Calcium, een van de bekendste mineralen, is vaak het eerste waar we aan denken als het gaat om de gezondheid van onze botten. Het speelt een sleutelrol in onze algehele gezondheid en welzijn, omdat het niet alleen het bouwmateriaal is voor onze botten en tanden, maar ook een belangrijke rol speelt in verschillende lichaamsfuncties (NIH, 2022). Verschillende factoren kunnen er echter voor zorgen dat ons lichaam niet voldoende calcium krijgt of het niet goed gebruikt. Een tekort aan dit mineraal kan aanzienlijke gevolgen hebben voor de gezondheid en het risico op verschillende ziekten verhogen (Cleveland Clinic, 2023).

Lees verder als je meer wilt weten over de functies van calcium in ons lichaam, hoeveel calcium je nodig hebt, hoe je aan jouw calciumbehoefte kunt voldoen en wat een calciumtekort veroorzaakt.

Inhoudsopgave

• Wat is calcium?
• Waar is calcium verantwoordelijk voor in het lichaam?
• Hoeveel calcium moet iemand dagelijks binnenkrijgen?
• Welke voedingsmiddelen bevatten calcium?
• Wat is een calciumtekort?
• Wat zijn de oorzaken van een calciumtekort?
• Wat zijn symptomen van een calciumtekort?
• Wie heeft een verhoogd risico op calciumtekort?
• Calciumtekort en risico op andere aandoeningen
• Hoe wordt een calciumtekort vastgesteld?
• Hoe wordt een calciumtekort behandeld?
• Kan de calciumspiegel ook verhoogd zijn?

Wat is calcium?

Calcium is een essentieel mineraal dat veel belangrijke functies in ons lichaam vervult. Het is het meest voorkomende mineraal in ons lichaam en speelt een centrale rol voor onze gezondheid. Het grootste deel van het calcium in ons lichaam – ongeveer 99 procent – wordt opgeslagen in onze botten en tanden (NHS, 2023). Mineralen worden algemeen beschouwd als natuurlijke, anorganische stoffen die een cruciale rol spelen in veel biologische functies.

Het menselijk lichaam heeft ze in verschillende hoeveelheden nodig, van sporenelementen (zeer kleine hoeveelheden) tot bulkelementen (in grotere hoeveelheden) (MedlinePlus, 2022). Hoewel ons lichaam voortdurend calcium gebruikt, kan het dit niet zelf produceren. Het is daarom belangrijk dat we voldoende calcium binnenkrijgen via onze voeding of, indien nodig, via voedingssupplementen om aan onze dagelijkse behoefte te voldoen en de gezondheid van ons lichaam te behouden.

Waar is calcium verantwoordelijk voor in het lichaam?

Calcium is verantwoordelijk voor een aantal essentiële functies in ons lichaam:

1. Opbouw en behoud van botten en tanden: Calcium komt voornamelijk voor in onze botten en tanden, maar het is niet alleen essentieel voor de opbouw ervan, maar ook voor de sterkte en stabiliteit van onze botstructuur. De botten dienen ook als reservoir waaruit calcium indien nodig in de bloedsomloop kan worden vrijgegeven.
2. Spierfunctie: Calcium is essentieel voor een normale spierfunctie. Wanneer een spiercel wordt gestimuleerd, stroomt calcium de cel in en ondersteunt de samentrekking van de spier. Calcium stroomt uit de cel, waardoor de spier ontspant. Deze processen zijn essentieel voor alle soorten spieractiviteit, inclusief de functie van het hart- en de gladde spieren die onze organen omringen.
3. Bloedstolling: Calcium speelt een sleutelrol bij meerdere stappen van de bloedstolling, een uitgebreid proces om bloedingen te stoppen.
4. Zenuwtransmissie: Calcium is van cruciaal belang voor de werking van ons zenuwstelsel. Het draagt bij aan de overdracht van zenuwimpulsen en maakt de vrijgave van neurotransmitters mogelijk, de chemische boodschappers die communicatie tussen zenuwcellen mogelijk maken.
5. Metabolisme: Calcium speelt een rol bij veel stofwisselingsprocessen en draagt bij aan de regulering van spijsvertering, energieproductie en hormoonafgifte.

Bron: NIH, 2022, HarvardHealth, 2023

Hoeveel calcium moet iemand dagelijks binnenkrijgen?

De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid calcium varieert afhankelijk van leeftijd, geslacht en specifieke levensfasen. Kleine kinderen van 1 tot 3 jaar hebben bijvoorbeeld ongeveer 700 mg/dag nodig, terwijl tieners tussen 9 en 18 jaar vanwege hun snelle botgroei in deze levensfase ongeveer 1300 mg/dag nodig hebben. Volwassenen tussen 19 en 50 jaar en mannen tot 70 jaar moeten dagelijks 1000 mg innemen. Oudere mensen (boven de 70 jaar) en vrouwen tussen 51 en 70 jaar hebben echter iets meer nodig, namelijk 1200 mg per dag. Zwangere en zogende vrouwen hebben dagelijks tussen 1000 en 1300 mg nodig (NIH, 2021).

Welke voedingsmiddelen bevatten calcium?

Om al deze belangrijke functies te kunnen uitvoeren, moet het calciumniveau in ons lichaam zorgvuldig worden gereguleerd. Dit gebeurt voornamelijk door verschillende hormonen zoals parathyroïd hormoon (PTH) en vitamine D. PTH ondersteunt de controle van het calciumniveau in het bloed, en vitamine D helpt het lichaam calcium uit voedsel op te nemen (Fleet, 2017).

Calcium is te vinden in een verscheidenheid aan voedingsmiddelen, zowel van dierlijke als van plantaardige oorsprong. Over het algemeen is een uitgebalanceerd dieet dat een verscheidenheid aan calciumrijke voedingsmiddelen bevat de sleutel tot een goede calciumvoorziening.

Bronnen van calcium van dierlijke oorsprong:

• Zuivelproducten: Ze zijn een van de bekendste en gemakkelijkst toegankelijke bronnen van calcium. Dit omvat melk, yoghurt, kaas en kwark. Harde kazen zoals Parmezaanse kaas zijn bijzonder rijk aan calcium.
• Bepaalde soorten vis: Vis met zachte, eetbare botten zoals sardines en zalm zijn uitstekende bronnen van calcium. Ze bevatten ook omega-3-vetzuren die extra gezondheidsvoordelen bieden.

Bronnen van calcium van plantaardige oorsprong:

• Groene bladgroenten: Groene bladgroenten zoals boerenkool, spinazie en broccoli zijn uitstekende bronnen van calcium. Ze bevatten ook een verscheidenheid aan andere belangrijke voedingsstoffen zoals vitamine C en ijzer.
• Peulvruchten: Peulvruchten zoals bonen en linzen bevatten een aanzienlijke hoeveelheid calcium.
• Noten en zaden: Noten en zaden, vooral amandelen en sesamzaad, bevatten veel calcium.
• Gedroogde vijgen: Gedroogde vijgen zijn rijk aan calcium en vormen een smakelijke manier om aan uw calciumbehoefte te voldoen.
• Volkorenproducten: Volkorenproducten zoals volkorenbrood en bruine rijst bevatten meer calcium dan hun geraffineerde tegenhangers.
• Tofu: Tofu is ook een uitstekende bron van calcium en is vooral geschikt voor mensen die een veganistisch dieet volgen of lactose-intolerant zijn.

Het is belangrijk op te merken dat de hoeveelheid calcium die ons lichaam daadwerkelijk kan opnemen en gebruiken, kan variëren van voedingsmiddel tot voedingsmiddel. De hoeveelheid calcium uit zuivelproducten is bijvoorbeeld hoger dan uit spinazie. Dit staat ook bekend als de biologische beschikbaarheid.

Bron: Harvard Health, 2023

Wat is een calciumtekort?

Een calciumtekort (hypocalciëmie) is een medische aandoening die wordt gekenmerkt door een abnormaal laag calciumgehalte in het bloed. Een tekort aan dit belangrijke mineraal kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen.

Wat zijn de oorzaken van een calciumtekort?

Tot de drie meest voorkomende oorzaken van hypocalciëmie behoren:

1. Onderfunctie van de bijschildklieren: Deze aandoening, ook wel hypoparathyroïdie genoemd, treedt op wanneer de bijschildklieren niet genoeg parathyroïdhormoon (PTH) produceren, dat essentieel is voor de regulering van het calciumgehalte. Dit kan leiden tot lage calciumwaarden.
2. Vitamine D-tekort: Vitamine D draagt bij aan de juiste opname van calcium door het lichaam. Een tekort aan vitamine D in het lichaam kan dus leiden tot een laag calciumgehalte in het bloed en kan te wijten zijn aan een erfelijke ziekte of te weinig zonlicht.
3. Nierfalen (nierinsufficiëntie): Hypocalciëmie bij nierfalen leidt tot verminderde verwerking van vitamine D door de nieren. Zonder voldoende vitamine D neemt het lichaam minder calcium op uit voedsel, waardoor het calciumgehalte in het bloed daalt (National Kidney Foundation, 2023).

Bovendien kunnen bepaalde medicijnen, sommige genetische aandoeningen, een laag magnesiumgehalte (hypomagnesiëmie) en acute alvleesklierontsteking (pancreatitis) ook een lage calciumspiegel beïnvloeden. Een calciumtekort komt ook vaak voor na verwijdering van de schildklier of als gevolg van uitdroging (tekort aan lichaamsvocht). Vroegtijdige diagnose en behandeling zijn essentieel om ernstige complicaties te voorkomen en de kwaliteit van leven te verbeteren.

Bron: Mayo Clinic, 2023

Wat zijn symptomen van een calciumtekort?

Een calciumtekort kan verschillende symptomen veroorzaken, omdat calcium een fundamentele rol speelt in veel lichamelijke processen. In veel gevallen blijven deze symptomen aanvankelijk onopgemerkt, omdat ze vaak subtiel zijn en kunnen worden verward met andere aandoeningen. Bovendien kunnen de symptomen variëren in ernst. Hier zijn enkele veelvoorkomende symptomen die worden geassocieerd met een calciumtekort:

1. Spierzwakte en -krampen: Door een tekort aan calcium kunnen onwillekeurige spiercontracties of -krampen optreden, omdat calcium essentieel is voor spierfunctie.
2. Gevoelloosheid en tintelingen: Een calciumtekort kan het normale functioneren van de zenuwen verstoren, wat kan leiden tot abnormale gevoelens zoals gevoelloosheid, tintelingen of zelfs brandende gevoelens in handen, voeten en rond de mond.
3. Botverlies en fracturen: Aangezien calcium een belangrijke component van onze botten is, leidt een tekort vaak tot verzwakking van de botstructuur. Dit kan leiden tot verhoogde botontkalking (osteoporose) en het risico op botbreuken vergroten.
4. Vermoeidheid en lusteloosheid: Een ontoereikend calciumniveau kan leiden tot algemene zwakte, chronische vermoeidheid of lusteloosheid, omdat het van invloed is op de energieproductie en het algemene welzijn.
5. Hartproblemen: Calcium is essentieel voor de samentrekking van de hartspier en de elektrische regulatie van het hart. Een tekort kan leiden tot hartritmestoornissen en andere hartaandoeningen. Als er symptomen zijn, die zich bij mannen en vrouwen op verschillende manieren kunnen uiten, zoals hartkloppingen of pijn op de borst (angina pectoris), moet u onmiddellijk een arts raadplegen.

Bronnen: Cleveland Clinic, 2023, NIH, 2021

Het is belangrijk op te merken dat deze symptomen ook kunnen voorkomen bij andere gezondheidsproblemen. Daarom moet een nauwkeurige diagnose altijd worden gesteld door medisch personeel. Als je meerdere van deze symptomen hebt, met name als je tot een risicogroep voor een calciumtekort behoort, bespreek dit dan met een arts.

Wie heeft een verhoogd risico op calciumtekort?

Er zijn verschillende risicogroepen die bijzonder vatbaar zijn voor een calciumtekort.

1. Lactose-intolerantie en melkallergie: Mensen die lactose-intolerant zijn een melkallergie hebt of daaraan lijdt, kan een tekort ontstaan doordat je beperkt in staat bent om zuivelproducten te consumeren. Dit kan ook gelden voor mensen die een veganistisch dieet volgen, omdat veel calciumrijke voedingsmiddelen van dierlijke oorsprong zijn.
2. Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven: Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven hebben meer calcium nodig om te voldoen aan de behoeften van de baby en om hun eigen botten gezond te houden.
3. Oudere mensen: Oudere mensen kunnen een hoger risico op een tekort hebben door onvoldoende calciuminname, bijvoorbeeld door veranderingen in eetgewoonten, maar ook door een slechtere calciuminname. Medicijnen die het vermogen van het lichaam om calcium uit voedsel op te nemen verstoren, kunnen ook een calciumtekort bij ouderen veroorzaken.
4. Postmenopauzale vrouwen: Vrouwen die al in de menopauze zijn, zijn ook vatbaarder voor een calciumtekort omdat hun botmassa afneemt naarmate ze ouder worden (bijvoorbeeld door de afname van oestrogeen).
5. Andere gezondheidsproblemen: Mensen met bepaalde gezondheidsproblemen zoals chronische nierziekte of malabsorptiesyndromen, die het vermogen van het lichaam om voedingsstoffen te absorberen beïnvloeden, lopen ook een risico.

Bron: Beto, 2015

Calciumtekort en risico op andere aandoeningen

Een tekort aan calcium kan het risico op bepaalde aandoeningen vergroten. Osteoporose is een aandoening die de botten aantast en ze zwak en broos maakt. Eén van de belangrijkste oorzaken van osteoporose is een langdurig calciumtekort, dat nodig is om de gezondheid van de botten te behouden (NIAMS, 2023).

Hoewel het bewijsmateriaal nog niet volledig duidelijk is en verder onderzoek nodig is om definitieve uitspraken te doen, zijn er aanwijzingen dat een voldoende inname van calcium het risico op hart- en vaatziekten en bepaalde vormen van kanker kan verminderen. Een overmatige inname van calcium kan echter het risico op prostaatkanker en nierstenen verhogen (NIH, 2021).

Hoe wordt een calciumtekort vastgesteld?

De diagnose van een calciumtekort kan in drie hoofdstappen worden onderverdeeld:

1. Grondige anamnese en lichamelijk onderzoek: In dit gesprek met de arts worden mogelijke symptomen, eetgewoonten en potentiële risicofactoren voor een calciumtekort in kaart gebracht.
2. Diagnose van een calciumtekort: Dit wordt bereikt door middel van een bloedonderzoek om het calciumgehalte in het bloed te bepalen. Aanvullende tests:
3. Aanvullende testen: Deze stap kan helpen bij het identificeren van mogelijke oorzaken van het calciumtekort of het bepalen van de ernst van het tekort. Dit kunnen bijvoorbeeld botdichtheidsmetingen zijn (om osteoporose uit te sluiten of te bevestigen), nierfunctietesten (om nierziekten op te sporen die de uitscheiding van calcium kunnen beïnvloeden) en vitamine D-testen (omdat een vitamine D-tekort de opname van calcium kan beïnvloeden).

Bron: Cleveland Clinic, 2022

Hoe wordt een calciumtekort behandeld?

De behandeling van een calciumtekort richt zich voornamelijk op het verhogen van de calciuminname en het aanpakken van mogelijke onderliggende oorzaken. Hier zijn enkele van de belangrijkste stappen die doorgaans worden genomen:

• Behandeling van onderliggende aandoeningen: Als het calciumtekort het gevolg is van een specifieke aandoening, zoals nierziekte, moet deze worden behandeld. Dit kan het gebruik van specifieke medicatie, aanpassing van bestaande medicatie of therapie omvatten.
• Dieetverandering: Een van de eerste maatregelen bij de behandeling van een calciumtekort is vaak een dieetverandering. Door het consumeren van calciumrijke voedingsmiddelen kan het calciumgehalte in uw lichaam worden verhoogd.
• Supplementen: In sommige gevallen kan het nodig zijn om calciumsupplementen in te nemen om het calciumgehalte te verhogen. Dit is met name het geval wanneer het moeilijk is om voldoende calcium via voeding binnen te krijgen. De dosering en het type supplement moeten echter altijd worden bepaald door een arts om overdosering te voorkomen.
• Vitamine D: Aangezien vitamine D een sleutelrol speelt bij de opname van calcium, wordt vaak aanbevolen om vitamine D supplementen in te nemen of meer tijd in de zon door te brengen om de eigen productie van vitamine D door het lichaam te verhogen.
• Reguliere controles: Bij een calciumtekort is het belangrijk om regelmatig bloedonderzoek te laten uitvoeren om het calciumgehalte te controleren en de effectiviteit van de behandeling te beoordelen. Dit kan worden gedaan in een medisch laboratorium of thuis met behulp van een geschikt testkit.

Een vitamine D-test van Homed-IQ kan helpen bij het bepalen van de huidige vitamine D-niveaus in het comfort van je eigen huis, wat op zijn beurt helpt bij het voorkomen van een vitamine D-tekort, zodat je voldoende calcium kunt opnemen. Het nemen van een Homed-IQ bloedtest is eenvoudig en bestaat uit het nemen van een klein bloedmonster met behulp van een speciale kit die naar je huis wordt gestuurd. Nadat je het monster hebt genomen en teruggestuurd in de bijgevoegde envelop, wordt het geanalyseerd in een gecertificeerd laboratorium en worden de resultaten digitaal naar je verzonden in je klantenaccount.

Bron: Cleveland Clinic, 2022

Onthoud dat elke behandeling individueel moet worden afgestemd en onder medisch toezicht moet plaatsvinden. Hoewel voedingssupplementen zonder recept verkrijgbaar zijn, mogen ze niet zonder overleg met een arts worden ingenomen.

Kan de calciumspiegel ook verhoogd zijn?

Een verhoogd calciumgehalte in het bloed, medisch hypercalciëmie genoemd, is net zo’n ernstige aandoening als een calciumtekort. Enkele van de meest voorkomende symptomen zijn overmatige dorst, vaak plassen, maagproblemen, vermoeidheid, depressie of verwardheid. Veel voorkomende oorzaken van verhoogde calciumspiegels zijn hyperparathyreoïdie, bepaalde vormen van kanker en overmatige vitamine D-inname. Aanhoudend hoge calciumwaarden kunnen ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken, dus het is belangrijk om de calciumwaarden regelmatig te controleren en een arts te raadplegen als er tekenen zijn van hypercalciëmie (Mayo Clinic, 2023).

Samenvatting

Calcium is een essentieel mineraal dat een centrale rol speelt in ons lichaam. Een tekort kan leiden tot gezondheidsproblemen en moet daarom worden vermeden. Door een uitgebalanceerd dieet en regelmatige controles kun je jouw calciumgehalte op peil houden. Als je symptomen van een calciumtekort hebt, neem dan contact op met een arts voor een nauwkeurige diagnose en behandeling. Gezonde botten en tanden, een goede spierfunctie en algehele gezondheid zijn afhankelijk van een voldoende inname van calcium.

Bronnen:

Beto, J. A. (2015). The role of calcium in human aging. Clinical nutrition research, 4(1), 1-8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4337919/

Calcium and Vitamin D: Important for Bone Health. (2023, May 1). National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases. Retrieved June 27, 2023, from https://www.niams.nih.gov/health-topics/calcium-and-vitamin-d-important-bone-health

Calcium | The Nutrition Source | Harvard T.H. Chan School of Public Health. (n.d.). Harvard T.H. Chan School of Public Health. Retrieved June 26, 2023, from https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/calcium/

Definitions of Health Terms: Minerals. (2022, March 2). MedlinePlus. Retrieved June 26, 2023, from https://medlineplus.gov/definitions/mineralsdefinitions.html

Fleet, J. C. (2017). The role of vitamin D in the endocrinology controlling calcium homeostasis. Molecular and cellular endocrinology, 453, 36-45. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5529228/

Hypercalcemia – Diagnosis and treatment. (2023, April 14). Mayo Clinic. Retrieved June 26, 2023, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hypercalcemia/diagnosis-treatment/drc-20355528

Hypercalcemia – Symptoms and causes. (2023, April 14). Mayo Clinic. Retrieved June 27, 2023, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hypercalcemia/symptoms-causes/syc-20355523

Kidney Failure Risk Factor: Serum Calcium. (n.d.). National Kidney Foundation. Retrieved June 27, 2023, from https://www.kidney.org/content/kidney-failure-risk-factor-serum-calcium

Vitamins and minerals – Calcium. (n.d.). NHS. Retrieved June 26, 2023, from https://www.nhs.uk/conditions/vitamins-and-minerals/calcium/What Calcium Does and How Much You Need. (2023, June 13). Cleveland Clinic Health Essentials. Retrieved June 26, 2023, from https://health.clevelandclinic.org/calcium/