Anale jeuk is een veelvoorkomend symptoom dat veel mensen niet alleen als onaangenaam en vervelend, maar ook als beschamend ervaren. Hoewel het een wijdverbreid probleem is waar veel mensen ooit in hun leven mee te maken krijgen, wordt het vaak als een taboe behandeld. De oorzaken van anale jeuk kunnen uiteenlopend zijn – van gebrek aan hygiëne tot het gebruik van te agressieve verzorgingsproducten en spijsverteringsproblemen. Ook kan de jeuk veroorzaakt worden door infecties, zoals gonorroe, een veelvoorkomende seksueel overdraagbare infectie. Heb je ooit last gehad van dit symptoom en wil je er meer over weten? In dit artikel ontdek je wat anale jeuk is, welke oorzaken het kan hebben en hoe het behandeld of voorkomen kan worden.

Gonorroe wordt overgedragen door onbeschermde vaginale, anale en orale seks (ook zonder penetratie) en kan leiden tot jeuk in het anale gebied als dit geïnfecteerd is. Omdat de infectie in de meeste gevallen asymptomatisch is of met sluipende symptomen verloopt, kan deze onopgemerkt blijven en doorgegeven worden. Neem mogelijke symptomen serieus en laat je regelmatig testen op seksueel overdraagbare infecties om jezelf en je sekspartners te beschermen. Omdat veel mensen uit schaamte de gang naar de dokter vermijden, biedt Homed-IQ de mogelijkheid om je gemakkelijk en veilig thuis te laten testen met de Chlamydia- en Gonorroe-test van Homed-IQ. De resultaten worden geanalyseerd in ISO-gecertificeerde laboratoria.

Inhoudsopgave

• Wat is anale jeuk?
• Welke andere symptomen treden op bij pruritus ani?
• Wat zijn de oorzaken van jeuk in het anale gebied?
  • 1 – Onvoldoende hygiëne
  • 2 – Medische aandoeningen
  • 3 – Infecties
  • 4 – Huidziekten
  • 5 – Irriterende voedingsmiddelen
  • 6 – Andere irriterende stoffen
• Hoe wordt anale jeuk gediagnosticeerd?
• Hoe wordt jeuk in het anale gebied behandeld?
• Samenvatting

Wat is anale jeuk?

Anale jeuk (pruritus ani) beschrijft een onaangename jeuk rond de anus, die kan variëren van incidenteel ongemak tot aanhoudende irritatie. Er worden twee hoofdtypen onderscheiden: primaire pruritus ani, die zonder duidelijke oorzaak optreedt, en secundaire pruritus ani, die wordt veroorzaakt door aandoeningen zoals aambeien of infecties en in 75% van de gevallen voorkomt (Siddiqi et al., 2018). Vooral mannen tussen de 40 en 70 jaar worden vaak getroffen (Cleveland Clinic, 2022).

Welke andere symptomen treden op bij pruritus ani?

Anale jeuk is zelf een symptoom dat zich in verschillende vormen kan uiten, maar vaak gepaard gaat met andere symptomen. De ernst van de jeuk en de bijkomende symptomen kan individueel variëren en hangt af van de onderliggende oorzaak. De algemene symptomen die bij anale jeuk kunnen optreden, omvatten:

• Hevige jeuk: De jeuk rond de anus kan tijdelijk worden verlicht door krabben of wrijven.
• Brandend gevoel: Vooral tijdens de stoelgang of na lang zitten kan een brandend gevoel in het anale gebied optreden.
• Pijn en roodheid: De huid rond de anus kan pijnlijk zijn en zichtbare roodheid vertonen.
• Vochtigheidsgevoel: Een aanhoudend gevoel van nattigheid of vocht kan aanwezig zijn in het anale gebied.
• Verergering ‘s nachts: De symptomen kunnen ‘s nachts vaak verergeren en de slaap verstoren.

Bron: Mayo Clinic, 2022

Wat zijn tekenen dat anale jeuk ernstiger van aard is?

Veel mensen ervaren af en toe een lichte jeuk in het anale gebied, wat meestal geen reden tot zorg is. Er zijn echter situaties waarin deze jeuk kan wijzen op ernstigere gezondheidsproblemen. Deze omvatten:

• Bloedingen: De aanwezigheid van bloed, hetzij op toiletpapier of in ondergoed.
• Aanhoudende jeuk: Jeuk die meerdere weken aanhoudt.
• Bijkomende symptomen: Het verschijnen van wratten of ongebruikelijke afscheiding.
• Tekenen van infectie: Roodheid en zwelling in het anale gebied.

Als je last hebt van aanhoudende of ernstige anale jeuk, vooral als je een van deze symptomen opmerkt, moet je een arts raadplegen om de oorzaken te achterhalen (Mayo Clinic, 2022).

Wat zijn de oorzaken van jeuk in het anale gebied?

De volgende afbeelding geeft een overzicht van de mogelijke oorzaken van anale jeuk. Lees verder om meer details te ontdekken.

Bron: eigen weergave gebaseerd op Cleveland Clinic, 2022

1 – Onvoldoende hygiëne

De huid in het anale gebied is erg gevoelig en vatbaar voor irritaties. Onvoldoende hygiëne kan snel tot problemen leiden wanneer:

1. … het anale gebied na de stoelgang niet goed wordt gereinigd. Irriterende resten van ontlasting en zweet kunnen op de huid achterblijven en tot jeuk leiden.
2. … het anale gebied niet goed wordt afgedroogd. Dit kan leiden tot een ophoping van vocht (vochtophoping), wat een ideale omgeving is voor het ontstaan van huidirritaties en jeuk

Een goede hygiëne houdt in dat dit gebied niet alleen schoon, maar ook droog moet zijn (MSDManuals, 2023).

2 – Medische aandoeningen

De volgende medische aandoeningen kunnen een rol spelen bij jeuk in het anale gebied:

Aambeien

Aambeien zijn gezwollen bloedvaten in het anale gebied, die intern (in het rectum) of extern (rond de anus) kunnen voorkomen. Ze worden vaak veroorzaakt door factoren zoals obesitas, zwangerschap, spijsverteringsproblemen zoals constipatie of diarree en hard persen op het toilet. Ongeveer één op de vier Nederlanders (ongeveer 25%) heeft ooit in zijn leven te maken met aambeien (Medisch Centrum Jan van Goyen, 2024). Typische symptomen zijn hevige jeuk, branderigheid en pijn in het anale gebied. Een belangrijk doel van de behandeling is het bevorderen van een continue zachte stoelgang om de druk op de getroffen gebieden te minimaliseren (NHS, 2022).

Anale fissuren

Anale fissuren zijn kleine scheurtjes in de huid van het anale gebied, die vaak worden veroorzaakt door constipatie, diarree, aambeien, anale seks of infecties. Deze scheurtjes leiden tot een branderig gevoel en jeuk in het geïrriteerde anale gebied en kunnen bij ernstige beschadiging pijn en bloedingen veroorzaken. De behandeling van anale fissuren omvat meestal maatregelen om de stoelgang te reguleren en zacht te houden. Bij chronische fissuren kan een chirurgische ingreep nodig zijn (NHS, 2021).

Diabetes mellitus

Hoewel het niet meteen wordt vermoed, kunnen systemische ziekten, oftewel ziekten die het hele lichaam betreffen, zoals diabetes mellitus, gepaard gaan met anale jeuk. Diabetes, vanwege zijn verspreiding vaak een volksziekte genoemd, is een stofwisselingsstoornis waarbij de bloedsuikerspiegel permanent verhoogd is. De oorzaken van de jeuk zijn vaak een slechtere doorbloeding, droge huid en een verhoogde vatbaarheid voor schimmelinfecties.

Wil je je bloedsuikerspiegel thuis testen? Gebruik dan de Homed-IQ bloedsuikertest, die je gemiddelde bloedsuikerspiegel (HbA1c) van de afgelopen drie maanden aangeeft en je helpt te controleren of er maatregelen nodig zijn om je bloedsuikerspiegel onder controle te houden.

3 – Infecties

Infecties zijn ziekten die worden veroorzaakt door micro-organismen zoals bacteriën, virussen, schimmels of parasieten. Deze ziekteverwekkers kunnen ontstekingen en irritaties veroorzaken die vaak gepaard gaan met jeuk. Hieronder worden veelvoorkomende infecties opgesomd die verband houden met anale jeuk:

Seksueel overdraagbare infecties (SOA´s)

• Humaan papillomavirus (HPV)

HPV is een van de meest voorkomende virale infecties die de huid en slijmvliezen aantast. Tot 80% van de seksueel actieve mensen raakt ooit in hun leven geïnfecteerd met HPV. Er zijn meer dan 100 typen HPV, die zijn onderverdeeld in hoog-risico en laag-risico typen. Hoog-risico typen kunnen tot verschillende vormen van kanker leiden, terwijl laag-risico typen vaak genitale en anale wratten veroorzaken, die jeuk veroorzaken. Bovendien kan een HPV-infectie het risico op anale fissuren verhogen, die extra jeuk en pijn kunnen veroorzaken. Het gebruik van condooms en vaccinatie worden aanbevolen om het risico op een HPV-infectie te verminderen. Regelmatige tests zijn essentieel om te voorkomen dat de infectie onbewust wordt doorgegeven (Mayo Clinic, 2021).

• Chlamydia en Gonorroe

Chlamydia en gonorroe zijn bacteriële infecties die worden veroorzaakt door de ziekteverwekkers Neisseria gonorrhoeae (gonorroe) en Chlamydia trachomatis (chlamydia). Beide infecties kunnen worden overgedragen door vaginale, orale en anale seks met een geïnfecteerde partner en kunnen daarom ook het anale gebied direct infecteren. Ze kunnen ook zonder volledige penetratieve seks en bij gebruik van condooms worden overgedragen. Beide infecties kunnen anale symptomen veroorzaken zoals pijn, afscheiding, bloedingen en jeuk. De infecties verlopen aanvankelijk vaak symptoomloos en kunnen daarom onopgemerkt worden doorgegeven of langdurige gevolgen hebben. Regelmatige tests zijn essentieel om jezelf en je sekspartners te beschermen en de verspreiding van de infectie te voorkomen (WHO, 2024; CDC, 2024) .

• Herpes simplex virus (HSV)

Herpes is een seksueel overdraagbare infectie die wordt veroorzaakt door het herpes-simplex-virus (HSV). Er zijn twee typen: HSV-1, dat meestal orale infecties veroorzaakt, en HSV-2, dat voornamelijk genitale en anale infecties veroorzaakt. Anale herpes kan worden overgedragen door anale seks met een geïnfecteerde persoon of door oraal-anale contact (rimming) als de sekspartner koortsblaasjes (HSV-1) heeft. Hoewel herpes niet te genezen is en het virus in het lichaam blijft, kunnen antivirale medicijnen de symptomen verlichten en de frequentie van uitbraken verminderen (WHO, 2023).

Schimmelinfecties

Gisten, met name Candida, zijn een veelvoorkomende oorzaak van anale jeuk. Deze schimmels gedijen bijzonder goed in een warme en vochtige omgeving. Ongeveer 75% van alle vrouwen krijgt minstens één keer in hun leven een schimmelinfectie in het genitale gebied, die zich naar het anale gebied kan verspreiden. Het kan ook bij mannen voorkomen, maar minder vaak. Deze infecties treden vaak op na het gebruik van antibiotica, bij onbeheerde diabetes of door een verhoogd oestrogeengehalte, bijvoorbeeld bij gebruik van de anticonceptiepil. Zorgvuldige hygiëne kan helpen het infectierisico te verminderen en de jeuk te verlichten (Frothingham, 2021).

Aarsmaden

Aarsmade-infecties worden gekenmerkt door hevige anale jeuk, die voornamelijk wordt veroorzaakt door de nachtelijke activiteit van de wormen. Deze kleine, witte of lichtgrijze parasieten leven in de darmen en het rectum van geïnfecteerde personen. Ze leggen ‘s nachts hun eieren in de buurt van de anus, wat de hevige jeuk veroorzaakt. De infectie wordt meestal opgelopen door het inslikken van eieren, die via besmette handen, voedsel of oppervlakken worden overgedragen. Zonder behandeling verdwijnen aarsmaden meestal niet vanzelf en is het innemen van een oraal ontwormingsmiddel noodzakelijk (CDC, 2024).

Laat je regelmatig testen

Heb je onbeschermde seks gehad, heb je af en toe jeuk in het anale gebied of wil je gewoon een overzicht krijgen van je seksuele gezondheid?

Aangezien veel seksueel overdraagbare infecties (SOI’s) aanvankelijk geen of slechts subtiele symptomen vertonen, zijn regelmatige tests essentieel. Helaas vermijden veel mensen uit schaamte de gang naar de dokter, wat kan leiden tot onopgemerkte en doorgegeven infecties. Homed-IQ biedt de mogelijkheid om je discreet en veilig thuis te laten testen op seksueel overdraagbare infecties. Alle testresultaten worden geanalyseerd in gecertificeerde laboratoria. Bescherm jezelf en je sekspartners en neem je seksuele gezondheid in eigen hand. Als je meer wilt weten over geslachtsziekten, bekijk dan onze blogs in de categorie SOA´s.

4 – Huidziekten

De volgende huidziekten kunnen jeuk in het anale gebied veroorzaken. Als de jeuk aanhoudt of gepaard gaat met hevige pijn, bloedingen of andere ongebruikelijke symptomen, moet je een arts raadplegen.

Bronnen: NHS, 2023, Mayo Clinic, 2024

5 – Irriterende voedingsmiddelen

Bepaalde voedingsmiddelen kunnen als restanten in de ontlasting anale jeuk veroorzaken door de huid te irriteren en de natuurlijke beschermlaag van de huid te verstoren, waardoor de huid gevoeliger wordt. Bovendien kunnen voedingsmiddelen spijsverteringsproblemen veroorzaken. Frequent wrijven en reinigen, evenals constipatie (minder dan drie stoelgangen per week) en diarree, verhogen het risico op anale jeuk omdat ze de gevoelige huid extra belasten. Allergenen of irriterende stoffen in voedingsmiddelen kunnen ook allergische reacties of huidirritaties veroorzaken. Tot deze voedingsmiddelen behoren pittige kruiden, citrusvruchten, tomaten, cafeïnehoudende dranken, chocolade, zuivelproducten en alcoholische dranken (Cleveland Clinic, 2022).

6 – Andere irriterende stoffen

Irriterende stoffen zijn substanties die de huid aantasten en jeuk en ontstekingen kunnen veroorzaken. De volgende tabel geeft een overzicht van veelvoorkomende irriterende stoffen die anale jeuk kunnen veroorzaken. Het vermijden van deze stoffen kan helpen om anale jeuk te voorkomen of te verlichten.

Bron: Mayo Clinic, 2022

Hoe wordt anale jeuk gediagnosticeerd?

De diagnose van anale jeuk omvat doorgaans twee belangrijke stappen:

1. Anamnese: In een uitvoerig gesprek vraagt de arts naar je gezondheid en leefgewoonten. Vragen zoals “Welke zeep gebruik je bij het douchen?” of “Hoe vaak heb je ontlasting?” helpen om potentiële oorzaken van de jeuk te identificeren.
2. Lichamelijk onderzoek: Daarnaast wordt een grondig lichamelijk onderzoek van het anale gebied uitgevoerd om de huidskleur, textuur en mogelijke tekenen zoals uitslag of laesies te controleren die op specifieke aandoeningen kunnen wijzen.

Als de oorzaak onduidelijk blijft, kan een verwijzing naar een dermatoloog noodzakelijk zijn. Bij vermoeden van aarsmaden wordt vaak een plakbandtest uitgevoerd, waarbij een stuk plakband ‘s nachts in de buurt van de anus wordt geplaatst om eieren of wormen aan te tonen (McGill, 2024).

Hoe wordt jeuk in het anale gebied behandeld?

De maatregelen voor de behandeling van anale jeuk hangen af van de oorzaak en kunnen daarom variëren. Een van de belangrijkste algemene maatregelen is echter de anale hygiëne.

Welke maatregelen helpen om anale jeuk te voorkomen en te verminderen?

In de afbeelding vind je de belangrijkste tips voor een gezonde anale hygiëne.

Bron: MedlinePlus, 2023

Welke medische maatregelen worden bij anale jeuk toegepast?

• Topische behandelingen: Topische behandelingen zijn lokaal aan te brengen medicijnen die direct op de huid worden aangebracht. Voorbeelden hiervan zijn hydrocortisoncrèmes, die ontstekingen verminderen en jeuk verlichten, en zinkoxidezalven, die de huid beschermen en irritaties verzachten. Antischimmelcrèmes worden vaak gebruikt voor de behandeling van schimmelinfecties.
• Orale medicijnen: Deze omvatten antibiotica die worden gebruikt bij bacteriële infecties zoals gonorroe en chlamydia, evenals antischimmelmiddelen die helpen bij systemische schimmelinfecties.
• Specifieke behandelingen: Deze omvatten topische of zelfs chirurgische behandelingen voor wratten bij HPV-infecties. Bij een besmetting met aarsmaden worden antiparasitaire medicijnen gebruikt om de parasieten te doden.

Bron: Cleveland Clinic, 2022

Zijn er ook huismiddeltjes die kunnen helpen?

De effectiviteit van deze huismiddeltjes is niet wetenschappelijk bevestigd. In veel gevallen kunnen ze echter verlichting bieden.

• Zitbaden in warm water kunnen jeuk en irritaties in het anale gebied verlichten.
• Het aanbrengen van aloë vera-gel kan de huid kalmeren en jeuk verlichten.
• Kokosolie kan helpen om de huid te hydrateren en irritaties te verminderen.
• Het aanbrengen van koude kompressen kan de jeuk verlichten en zwellingen verminderen.

Bron: DeineApotheke, 2022

Samenvatting

Anale jeuk, ook wel pruritus ani genoemd, is een veelvoorkomend en vaak onaangenaam symptoom dat gepaard kan gaan met hevige jeuk, branderigheid, pijn en roodheid van de huid rond de anus, evenals een aanhoudend gevoel van vochtigheid in het anale gebied. Tot de oorzaken behoren aambeien, anale fissuren, diabetes, seksueel overdraagbare infecties zoals HPV, chlamydia en gonorroe, evenals schimmelinfecties en aarsmaden. Grondige hygiëne en regelmatige medische controles zijn essentieel om de symptomen te verlichten en ernstige gezondheidsproblemen uit te sluiten.

Bronnen

About Chlamydia | Chlamydia. (2024, February 20). CDC. Retrieved July 28, 2024, from https://www.cdc.gov/chlamydia/about/

About Pinworm Infection | Enterobiasis (also known as Pinworm Infection). (2024, February 21). CDC. Retrieved July 28, 2024, from https://www.cdc.gov/pinworm/about/index.html

Anal itching – Diagnosis and treatment. (2022, October 19). Mayo Clinic. Retrieved July 26, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/anal-itching/diagnosis-treatment/drc-20369350

Anal Itching (Pruritus Ani): Causes, Treatment, Home Remedies. (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved July 28, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15574-anal-itching-pruritus-ani#management-and-treatment

Anal itching – self-care. (2023, April 27). MedlinePlus. Retrieved July 28, 2024, from https://medlineplus.gov/ency/patientinstructions/000689.htm

Ansari, P. (n.d.). Anal Itching – Anal Itching – MSD Manual Consumer Version. MSD Manuals. Retrieved July 26, 2024, from https://www.msdmanuals.com/home/digestive-disorders/anal-and-rectal-disorders/anal-itching

Chlud, A. (2022, July 10). Analer Juckreiz. Deine Apotheke. Retrieved July 28, 2024, from https://www.deineapotheke.at/gesundheit/kein-tabu/analer-juckreiz-8057721

Gonorrhoea (Neisseria gonorrhoeae infection). (2024, July 4). World Health Organization (WHO). Retrieved July 28, 2024, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/gonorrhoea-(neisseria-gonorrhoeae-infection)

Gonorrhoea (Neisseria gonorrhoeae infection). (2024, July 4). World Health Organization (WHO). Retrieved July 28, 2024, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/gonorrhoea-(neisseria-gonorrhoeae-infection)

Hämorrhoiden: So lindern Sie Beschwerden. (2022, January 3). AOK. Retrieved July 26, 2024, from https://www.aok.de/pk/magazin/koerper-psyche/verdauungssystem/haemorrhoiden-so-lindern-sie-beschwerden/

HPV infection – Symptoms causes. (n.d.). Mayo Clinic. Retrieved July 27, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hpv-infection/symptoms-causes/syc-20351596

Human papillomavirus and cancer. (2024, March 5). World Health Organization (WHO). Retrieved July 28, 2024, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/human-papilloma-virus-and-cancer

Overview – – – Anal fissure. (n.d.). NHS. Retrieved July 26, 2024, from https://www.nhs.uk/conditions/anal-fissure/

Pruritus Ani – PMC. (n.d.). NCBI. Retrieved July 28, 2024, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2647235/

Soliman, M. (2021, September 3). Anal Yeast Infection: Symptoms, Causes and Treatment. Healthline. Retrieved July 28, 2024, from https://www.healthline.com/health/anal-yeast-infectionTaylor, C., MacGill, M. (n.d.). Anal itching: Causes, treatments, and home remedies. MedicalNewsToday. Retrieved July 28, 2024, from https://www.medicalnewstoday.com/articles/168728