Auto-immuunziekten zijn ziekten waarbij het lichaamseigen immuunsysteem ten onrechte gezonde cellen en weefsels aanvalt. Deze ziekten zijn problematisch omdat ze kunnen leiden tot ontstekingen, weefselschade en een verscheidenheid aan ernstige symptomen. Een voorbeeld is colitis ulcerosa, waarbij het immuunsysteem het slijmvlies van de dikke darm aanvalt en tot ontstekingen leidt. Dit artikel gaat over verschillende auto-immuunziekten, hun oorzaken en behandelingsmogelijkheden.

Een calprotectine test van Homed-IQ kan helpen bij het herkennen van auto-immuunziekten zoals colitis ulcerosa, omdat het een ontstekingsmarker in de darm aantoont die vaak verhoogd is bij dergelijke ziekten. De test kan gemakkelijk vanuit huis worden uitgevoerd en biedt een snelle en comfortabele kijk op de gezondheidstoestand van je darmen.

Inhoudsopgave

• Wat zijn auto-immuunziekten?
• Hoe vaak komen auto-immuunziekten voor?
• Welke ziekten vallen onder auto-immuunziekten?
• Hoe ontstaan auto-immuunziekten?
• Wat zijn de symptomen van auto-immuunziekten?
• Hoe worden auto-immuunziekten gediagnosticeerd?
• Welke invloed hebben voeding en leefstijl?
• Hoe worden auto-immuunziekten behandeld?
• Samenvatting

Wat zijn auto-immuunziekten?

Auto-immuunziekten behoren tot een categorie van gezondheidsaandoeningen die het gevolg zijn van het niet goed functioneren van ons eigen immuunsysteem. Het immuunsysteem beschouwt onze eigen cellen, weefsels en organen als vreemde lichamen of infecties en valt ze aan (American Autoimmune Related Diseases Association, 2021). Er zijn ongeveer 100 auto-immuunziekten die verschillende symptomen veroorzaken, waaronder pijn, vermoeidheid (fatigue), huiduitslag, misselijkheid, hoofdpijn en meer. Specifieke symptomen die kunnen optreden zijn afhankelijk van de ziekte. Auto-immuunziekten hebben een genetische component, maar worden niet beschouwd als een infectieziekte (Cleveland Clinic, 2021).

Hoe vaak komen auto-immuunziekten voor?

De prevalentie van auto-immuunziekten is wereldwijd ongeveer 3 tot 8%, waarbij 78 tot 85% van de patiënten vrouw is (Ershadinia et al., 2020). Veel auto-immuunziekten hebben de neiging om bij vrouwen op te treden in tijden van veel stress, bijvoorbeeld tijdens de zwangerschap of tijdens grote hormonale veranderingen (American Autoimmune Related Diseases Association, 2021).

Welke ziekten vallen onder auto-immuunziekten?

De meest voorkomende auto-immuunziekten zijn:

Reumatoïde artritis: Dit is een chronische ziekte die ontstekingen veroorzaakt, vooral in de gewrichten, maar ook in de omliggende weefsels, waarbij in de meeste gevallen de gewrichten in de handen, polsen en knieën worden aangetast. Weefselbeschadiging als gevolg van de ontsteking kan langdurige of chronische pijn, evenwichtsproblemen en misvorming veroorzaken (CDC, 2020).

Systemische Lupus Erythematosus (SLE): Lupus is een auto-immuunziekte die gewrichtspijn, koorts, uitslag en orgaanschade kan veroorzaken (Cleveland Clinic, 2021).

Multiple sclerose: Dit is een ziekte die het centrale zenuwstelsel aantast – de hersenen, het ruggenmerg en de oogzenuwen. Het immuunsysteem valt de beschermende schede (myeline) aan die de zenuwvezels bedekt, waardoor communicatieproblemen ontstaan tussen de hersenen en de rest van het lichaam. De symptomen van multiple sclerose kunnen heel verschillend zijn en hangen af van de locatie en de ernst van de schade (Mayo Clinic, 2020).

Diabetes type 1: Bij diabetes type 1 valt het lichaam de eigen alvleesklier aan en voorkomt dat deze insuline produceert. Insuline zorgt ervoor dat bloedsuiker de lichaamscellen binnenkomt en als energie wordt gebruikt. Zonder insuline kan de bloedsuiker de cellen niet binnendringen en hoopt deze zich op in de bloedbaan. Een te hoge bloedsuikerspiegel heeft een schadelijk effect op het lichaam (CDC, 2022).

Coeliakie: Coeliakie is een aandoening waarbij het lichaam een immuunreactie heeft op gluten, een eiwit dat voorkomt in tarwe, gerst en rogge en het eigen lichaam aanvalt. Hierdoor raken de darmen beschadigd (vooral de dunne darm) waardoor het lichaam voedingsstoffen niet goed kan opnemen (malabsorptie). Coeliakie kan een reeks symptomen veroorzaken, waaronder diarree, buikpijn en een opgeblazen gevoel (NHS, 2023).

Psoriasis: Psoriasis is een huidaandoening die een uitslag van jeukende, schilferige plekken veroorzaakt. Het komt meestal voor op de knieën, ellebogen, romp en hoofdhuid (Mayo Clinic, 2022).

Hashimoto’s thyroiditis: Dit is een auto-immuunziekte die leidt tot thyroiditis (schildklierontsteking). De schildklier produceert hormonen (bijv. TSH, T3, T4) die helpen bij het reguleren van veel functies in het lichaam . Bij de ziekte van Hashimoto sterven de hormoonproducerende cellen van de schildklier af, waardoor de hormoonproductie afneemt (hypothyreoïdie) (Mayo Clinic, 2022).

Ziekte van Crohn en colitis ulcerosa: De ziekte van Crohn is een inflammatoire darmziekte die vooral de dunne darm aantast en kan leiden tot buikpijn, ernstige diarree, vermoeidheid, gewichtsverlies en ondervoeding (Mayo Clinic, 2022). Colitis ulcerosa is ook een chronische inflammatoire darmziekte. Het veroorzaakt ontstekingen en zweren, vooral aan de binnenwand van de dikke darm, als gevolg van abnormale reacties van het immuunsysteem (NIDDK, 2023).

Bron: MedicalNewsToday, 2020

Hoe ontstaan auto-immuunziekten?

De precieze oorzaken van auto-immuunziekten zijn niet helemaal duidelijk, maar onderzoekers onderzochten verschillende gebieden die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van deze ziekten:

• Genetica: sommige mensen hebben een genetische aanleg, of genetische gevoeligheid, waardoor ze vatbaarder zijn voor auto-immuunziekten. Auto-immuunziekten worden beschouwd als polygene (multifactoriële) ziekten omdat tal van genen het risico op het ontwikkelen van auto-immuunziekten verhogen.
• Omgevingsfactoren: Hoewel dit verband moeilijk wetenschappelijk te verifiëren is, worden bepaalde omgevingsfactoren in verband gebracht met auto-immuunziekten. Dit omvat onder andere:
  • Bacteriële en virale infecties
  • Blootstelling aan vervuilende stoffen en chemicaliën
  • Dieet (bijvoorbeeld gluten of een tekort aan vitamine D)
• Invloed van hormonen: uit onderzoek blijkt dat hormonen, vooral vrouwelijke geslachtshormonen zoals oestrogeen, de immuunrespons kunnen beïnvloeden. Dit zou kunnen verklaren waarom auto-immuunziekten vaker voorkomen bij vrouwen dan bij mannen (Ngo, Steyn, & McCombe, 2014).

Bron: John Hopkins, 2023

Je kunt je oestrogeenspiegel en andere belangrijke vrouwelijke hormonen ook thuis laten testen met de Hormoontest voor vrouwen van Homed-IQ. Het enige wat je hoeft te doen is in je vinger te prikken en een paar druppels bloed af te nemen, die vervolgens worden geanalyseerd in een gecertificeerd laboratorium. Je ontvangt de resultaten van je monster snel op je persoonlijke account. Daarnaast zijn er ook nog andere hormoontesten van Homed-IQ.

Wat zijn de symptomen van auto-immuunziekten?

De symptomen van auto-immuunziekten kunnen verschillende delen van het lichaam treffen, zoals spieren, gewrichten, huid en inwendige organen zoals de nieren, lever, hart, longen, hersenen, zenuwen en bloedvaten. Veelvoorkomende klachten zijn vermoeidheid, gewrichtspijn, spierpijn en huiduitslag. Bij auto-immuunziekten wordt het immuunsysteem overactief en kan het op ongepaste wijze het eigen weefsel aanvallen, wat leidt tot chronische ontstekingen en schade. De symptomen en de ernst ervan variëren afhankelijk van het type auto-immuunziekte.

De symptomen van auto-immuunziekten variëren afhankelijk van het orgaan of weefsel dat is aangetast en kunnen aspecifiek of specifiek zijn. Niet-specifieke symptomen kunnen bij veel verschillende ziekten voorkomen en maken het niet mogelijk om directe conclusies over een ziekte te trekken. Veel voorkomende niet-specifieke symptomen van auto-immuunziekten zijn:

• Vermoeidheid
• Gewrichtspijn en zwelling
• Huidproblemen
• Spijsverteringsproblemen
• Koorts
• Gewichtsverlies
• Duizeligheid
• Moeite met ademhalen

Specifieke symptomen kunnen duidelijk geassocieerd worden met een bepaalde ziekte. Bij auto-immuunziekten zijn specifieke symptomen vaak het gevolg van schade of disfunctie in een bepaald orgaan of weefseltype. Specifieke symptomen bij reumatoïde artritis zijn onder andere zwelling, pijn en stijfheid in verschillende gewrichten (Mayo Clinic, 2021). Auto-immuunziekten worden ook vaak gekenmerkt door afwisselende perioden van ziekteactiviteit (terugvallen) en perioden van rust, waarbij de symptomen tijdens een terugval ernstiger kunnen worden en tijdens een periode van rust kunnen afnemen (MedlinePlus, 2021). Omdat met name de aspecifieke symptomen ook bij andere ziekten kunnen voorkomen, is een grondig medisch onderzoek nodig als je symptomen ervaart om een nauwkeurige diagnose te krijgen.

Hoe worden auto-immuunziekten gediagnosticeerd?

Het diagnosticeren van auto-immuunziekten kan een uitdaging zijn omdat veel van de symptomen kunnen overlappen met die van andere aandoeningen. Daarom gebruiken artsen verschillende methoden om auto-immuunziekten te diagnosticeren:

• Geschiedenis en lichamelijk onderzoek:de eerste stap in de diagnose is meestal een grondige geschiedenis en lichamelijk onderzoek. De arts zal vragen stellen over de symptomen, de medische voorgeschiedenis en mogelijke triggers. Bij lichamelijk onderzoek wordt bijvoorbeeld gekeken naar huiduitslag, gewrichtszwelling of orgaanvergroting.
• Bloedonderzoek: Bepaalde auto-immuunziekten kunnen worden geïdentificeerd door te zoeken naar antilichamen in het bloed via bloedonderzoek die het immuunsysteem produceert tegen de eigen cellen. Daarnaast kunnen andere specifieke laboratoriumtests worden gedaan om de functie van bepaalde organen te beoordelen.

Afhankelijk van de vermoedelijke diagnose kunnen verdere maatregelen, bijvoorbeeld beeldvormende procedures zoals röntgenstralen, echografie, computertomografie (CT), ook worden gebruikt om de mate van orgaanbetrokkenheid of -beschadiging te beoordelen.

Bron: Cleveland Clinic, 2021

Wil je zelf een overzicht krijgen van je gezondheid?

Homed-IQ kan je helpen duidelijkheid en zekerheid te krijgen over je gezondheid. Met de schildkliertest kun je getest worden op belangrijke schildklierhormonen die informatie kunnen geven over de functie van de schildklier en belangrijk zijn in het kader van de ziekte van Hashimoto. De Vitaminetekorttest kan informatie geven over de oorzaak van aspecifieke symptomen die het gevolg kunnen zijn van een tekort aan bepaalde vitamines. Je kunt de bloedsuikertest gebruiken om te meten of je diabetes of pre-diabetes hebt.

Welke invloed hebben voeding en leefstijl?

Er is steeds meer bewijs dat voeding en leefstijl een belangrijke invloed kunnen hebben op auto-immuunziekten. Sommige onderzoeken suggereren dat diëten rijk aan verzadigde vetten, bewerkte voedingsmiddelen en suiker ontstekingen in het lichaam kunnen bevorderen, wat op zijn beurt het risico op auto-immuunziekten kan verhogen (Harvard Health Publishing, 2020). Langdurige stress, die gepaard gaat met verhoogde cortisolspiegels in het bloed, heeft ook invloed op het immuunsysteem en kan bijdragen aan de ontwikkeling en verergering van auto-immuunziekten (Dhabhar, 2014).

Hoe worden auto-immuunziekten behandeld?

Hoewel er momenteel geen genezing bestaat voor auto-immuunziekten, kunnen veel behandelingen helpen om de symptomen te verlichten en de kwaliteit van leven te verbeteren. De behandeling hangt af van de specifieke ziekte, maar kan het volgende omvatten:

• Medicatie: verschillende soorten medicatie kunnen worden gebruikt om symptomen te verlichten, ontstekingen te verminderen en het immuunsysteem te onderdrukken (Cleveland Clinic, 2021).
• Fysiotherapie: voor bepaalde auto-immuunziekten, vooral die welke de gewrichten aantasten, kan fysiotherapie helpen om de pijn te verminderen, de flexibiliteit te verbeteren en het algehele welzijn te vergroten( Cleveland Clinic, 2021).
• Veranderingen in leefstijl: aanpassingen in de leefstijl helpen ook om de symptomen te verlichten, ontstekingen te verminderen en de kwaliteit van leven te verbeteren. Dit kan bestaan uit een gezond dieet waarbij het eten van ontstekingsbevorderende voedingsmiddelen wordt vermeden, regelmatige lichaamsbeweging en voldoende slaap. Hoewel het managen van een auto-immuunziekte een uitdaging kan zijn, kan een uitgebreid begrip van de ziekte en een passende behandeling helpen om de kwaliteit van leven te verbeteren (Stojanovich & Marisavljevich, 2007).

Samenvatting

Auto-immuunziekten zijn een groep ziekten waarbij het immuunsysteem ten onrechte de lichaamseigen cellen aanvalt. De oorzaken zijn divers en kunnen genetische aanleg, omgevingsfactoren en hormonale verschillen zijn. Dieet en leefstijl kunnen ook een belangrijke rol spelen. Het herkennen van symptomen en een vroege diagnose kunnen helpen om het verloop van de ziekte te beheersen en de levenskwaliteit van de getroffenen te verbeteren.

Bronnen

About Autoimmunity. (n.d.). Autoimmune Association. Retrieved June 12, 2023, from https://autoimmune.org/resource-center/about-autoimmunity/

Autoimmune Diseases | Autoimmune Disease Symptoms. (2021, October 15). MedlinePlus. Retrieved June 12, 2023, from https://medlineplus.gov/autoimmunediseases.html

Autoimmune Diseases: Causes, Symptoms, What Is It & Treatment. (2021, July 21). Cleveland Clinic. Retrieved June 12, 2023, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21624-autoimmune-diseases

Carteron, N. (2020, June 30). List of autoimmune diseases, with symptoms and treatments. Medical News Today. Retrieved June 12, 2023, from https://www.medicalnewstoday.com/articles/list-of-autoimmune-diseases#digestive-system

Crohn’s disease – Symptoms and causes. (2022, August 6). Mayo Clinic. Retrieved June 13, 2023, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/crohns-disease/symptoms-causes/syc-20353304

Dhabhar, F. S. (2014). Effects of stress on immune function: the good, the bad, and the beautiful. Immunologic Research, 58(58), 193-210. https://link.springer.com/article/10.1007/s12026-014-8517-0

Disease Development – Autoimmune Disease | Johns Hopkins Pathology. (n.d.). Johns Hopkins Pathology. Retrieved June 12, 2023, from https://pathology.jhu.edu/autoimmune/development

Ershadinia, N., Mortazavinia, N., Babaniamansour, S., Najafi-Nesheli, M., Babaniamansour, P., & Aliniagerdroudbari, E. (2020). The prevalence of autoimmune diseases in patients with multiple sclerosis: A cross-sectional study in Qom,. Curr J Neurol., 19(3), 98-102. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8185585/

Foods that fight inflammation. (2021, November 16). Harvard Health. Retrieved June 13, 2023, from https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/foods-that-fight-inflammation

Lupus: Symptoms, Causes, Types & Treatments. (2021, April 19). Cleveland Clinic. Retrieved June 13, 2023, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4875-lupus

Multiple sclerosis – Symptoms and causes. (2022, December 24). Mayo Clinic. Retrieved June 13, 2023, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/multiple-sclerosis/symptoms-causes/syc-20350269

Ngo, S.T., Steyn, F.J., & McCombe, P.A. (2014, August). Gender differences in autoimmune disease. Frontiers in Neuroendocrinology, 35(3), 347-369. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0091302214000466?via%3Dihub

Overview – – – Coeliac disease. (n.d.). NHS. Retrieved June 13, 2023, from https://www.nhs.uk/conditions/coeliac-disease/

Psoriasis – Symptoms and causes. (2022, October 8). Mayo Clinic. Retrieved June 13, 2023, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/psoriasis/symptoms-causes/syc-20355840

Rheumatoid Arthritis (RA) | Arthritis | CDC. (n.d.). Centers for Disease Control and Prevention. Retrieved June 13, 2023, from https://www.cdc.gov/arthritis/basics/rheumatoid-arthritis.html

Rheumatoid arthritis – Symptoms and causes. (2023, January 25). Mayo Clinic. Retrieved June 12, 2023, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/rheumatoid-arthritis/symptoms-causes/syc-20353648

Stojanovich, L., & Marisavljevich, D. (2007, November 29). Stress as a trigger of autoimmune disease. Autoimmunity Reviews, 7(3), 209-213. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S156899720700170X

Ulcerative Colitis – NIDDK. (n.d.). National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. Retrieved June 13, 2023, from https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/ulcerative-colitis