Cholesterol, een vetachtige stof die vaak als de boosdoener van de voedingswereld wordt afgeschilderd, is zowel een zegen als een vloek voor ons lichaam. De ‘schaduwzijden’ van cholesterol zijn niet ongegrond: een hoog cholesterolgehalte in het bloed wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten en diabetes, twee ziektes die in onze samenleving steeds vaker voorkomen (Cleveland Clinic, 2022). Maar zoals met zoveel dingen in het leven, komt het aan op de juiste balans, want een evenwichtig cholesterolgehalte is de sleutel tot het behouden van onze gezondheid. De keerzijde is dat cholesterol onmisbaar is voor ons lichaam, omdat het bijvoorbeeld een essentieel onderdeel is van onze celmembranen en een voorloper van levensbelangrijke hormonen.

Dit artikel behandelt de basisprincipes van cholesterol en geeft antwoord op de vraag: hoeveel cholesterol zou je eigenlijk dagelijks moeten binnenkrijgen?

Wil je afvallen of gezonder leven? Om je daarbij te helpen, biedt Homed-IQ je een gewichtsbeheersing bloedtest. Hiermee kun je belangrijke gezondheidsindicatoren in de gaten houden, waaronder cholesterol (inclusief HDL, LDL en triglyceriden), maar ook langdurige bloedsuiker (HbA1c) en een belangrijke indicator voor de schildklierfunctie (TSH). Deze test kan je ondersteunen op je weg naar een gezondere levensstijl en stelt je in staat om proactief voor je gezondheid te zorgen en de controle over je gezondheid te nemen – heel eenvoudig en comfortabel vanuit huis!

Inhoudsopgave

• Wat is cholesterol?
• Soorten cholesterol
• Wanneer is het cholesterolgehalte verhoogd?
• Aanbevolen cholesterolinname
• Hoe manifesteert een verhoogd cholesterolgehalte zich?
• Risico’s en gevolgen van een hoog cholesterolgehalte
• Methoden om het cholesterolgehalte te verlagen
• Bronnen van cholesterol in de voeding
• Samenvatting

Wat is cholesterol?

Cholesterol is een vetachtige stof die in elke lichaamscel voorkomt en belangrijk is voor veel levensnoodzakelijke functies. Enerzijds speelt het een centrale rol bij de vorming van celmembranen. Daarnaast dient cholesterol als basis voor de productie van bepaalde hormonen die verschillende processen in het lichaam regelen, zoals de geslachtshormonen (oestrogeen of testosteron). Bovendien is cholesterol nodig voor de vorming van vitamine D, dat belangrijk is voor de gezondheid van de botten en de regulatie van het calciumgehalte in het bloed (CDC, 2024).

Het grootste deel van het cholesterol wordt, naast de darmen, voornamelijk in de lever aangemaakt, die dagelijks een aanzienlijke hoeveelheid produceert om aan de behoeften van het lichaam te voldoen. Daarnaast kan cholesterol ook via voedsel worden opgenomen, vooral via dierlijke producten zoals vlees, eieren en zuivelproducten (Heumann, 2024).

Soorten cholesterol

Omdat cholesterol niet wateroplosbaar is, kan het niet eenvoudig door het bloed worden getransporteerd. In plaats daarvan wordt het door speciale moleculen, de zogenaamde lipoproteïnen (bestaande uit vet (lipide) en eiwit), door de bloedbaan vervoerd. Deze transportmiddelen (vehikels) brengen cholesterol naar de cellen die het nodig hebben en transporteren overtollig cholesterol terug naar de lever, waar het verder wordt verwerkt of uitgescheiden. De belangrijkste lipoproteïnen in het lichaam zijn de low-density-lipoproteïnen (LDL) en de high-density-lipoproteïnen (HDL), die verschillende taken hebben bij de regulering van het cholesterolgehalte (Prof. Dr. Püschel, 2022).

Wanneer is het cholesterolgehalte verhoogd?

Er is een verhoogd risico op cholesterolgerelateerde gezondheidscomplicaties wanneer bepaalde omstandigheden of factoren aanwezig zijn die de kans vergroten dat cholesterol zich in de slagaders afzet en gezondheidsproblemen veroorzaakt. Deze risicofactoren kunnen in verschillende categorieën worden ingedeeld: genetische factoren, leefstijlfactoren, medische factoren en leeftijdsgebonden factoren.

Bron: Afgeleid van Cleveland Clinic, 2022

Genetische factoren

Volgens studies heeft één op de 200/400 mensen last van hypercholesterolemie, een erfelijke ziekte die met een kans van 50% aan de nakomelingen wordt doorgegeven. Bij deze aandoening kan het lichaam LDL-cholesterol niet effectief afbreken, wat leidt tot hoge LDL-waarden. Mensen met dit genetische defect hebben vaak al op jonge leeftijd een sterk verhoogd risico op arteriosclerose en hart- en vaatziekten (Toft-Nielsen, F. et al., 2022).

Levensstijlgerelateerde factoren

De levensgewoonten spelen een essentiële rol bij het bepalen van het cholesterolgehalte en gerelateerde risicoziekten. Enkele van de belangrijkste risicofactoren die verband houden met de levensstijl zijn:

• Ongezonde voeding: Een dieet dat rijk is aan verzadigde vetten en transvetten kan het LDL-cholesterolgehalte verhogen. Voedingsmiddelen zoals vet vlees, volle zuivelproducten, gefrituurd voedsel en bewerkte snacks dragen bij aan verhoogde cholesterolwaarden.
• Roken: Roken verlaagt het HDL-cholesterolgehalte en beschadigt de bloedvaten, wat de kans op plaquevorming en aderverkalking vergroot.
• Gebrek aan lichamelijke activiteit: Te weinig beweging kan leiden tot een verhoging van het LDL-cholesterol en een daling van het HDL-cholesterol. Een gebrek aan lichamelijke activiteit draagt dus bij aan een verhoogde vatbaarheid voor ziekten.
• Chronische stress: Chronische stress kan ook bijdragen aan verhoogde cholesterolwaarden, omdat het de hormoonbalans beïnvloedt, wat op zijn beurt leidt tot een verhoogde productie van cholesterol door het lichaam.

Bron: Cleveland Clinic, 2022

Medische factoren

Bepaalde medische aandoeningen en ziekten kunnen ook leiden tot een verhoogd risico op hoge cholesterolwaarden:

• Diabetes: Mensen met diabetes hebben vaak verhoogde LDL- en triglyceridewaarden en lage HDL-waarden. ABovendien hebben diabetici vaak last van hoge bloedsuikerwaarden, die bijdragen aan de vorming van plaques in de slagaders.
• Overgewicht: Obesitas gaat gepaard met hogere triglyceridewaarden, hogere LDL-cholesterolwaarden en lagere HDL-cholesterolwaarden, wat kan leiden tot bijkomende gezondheidsproblemen.
• Hoge bloeddruk: Hoge bloeddruk kan de slagaders beschadigen en het risico op cholesterolafzettingen verhogen.
• Nier- of leverziekten: Deze aandoeningen kunnen de stofwisseling en de uitscheiding van cholesterol beïnvloeden, wat leidt tot verhoogde cholesterolwaarden.

Bronnen: CDC, 2024; Hexal, 2024

Leeftijds- en geslachtsgerelateerde factoren

• Leeftijd: Het risico op een hoog cholesterolgehalte neemt toe met de leeftijd, omdat het lichaam naarmate men ouder wordt cholesterol minder goed uit het bloed kan verwijderen dan op jongere leeftijd.
• Geslacht: Tot ongeveer 55 jaar (of tot de menopauze) hebben vrouwen over het algemeen lagere LDL-waarden dan mannen. Mannen hebben echter over het algemeen lagere HDL-cholesterolwaarden dan vrouwen.

Bron: CDC, 2024.

Aanbevolen cholesterolinname

Het lichaam produceert zelf dagelijks ongeveer 700 tot 900 mg cholesterol, dus wees voorzichtig met voedselinname. De “Deutsche Gesellschaft für Ernährung” raadt aan om niet meer dan 300 mg cholesterol per dag extra binnen te krijgen via de voeding, wat al in één ei zit. Studies hebben aangetoond dat het overschrijden van deze hoeveelheid verband houdt met een verhoogd risico op bijkomende ziekten zoals hart- en vaatziekten, vooral bij mensen die al aanleg hebben voor deze aandoeningen.

Hoe manifesteert een verhoogd cholesterolgehalte zich?

Een verhoogd cholesterolgehalte veroorzaakt zelf geen directe symptomen. Het is echter vaak verbonden met langdurige aandoeningen die hieronder worden beschreven.

Wil je weten of je cholesterol te hoog is? Homed-IQ biedt thuis-tests waarmee je proactief je gezondheid kunt monitoren en verbeteren. Cholesterol is samen met andere belangrijke biomarkers onderdeel van al deze tests. De gewichtsbeheersing bloedtest ondersteunt je op weg naar een gezondere levensstijl door belangrijke gezondheidsindicatoren te meten en je te helpen bij gewichtsbeheersing. Met de gezondheidspreventie-test kun je een breed scala aan biomarkers controleren en op lange termijn iets voor je gezondheid doen. Ben je specifiek geïnteresseerd in je hartgezondheid? Dan is de hartgezondheid-test precies wat je zoekt. Met deze eenvoudige thuis-tests kun je vroegtijdig maatregelen nemen om je risico te minimaliseren en een gezonde levensstijl te bevorderen.

Risico’s en gevolgen van een hoog cholesterolgehalte

Een hoog cholesterolgehalte kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, waaronder:

• Arteriosklerose (aderverkalking): Hoge LDL-cholesterolwaarden kunnen leiden tot de vorming van plaques in de slagaders. Deze afzettingen vernauwen de slagaders en verhogen het risico op hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten of kunnen de bloedcirculatie in benen en armen belemmeren.
• Hart- en vaatziekten: Een verhoogd cholesterolgehalte is een van de belangrijkste risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Dit omvat hartaanvallen, pijn op de borst en beroertes.
• Diabetesrisico: Mensen met hoge LDL-cholesterolwaarden hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van type 2 diabetes.

Bronnen: Mayo Clinic, 2023; Cleveland Clinic, 2022.

Methoden om het cholesterolgehalte te verlagen

Er zijn verschillende methoden om het cholesterolgehalte te verlagen:

1. Verandering van dieet:
   • Verminder verzadigde vetten en transvetten: Verzadigde vetzuren en transvetten verhogen het LDL-cholesterolgehalte in het bloed sterker dan andere vetten. Verzadigde vetzuren zijn aanwezig in dierlijke producten zoals vlees, eieren en volle zuivelproducten. Transvetten zijn vaak aanwezig in bewerkte voedingsmiddelen en gebak.
   • Eet cholesterolverlagende voedingsmiddelen: Kies cholesterolverlagende voedingsmiddelen zoals appels, die pectine bevatten, wat het LDL-cholesterolgehalte verlaagt. Kies ook voor voedingsmiddelen die onverzadigde vetten bevatten (zoals noten, zaden, avocado’s en vis), omdat deze een positief effect hebben op het totale cholesterolgehalte en het LDL-cholesterolgehalte.
2. Regelmatige lichamelijke activiteit: Minstens 30 minuten matige lichamelijke activiteit per dag (zoals wandelen, zwemmen, fietsen) kan helpen om het HDL-gehalte te verhogen en het LDL-gehalte te verlagen.
3. Gewichtsverlies:
   • Studies tonen aan dat zelfs een gewichtsverlies van 5-10% significant kan bijdragen aan verlaging van triglyceriden, totaal cholesterol en LDL-cholesterol (Brown, J. D., et al., 2016).
4. Medicamenteuze behandeling:
   • In sommige gevallen kan medicatie nodig zijn om het cholesterolgehalte onder controle te houden. Bespreek dit met je vertrouwde arts.
5. Stoppen met roken:
   • Roken beschadigt de bloedvaten en verlaagt het HDL-gehalte. Stoppen met roken kan helpen om een gezond cholesterolgehalte te behouden.

Bronnen: Müller, C. et al., 2024; Rehberg, C., 2024.

Bronnen van cholesterol in de voeding

Cholesterol komt voornamelijk voor in dierlijke producten. Enkele veelvoorkomende bronnen zijn:

• Vlees en gevogelte: Vooral in vette en verwerkte soorten.
• Zuivelproducten: Vooral volle melk, kaas en boter.
• Eieren: Vooral eigeel bevat cholesterol.
• Vis en zeevruchten: sommige soorten bevatten ook cholesterol, maar zijn vaak ook goede bronnen van omega-3 vetzuren.

Maar omdat het lichaam zelf cholesterol produceert, moeten deze voedingsmiddelen met voorzichtigheid worden geconsumeerd. Voor een evenwichtig dieet moeten ook voedingsmiddelen met cholesterolverlagende eigenschappen worden geconsumeerd.

Bron: Afgeleid vanHeilkraft der Natur, n.d.

Samenvatting

Cholesterol is een essentiële stof in het lichaam die van groot belang is voor bepaalde functies in het menselijk organisme. Het is belangrijk om een balans te vinden tussen LDL-cholesterol (het “slechte” cholesterol) en HDL-cholesterol (het “goede” cholesterol), omdat te veel LDL-cholesterol kan leiden tot bijkomende gezondheidsproblemen, zoals een verhoogde gevoeligheid voor hart- en vaatziekten. Door een gezond dieet, regelmatige lichaamsbeweging en indien nodig advies van een arts kun je je cholesterolgehalte onder controle houden en zo actief bijdragen aan het behoud van je gezondheid op lange termijn.

Bronnen

Brown, J. D., Buscemi, J., Milsom, V., Malcolm, R., & O’Neil, P. M. (2016). Effects on cardiovascular risk factors of weight losses limited to 5-10. Translational behavioral medicine, 6(3), 339–346. https://doi.org/10.1007/s13142-015-0353-9

Centers for Disease Control and Prevention. (2024, May 15). About Cholesterol | Cholesterol. CDC. Retrieved June 20, 2024, from https://www.cdc.gov/cholesterol/about/index.html

Centers for Disease Control and Prevention. (2024, May 15). Risk Factors for High Cholesterol | Cholesterol. CDC. Retrieved June 20, 2024, from https://www.cdc.gov/cholesterol/risk-factors/index.html

Centers of Disease Control and Prevention. (2024, May 15). About Cholesterol | Cholesterol. CDC. Retrieved June 20, 2024, from https://www.cdc.gov/cholesterol/about/index.html

Cleveland Clinic. (2022). High Cholesterol: Causes, Symptoms and How It Affects the Body. Cleveland Clinic. Retrieved June 20, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/articles/11918-cholesterol-high-cholesterol-diseases

Cleveland Clinic. (2022). High Cholesterol: Causes, Symptoms and How It Affects the Body. Cleveland Clinic. Retrieved June 20, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/articles/11918-cholesterol-high-cholesterol-diseases

Heilkraft der Natur. (n.d.). Diese 11 Lebensmittel können die Cholesterinwerte senken. Heilkraft der Natur. Retrieved June 26, 2024, from https://heilkraft-der-natur.com/cholesterinwerte-senken/

Heumann Pharma GmbH & Co. Generica KG. (2024). Cholesterin – Entstehung und Cholesterinwerte | HEUMANN. Heumann Pharma. Retrieved June 20, 2024, from https://www.heumann.de/de/gesundheitstipps/cholesterin.html

Hexal. (2024). Therapie der Hypercholesterinämie. Retrieved June 20, 2024, from https://www.hexal.de/hcp/fachgebiete/das-herz-kreislauf-system/hypercholesterinaemie/therapie-der-hypercholesterinaemie

Hexal. (n.d.). Lipide und ihr Stoffwechsel: Das Wichtigste in Kürze. Hexal. Retrieved June 20, 2024, from https://www.hexal.de/hcp/fachgebiete/das-herz-kreislauf-system/hypercholesterinaemie/lipide-und-lipidstoffwechsel

Mayo Clinic. (2023, January 11). High cholesterol – Symptoms and causes. Mayo Clinic. Retrieved June 20, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/high-blood-cholesterol/symptoms-causes/syc-20350800

Müller, C., Rösch, R., & Freitag, G. (2024, April 4). Cholesterin: Mythos Frühstücksei? BZfE. Retrieved June 20, 2024, from https://www.bzfe.de/ernaehrung/ernaehrungswissen/gesundheit/cholesterin-mythos-fruehstuecksei/

Prof. Dr. Püschel, G. (2022). Cholesterinstoffwechsel: Überblick. via medici. Retrieved June 20, 2024, from https://viamedici.thieme.de/lernmodul/548753/538839/cholesterinstoffwechsel+%C3%BCberblick

Rehberg, C. (2024). Pektin: Der besondere Ballststoff. Zentrum der Gesundheit. Retrieved June 20, 2024, from https://www.zentrum-der-gesundheit.de/ernaehrung/lebensmittel/inhaltsstoffe/pektin
Toft-Nielsen, F., Emanuelsson, F., & Benn, M. (2022). Familial Hypercholesterolemia Prevalence Among Ethnicities-Systematic Review and Meta-Analysis. Frontiers in genetics, 13, 840797. https://doi.org/10.3389/fgene.2022.840797