Allergieën zijn overreacties van het immuunsysteem op normaal gesproken onschuldige stoffen zoals pollen, voedingsmiddelen of dierenharen. Wereldwijd hebben miljoenen mensen hier last van, en het aantal blijft stijgen. Ongeveer 30% van de wereldbevolking heeft last van één of meerdere allergische klachten (Aaaai, 2024). De symptomen variëren van jeuk en ademhalingsproblemen tot huidreacties, die het dagelijks leven flink kunnen verstoren. In deze blog lees je alles over de oorzaken, diagnose, behandelmogelijkheden en preventie van allergieën.

Inhoudsopgave

• Wat is een allergie?
• Wat zijn de oorzaken van allergieën?
• Wat zijn de symptomen?
• Hoe worden allergieën gediagnosticeerd?
• Hoe worden allergieën behandeld?
• Samenvatting

Wat is een allergie?

Een allergie is een verkeerde reactie van het immuunsysteem op onschuldige stoffen, ook wel allergenen genoemd, die onterecht als bedreiging worden gezien. Allergieën ontwikkelen zich in twee fasen:

• Eerste contact met het allergeen: Het immuunsysteem wordt gesensibiliseerd en het lichaam maakt specifieke antistoffen (IgE) aan.
• Herhaald contact met het allergeen: Het immuunsysteem herkent het allergeen en activeert afweerreacties. Hierbij komen histamine en andere stoffen vrij die de typische allergische symptomen veroorzaken.

Een kenmerk van allergieën is dat ze meestal zonder koorts optreden, in tegenstelling tot infectieziekten. Een allergie is dus geen infectieziekte (NHS, 2023).

Wie kan een allergie krijgen?

Iedereen kan een allergie ontwikkelen, van jonge kinderen tot ouderen. Voedselallergieën komen vaker voor bij kinderen, omdat hun immuunsysteem nog niet volledig ontwikkeld is en sterker reageert op nieuwe stoffen. Veel voedselallergieën, zoals die voor melk of eieren, verdwijnen na verloop van tijd doordat het immuunsysteem leert om deze stoffen te tolereren. Andere allergieën, zoals hooikoorts, blijven vaak levenslang bestaan. Allergieën kunnen ook op latere leeftijd plotseling ontstaan, zelfs zonder eerdere klachten.

Wat zijn de oorzaken van allergieën?

Allergieën worden veroorzaakt door allergenen, dit zijn eigenlijk onschuldige stoffen die door je immuunsysteem ten onrechte als gevaarlijk worden beschouwd. Afhankelijk van het type allergeen worden allergieën ingedeeld in verschillende categorieën, zoals inhalatieallergieën (bijvoorbeeld pollen, huisstof), voedselallergieën, contactallergieën (bijvoorbeeld metalen) en insectengifallergieën. Veelvoorkomende allergenen zijn:

1. Pollen: Grassen, bomen, kruiden
2. Huisstofmijten: Uitwerpselen van mijten
3. Dierenharen: Huiddeeltjes of speeksel
4. Voedingsmiddelen: Bijvoorbeeld noten, melk, eieren, soja
5. Insectengif: Bijen- of wespensteken
6. Schimmels: Sporen in de lucht
7. Contactstoffen: Metalen (bijvoorbeeld nikkel), latex

Ook omgevingsfactoren zoals luchtvervuiling of tabaksrook kunnen allergische reacties verergeren (Cleveland Clinic, 2022).

Waarom reageren sommige mensen gevoeliger?

Waarom sommige mensen gevoeliger zijn voor allergenen, komt door een combinatie van genetische/erfelijke factoren en omgevingsinvloeden. Kinderen van mensen met allergieën hebben een aanzienlijk verhoogd risico om zelf een allergie te ontwikkelen. Daarnaast bevorderen omgevingsfactoren zoals luchtvervuiling of blootstelling aan schadelijke stoffen de gevoeligheid van het immuunsysteem. Een verzwakte immuniteit, roken of frequente infecties in de kindertijd worden ook beschouwd als risicofactoren voor de ontwikkeling van allergieën (Mayo Clinic, 2024).

Wat zijn de symptomen van allergieën?

De symptomen van een allergie variëren afhankelijk van het type allergie en het getroffen lichaamsdeel. Bij inhalatieallergieën worden vaak de luchtwegen en ogen getroffen, bij contactallergieën de huid, bij voedselallergieën het maag-darmkanaal en bij insectengifallergieën kunnen zowel de huid als de bloedsomloop reageren. Veelvoorkomende symptomen waaraan je een allergie kunt herkennen, zijn:

1. Luchtwegen: Niezen, een verstopte of loopneus, hoesten, ademnood
2. Huid: Roodheid, jeuk, netelroos, eczeem (huiduitslag)
3. Ogen: Jeuk, roodheid, tranende ogen
   
4. Maag-darmkanaal: Misselijkheid, overgeven, diarree
5. Ernstige reacties: Anafylaxie met bloeddrukdaling, ademstilstand, bewusteloosheid

Wat gebeurt er bij een allergische shock (anafylaxie)?

Een allergische shock, ook wel anafylaxie genoemd, is een extreme overreactie van het immuunsysteem op een allergeen. Binnen enkele minuten wordt een grote hoeveelheid histamine vrijgemaakt, wat leidt tot een daling van de bloeddruk, ademhalingsproblemen, zwellingen (bijvoorbeeld in de keel) en mogelijk hartfalen. Zonder behandeling is deze toestand levensbedreigend (NHS, 2023).

Hoe lang duurt een allergische reactie?

De duur van een allergische reactie varieert afhankelijk van de oorzaak en de ernst ervan. Acute symptomen zoals jeuk, niezen of huiduitslag kunnen enkele minuten tot uren aanhouden. Zwellingen of ontstekingen hebben meestal betrekking op huidreacties, zoals bultjes of roodheid, die ontstaan na contact met het allergeen. Deze verdwijnen meestal binnen één tot twee dagen, maar kunnen bij intens contact of zonder behandeling langer aanhouden.

Hoe worden allergieën gediagnosticeerd?

Allergieën worden vastgesteld door een combinatie van anamnese, klinisch onderzoek en specifieke tests:

1. Anamnese: Tijdens dit gesprek worden je symptomen, mogelijke triggers en familiegeschiedenis met allergieën in kaart gebracht.
   
2. Huidtests: Een priktest (pricktest) is een huidtest waarbij kleine hoeveelheden allergenen op je huid worden aangebracht en je huid licht wordt ingekrast. Na 15–20 minuten kan roodheid of het ontstaan van bultjes aangeven dat je gevoelig bent voor een specifiek allergeen.
3. Bloedtests: Hierbij wordt je bloed onderzocht op specifieke IgE-antilichamen die door je immuunsysteem worden aangemaakt tegen bepaalde allergenen. Een hoge concentratie IgE-antilichamen wijst op een sensibilisatie voor een allergeen. Hoe hoger de waarde, hoe sterker de allergische reactie kan zijn.
4. Provocatietests: Bij deze test wordt het allergeen direct toegepast op de aangetaste plek (bijvoorbeeld je neus of ogen) of oraal toegediend. Dit gebeurt altijd onder medische controle om je reactie te observeren.

In Nederland worden priktests en provocatietests vaak uitgevoerd door gespecialiseerde huisartsen, dermatologen, longspecialisten of allergiecentra. Bloedtests kunnen worden aangevraagd door huisartsen of specialisten, en sommige thuistests maken het mogelijk om dit zelf te doen (Mayo Clinic, 2024).

Wanneer moet je een arts raadplegen?

Je moet een arts raadplegen als je last hebt van allergieklachten zoals frequent niezen, jeuk, huiduitslag of ademhalingsproblemen, vooral als deze je kwaliteit van leven beïnvloeden. Bij ernstige symptomen, zoals ademnood, hevige zwellingen of tekenen van een allergische shock, is directe medische hulp noodzakelijk.

Hoe worden allergieën behandeld?

De behandeling van allergieën is afhankelijk van de ernst en de aard van je klachten. Het doel is om acute symptomen te verlichten, de kwaliteit van leven op lange termijn te verbeteren en voorbereid te zijn op noodgevallen.

1. Kortetermijnmaatregelen: Deze zijn gericht op het snel verlichten van acute klachten zoals jeuk, niezen, huiduitslag of irritatie van slijmvliezen. Antihistaminica blokkeren de werking van histamine, terwijl neussprays en oogdruppels lokaal verlichting bieden. Het vermijden van contact met allergenen is daarnaast essentieel om verdere klachten te voorkomen.
2. Langetermijnstrategieën: Hier ligt de focus op het beheersen van de allergie op lange termijn. Een hyposensibilisatiebehandeling (specifieke immunotherapie) bestaat uit het regelmatig toedienen van toenemende hoeveelheden van het allergeen onder medische supervisie. Dit traint je immuunsysteem om minder gevoelig te reageren, wat kan leiden tot een afname van allergische klachten op lange termijn.
3. Noodvoorzieningen: In geval van een ernstige allergische reactie is snelle medische hulp cruciaal. Veel mensen met ernstige allergieën dragen een noodset bij zich, met een adrenalinepen, antihistaminica en corticosteroïden, zodat ze direct kunnen ingrijpen in noodsituaties.

Bron: Mayo Clinic, 2024

Hoe kun je allergieën voorkomen?

Allergieën zijn niet altijd volledig te voorkomen, maar gerichte maatregelen kunnen het risico aanzienlijk verkleinen. Belangrijke factoren zijn het verminderen van de blootstelling aan allergenen, goede hygiëne, een gezonde levensstijl en vroege preventie, vooral bij kinderen.

• Allergeenblootstelling verminderen: Regelmatig ventileren, luchtfilters gebruiken en vaak schoonmaken kan de kans op allergieën verkleinen.
• Minimaal 6 maanden borstvoeding: Moedermelk versterkt het immuunsysteem en vermindert het risico op het ontwikkelen van allergieën.
• Gezonde voeding stimuleren: Een gevarieerd dieet bevordert een gezond darmmicrobioom en ondersteunt je immuunsysteem.
• Vroegtijdige blootstelling aan mogelijke allergenen vermijden: Introduceer voedingsmiddelen zoals pinda’s of eieren langzaam en op een leeftijdsadequate manier om overreacties te voorkomen.
• Roken en vervuilende stoffen vermijden: Tabaksrook en schadelijke stoffen verzwakken je immuunsysteem en vergroten de kans op allergieën.
• Immuunsysteem versterken: Regelmatige beweging, frisse lucht en het verminderen van stress helpen je natuurlijke afweer te verbeteren.
• Vroege behandeling: Behandel de eerste symptomen onmiddellijk om chronische klachten en verdere gevoeligheden te voorkomen.

Bron: Aafa, 2025

Samenvatting

Allergieën zijn overreacties van het immuunsysteem op normaal onschuldige stoffen zoals pollen, voedingsmiddelen of dierenharen. Ze kunnen uiteenlopende symptomen veroorzaken, van jeuk en huiduitslag tot ademhalingsproblemen of ernstige reacties zoals anafylaxie. Allergieën ontstaan door een combinatie van genetische aanleg, omgevingsfactoren en een overgevoelig immuunsysteem. Diagnostiek omvat anamnese, huid- en bloedtesten en provocatietesten. Behandeling varieert van acute maatregelen zoals antihistaminica tot langdurige immunotherapie en noodvoorzieningen zoals adrenalinepennen.

Bronnen

Allergies – Diagnosis and treatment. (2024, August 24). Mayo Clinic. Retrieved November 12, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/allergies/diagnosis-treatment/drc-20351503

Allergies – Symptoms and causes. (2024, August 24). Mayo Clinic. Retrieved November 12, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/allergies/symptoms-causes/syc-20351497

Allergies: Symptoms, Reaction, Treatment Management. (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved November 12, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/8610-allergies

Allergy Prevention | AAFA.org. (n.d.). Asthma and Allergy Foundation of America | AAFA. Retrieved November 14, 2024, from https://aafa.org/allergies/prevent-allergies/

Anaphylaxis. (n.d.). NHS. Retrieved November 12, 2024, from https://www.nhs.uk/conditions/anaphylaxis/

Pawankar, R., Canonica, G. W., Holgate, S. T., & Lockey, R. F. (n.d.). Allergy Statistics | AAAAI. American Academy of Allergy, Asthma & Immunology. Retrieved November 14, 2024, from https://www.aaaai.org/about/news/for-media/allergy-statistics