbiosis

Microbiome. (n.d.). National Institute of Environmental Health Sciences. Retrieved June 12, 2024, from https://www.niehs.nih.gov/health/topics/science/microbiome

Ogunrinola, G. A. (2020, June 12). The Human Microbiome and Its Impacts on Health. NCBI. Retrieved June 12, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7306068/

The role of the brain–gut–microbiota axis in psychology: The importance of considering gut microbiota in the development, perpetuation, and treatment of psychological disorders. (n.d.). NCBI. Retrieved June 12, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6851798/

Sethi, S., Robertson, R., & Armstrong, M. (n.d.). Dysbiosis: Test, Treatment, and More. Healthline. Retrieved June 12, 2024, from https://www.healthline.com/health/digestive-health/dysbiosis

Water, drinks and hydration. (n.d.). NHS. Retrieved June 12, 2024, from https://www.nhs.uk/live-well/eat-well/food-guidelines-and-food-labels/water-drinks-nutrition/