De 3 fasen van de overgang en hun invloed op het lichaam

De fasen van de overgang vormen een natuurlijke periode in het leven van elke vrouw, waarin de hormoonhuishouding verandert en de vruchtbaarheid geleidelijk afneemt. Maar bijna niemand is hier echt op voorbereid. Stemmingswisselingen, opvliegers en slaapproblemen zijn slechts enkele van de mogelijke klachten. Maar wat gebeurt er precies in de verschillende fasen in het lichaam? Deze blog legt uit welke drie fasen er zijn, welke lichamelijke en hormonale veranderingen ermee gepaard gaan en welke maatregelen kunnen helpen om klachten te verlichten.

Inhoudsopgave

• Waarom komen vrouwen in de overgang?
• Wanneer begint de overgang?
• De 3 fasen van de overgang en het moment van de menopauze
• Tips voor de fasen van de overgang
• Samenvatting

Waarom komen vrouwen in de overgang?

Vrouwen komen in de overgang omdat de hormoonhuishouding in het lichaam verandert. Met het ouder worden neemt de functie van de eierstokken geleidelijk af, wat leidt tot een daling in de productie van de geslachtshormonen oestrogeen en progesteron. Deze hormonale verandering zorgt ervoor dat de vruchtbaarheid langzaam afneemt en uiteindelijk eindigt in de menopauze – het moment waarop een vrouw 12 maanden lang geen menstruatie meer heeft gehad. Dit proces is een natuurlijk onderdeel van het ouder worden, omdat het aantal eicellen in de eierstokken beperkt is en uiteindelijk opraakt. De hormonale veranderingen kunnen verschillende klachten veroorzaken, zoals opvliegers, slaapproblemen of stemmingswisselingen (NHS, 2022).

Wanneer begint de overgang?

Het begin van de fasen van de overgang verschilt per persoon en hangt af van genetische, hormonale en gezondheidsfactoren. Meestal beginnen de eerste hormonale veranderingen tussen de leeftijd van 40 en 45 jaar, maar soms ook eerder of later. Ze kunnen ook vervroegd optreden door medische ingrepen, zoals het verwijderen van de eierstokken of een kankerbehandeling (MedlinePlus, 2024).

De 3 fasen van de overgang en het moment van de menopauze

De fasen van de overgang verlopen geleidelijk en kunnen meerdere jaren duren. Elke fase brengt hormonale veranderingen met zich mee, die invloed kunnen hebben op zowel het lichaam als de psyche. De menopauze zelf is geen langere periode, maar een specifiek moment – namelijk de dag waarop een vrouw 12 maanden lang geen menstruatie meer heeft gehad.

1. Premenopauze: De tijd vóór de overgang

De premenopauze begint vaak al in de late dertig of vroege veertig, wanneer de productie van oestrogeen en progesteron geleidelijk begint te schommelen. De menstruatiecyclus blijft nog regelmatig, maar de eerste veranderingen kunnen optreden:

• Lichtere of zwaardere menstruaties
• Gevoelige borsten
  
• Hoofdpijn
• Eerste stemmingswisselingen
• Slaapproblemen

2. Perimenopauze: De daadwerkelijke overgangsfase

De perimenopauze begint meestal rond de veertig en kan meerdere jaren duren. De oestrogeenspiegel schommelt sterk, wat kan leiden tot duidelijke klachten:

• Onregelmatige cycli (kortere of langere tussenpozen, hevigere of lichtere bloedingen)
• Opvliegers en nachtelijk zweten
• Slaapproblemen en vermoeidheid
• Stemmingswisselingen, prikkelbaarheid en depressieve gevoelens
• Gewichtstoename en een tragere stofwisseling
• Gewrichts- en spierpijn
• Veranderingen in het libido (toename of afname van seksueel verlangen)

Deze fase eindigt met de menopauze.

Menopauze: Het moment van de laatste menstruatie

De menopauze is geen fase, maar een specifiek moment – namelijk de dag waarop een vrouw 12 maanden lang geen menstruatie meer heeft gehad. Op dit moment stoppen de eierstokken bijna volledig met de hormoonproductie. Veel symptomen van de perimenopauze blijven bestaan of worden zelfs erger:

• Vaginale droogheid en pijn tijdens seks
• Veranderingen aan huid en haar (droge huid, haaruitval)
• Versnelde botafbraak (verhoogd risico op osteoporose)
• Verhoogd risico op hart- en vaatziekten door het wegvallen van de beschermende werking van oestrogeen
• Concentratieproblemen (“brain fog”)

3.Postmenopauze: De tijd na de menopauze

De postmenopauze begint na de menopauze en duurt de rest van het leven. Sommige symptomen nemen af, maar het aanhoudende oestrogeentekort kan op de lange termijn gevolgen hebben:

• Minder opvliegers, maar aanhoudende slaapproblemen
• Verhoogd risico op osteoporose en botbreuken
• Blaasproblemen en terugkerende urineweginfecties
• Veranderingen in de vetstofwisseling (verhoogd risico op hart- en vaatziekten)
• Voortdurende huid- en haarveranderingen

Deze drie fasen van de overgang verlopen voor iedereen anders, maar ze maken deel uit van een natuurlijk proces. Een gezonde levensstijl, voldoende beweging en eventueel medische ondersteuning kunnen helpen om klachten te verminderen en het welzijn te verbeteren (MedlinePlus, 2024; Cleveland Clinic, 2024)

Wil je meer weten over de symptomen van de overgang? Lees dan ook onze blog “Overgangsklachten: Symptomen voor en na de menopauze”.

Tips voor de fasen van de overgang

De overgang is voor elke vrouw een unieke ervaring – terwijl sommigen nauwelijks klachten hebben, kampen anderen met opvliegers, slaapproblemen of stemmingswisselingen. Ongeacht de fase zijn er enkele algemene maatregelen die de overgang kunnen vergemakkelijken: een voedingsrijk dieet, regelmatige lichaamsbeweging, goede slaap en stressbeheersing zijn essentieel voor fysiek en emotioneel welzijn.

Omdat de behoeften in elke fase van de overgang veranderen, vind je hieronder specifieke tips per fase.

Wanneer is medische hulp verstandig?

Hoewel veel vrouwen de fasen van de overgang goed kunnen doorstaan met aanpassingen in hun levensstijl, kunnen ernstige klachten de levenskwaliteit aanzienlijk verminderen. In zulke gevallen kan medisch advies nuttig zijn. Bij aanhoudende of zeer belastende symptomen kan hormoontherapie (HRT) worden overwogen. Deze kan worden toegediend in de vorm van tabletten, pleisters, gels of crèmes en helpt om het oestrogeen- en progesterongehalte in balans te brengen (Cleveland Clinic, 2024).

Hormoonhuishouding en voedingsstoffen testen

Wil je meer weten over je hormoonhuishouding? Met een overgangsbloedtest of een hormoontest voor vrouwen kun je belangrijke waarden laten controleren. Deze tests meten onder andere oestrogeen, progesteron en andere relevante hormonen die tijdens de fasen van de overgang kunnen schommelen. Zo krijg je beter inzicht in welke fase je je bevindt.

Ook een vitaminetekort-test kan nuttig zijn, aangezien tekorten aan voedingsstoffen zoals vitamine D of B-vitamines de overgangsklachten kunnen verergeren. Alle tests van Homed-IQ kunnen gemakkelijk vanuit huis worden uitgevoerd, waarna de analyse plaatsvindt in een gecertificeerd laboratorium – voor een snelle en betrouwbare beoordeling van je gezondheid.

Samenvatting

De fasen van de overgang omvatten de premenopauze, perimenopauze en postmenopauze, terwijl de menopauze het moment markeert waarop de laatste menstruatie heeft plaatsgevonden. Door de daling van oestrogeen- en progesteronspiegels kunnen klachten optreden zoals opvliegers, slaapproblemen en stemmingswisselingen. Op de lange termijn neemt ook het risico op osteoporose en hart- en vaatziekten toe. Een gezonde levensstijl, regelmatige lichaamsbeweging en medische controles kunnen helpen om klachten te verminderen. Bij ernstige symptomen kan hormoontherapie (HRT) een optie zijn.

Bronnen:

Cleveland Clinic. (2024). Hormone Therapy for Menopause Symptoms. Hormone Therapy for Menopause Symptoms. https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/15245-hormone-therapy-for-menopause-symptoms

Cleveland Clinic. (2024). Menopause. Menopause. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21841-menopause

Mayo Clinic. (n.d.). Treatment. Menopause. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/menopause/diagnosis-treatment/drc-20353401

NHS. (2022). Menopause Symptoms. Menopause. https://www.nhs.uk/conditions/menopause/symptoms/