SOA’s: Is besmetting zonder seksueel contact mogelijk?

Seksueel overdraagbare infecties (SOA’s) worden vaak alleen in verband gebracht met seksueel contact (vaginaal, anaal, oraal). Besmetting is echter ook mogelijk zonder seksueel contact. Zo wordt herpes bijvoorbeeld overgedragen door direct huid-op-huidcontact, zelfs zonder penetratie. Deze blog belicht de overdrachtsroutes van veelvoorkomende SOA’s en geeft waardevolle tips voor effectieve bescherming.

Inhoudsopgave

• Kan je je met SOA’s zonder seksueel contact besmetten?
  • Chlamydia en gonorroe (druiper)
  • Syfilis
  • Herpes
  • Humaan immunodeficiëntievirus (HIV)
  • Trichemoniasis
  • Humane papillomvirussen (HPV)
• 4 tips voor effectieve bescherming tegen SOA’s
• Samenvatting

Kan je je met SOA’s zonder seksueel contact besmetten?

Ja, besmetting met seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s) is ook mogelijk zonder seksueel contact (vaginaal, anaal, oraal). Veel ziekteverwekkers kunnen via nauw huidcontact of door geïnfecteerde lichaamsvloeistoffen zoals speeksel of bloed worden overgedragen. In de onderstaande tekst worden de meest voorkomende SOA’s en hun typische overdrachtsroutes nader toegelicht om een goed begrip van de infectierisico’s te geven.

Overzicht: wat zijn seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s)?

Een seksueel overdraagbare aandoening (SOA) verwijst naar het aanwezig zijn van ziekteverwekkers zoals bacteriën, virussen en parasieten in het lichaam, die voornamelijk via seksueel contact worden overgedragen. De meest voorkomende SOA’s, veroorzaakt door verschillende ziekteverwekkers, zijn:

Bron: WHO, 2024

Voor meer uitgebreide informatie over SOA’s, kun je onze blogcategorie “SOA” raadplegen.

Chlamydia en Gonorroe (druiper)

Zowel Chlamydia als Gonorroe besmetten de slijmvliezen van de genitaliën, urethra, keel, ogen en endeldarm. De belangrijkste overdracht vindt plaats via onbeschermde vaginale, anale of orale seks. Een besmetting is echter ook mogelijk via niet-seksuele overdrachtsroutes:

• Contaminatie door handen: Het aanraken van geïnfecteerde lichaamsvloeistoffen, gevolgd door contact met ogen of genitaliën.
• Overdracht tijdens de geboorte: Besmette moeders kunnen de bacteriën tijdens de bevalling op hun pasgeborene overdragen.
• Besmette seksspeeltjes: Het delen van niet goed gereinigde seksspeeltjes.
• Direct genital contact: Overdracht is mogelijk, zelfs zonder penetratie, orgasme of ejaculatie.

Beide infecties worden niet overgedragen door kussen of dagelijkse contacten zoals omhelzen, handen schudden of het gemeenschappelijk gebruik van toiletten, zwembaden, servies of handdoeken (Cleveland Clinic, 2023; NHS, 2024).

Syfilis

Syfilis wordt niet alleen overgedragen via vaginale, orale en anale seks, maar ook door direct contact met syfilitische huid- of slijmvlieslaesies. Dit contact kan tijdens de seks plaatsvinden, maar overdracht is ook mogelijk door direct contact met infectieuze wonden aan de genitaliën, de anus, in het rectum, aan de lippen of in de mond.
Infectieuze zwangere vrouwen kunnen syfilis via de placenta op hun ongeboren kind overdragen (congenitale syfilis), wat kan leiden tot miskramen, doodgeboorten of ernstige gezondheidscomplicaties zoals ontwikkelingsstoornissen, orgaanschade of neurologische aandoeningen bij de pasgeborene.

Syfilis wordt niet overgedragen door dagelijkse contacten zoals omhelzen, handen schudden of het gemeenschappelijk gebruik van toiletten, zwembaden, servies, beddengoed of kleding. Ook het kussen vormt in de regel geen risico, tenzij er actieve zweren in de mond aanwezig zijn (Cleveland Clinic, 2022).

Herpes

Herpes wordt veroorzaakt door het herpes-simplex-virus (HSV), waarbij HSV-1 meestal koortslip (oraal) veroorzaakt en HSV-2 genitale herpes. Beide typen kunnen echter zowel de mond als het genitale gebied aantasten. De overdracht vindt voornamelijk plaats via direct huid- of slijmvliescontact. Een besmetting met genitale herpes is ook mogelijk, zelfs als de geïnfecteerde persoon geen zichtbare blaasjes heeft of zich niet bewust is van zijn of haar infectie.
Naast seks met een geïnfecteerde persoon kan de overdracht ook plaatsvinden via de volgende manieren:

• Kussen: Direct contact met herpesblaasjes, vooral bij orale herpes.
• Speekselcontact (bij orale herpes): Bijvoorbeeld door samen uit een glas te drinken tijdens een actieve uitbraak.
• Besmette handen: Het aanraken van herpesblaasjes en vervolgens contact met slijmvliezen (bijvoorbeeld aan de ogen, mond of genitaliën).
• Direct huidcontact: Bij genitale herpes, bijvoorbeeld door intimiteit, ook zonder penetratie.
• Tijdens de geboorte: Overdracht van een geïnfecteerde moeder naar het pasgeboren kind.

Herpes wordt niet overgedragen door toiletten, beddengoed, zwembaden of door contact met bestek, zeep of handdoeken (WHO, 2024).

Humaan Immunodeficiëntievirus (HIV)

HIV wordt voornamelijk overgedragen door onbeschermde vaginale, anale of orale seks, wanneer geïnfecteerde lichaamsvloeistoffen zoals bloed, sperma of vaginaal vocht via slijmvliezen of kleine verwondingen in de bloedbaan komen. Anale seks is bijzonder risicovol, omdat de gevoelige slijmvliezen in het anale gebied kwetsbaarder zijn voor verwondingen.
Naast seks kan HIV ook op de volgende manieren worden overgedragen:

• Gemeenschappelijk gebruik van spuiten of naalden: Vaak bij intraveneus drugsgebruik.
• Moedermelk: Overdracht van een geïnfecteerde moeder op haar baby tijdens het geven van borstvoeding.
• Tijdens de bevalling: Overdracht door contact met bloed en lichaamsvloeistoffen.
• Open wonden of verwondingen: Contact met geïnfecteerd bloed bij open wonden van beide personen.

Door moderne screenings- en hygiëneprocedures zijn risico’s door bloedtransfusies en medische ingrepen zeldzaam geworden, maar kunnen in regio’s met onvoldoende standaarden nog steeds bestaan. HIV wordt niet overgedragen door dagelijkse interacties zoals handen schudden, omhelzen, kussen, niezen of hoesten. Het virus is buiten het menselijke lichaam slechts kort levensvatbaar, daarom is er geen risico op besmetting bij het gezamenlijk gebruik van toiletten, bestek, servies, handdoeken, beddengoed of zwembaden
(WHO, 2024).

Trichemoniasis

Een trichomoniasis-infectie wordt veroorzaakt door de parasiet Trichomonas vaginalis en wordt bijna uitsluitend overgedragen via onbeschermde vaginale seks. Andere overdrachtsroutes zijn:

• Besmette seksspeeltjes: Overdracht wanneer ze samen worden gebruikt zonder grondige reiniging of bescherming.
• Vochtige voorwerpen (zelden): Infectie door gezamenlijk gebruikte handdoeken of washandjes die in contact zijn gekomen met geïnfecteerde afscheidingen. Dit is mogelijk omdat de parasiet korte tijd buiten het lichaam kan overleven in een vochtige omgeving.
• Moeder-kind-overdracht: In extreem zeldzame gevallen tijdens de bevalling..

De infectie wordt niet overgedragen door dagelijkse contacten (Mayo Clinic, 2022).

Humane papillomvirussen (HPV)

HPV wordt voornamelijk overgedragen via nauw huidcontact tijdens vaginale, anale (ook zonder penetratie) of orale seks. Het virus kan het lichaam binnendringen via elk slijmvlies, inclusief de mond, lippen, anus of het genitale gebied. Niet-seksuele overdracht is zeer zeldzaam, bijvoorbeeld tijdens de zwangerschap of de bevalling van moeder op kind. Een besmetting via dagelijkse contacten zoals handen schudden, toiletten of zwembaden komt niet voor (CDC, 2024).

4 tips voor effectieve bescherming tegen SOA’s

1. Barrièrebescherming: Condooms en beflapjes (Dental Dams) bieden bescherming tegen direct contact met slijmvliezen en geïnfecteerde lichaamsvloeistoffen, waardoor het risico op een SOA-besmetting tijdens vaginale, anale en orale seks wordt verminderd.
2. Regelmatige SOA-tests: Vooral belangrijk voor mensen met wisselende seksuele partners of in nieuwe relaties, omdat veel seksueel overdraagbare aandoeningen symptoomloos kunnen zijn en ongemerkt doorgegeven kunnen worden.
3. Open communicatie: Een eerlijk gesprek met je partner over je SOA-status, testresultaten en beschermingsmaatregelen bevordert vertrouwen en vermindert het risico op misverstanden.
4. Vaccinaties: Vaccinaties tegen HPV en hepatitis B kunnen het risico op besmetting aanzienlijk verminderen.

Bron: WHO, 2024

Wil je je anoniem laten testen?
Homed-IQ biedt discrete en veilige thuistests voor verschillende SOA’s, die worden geanalyseerd in ISO-gecertificeerde laboratoria die ook door klinieken en huisartsen worden gebruikt.

Samenvatting

Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s) kunnen niet alleen via seksueel contact, maar ook door direct huidcontact of het uitwisselen van lichaamsvloeistoffen zoals speeksel of bloed worden overgedragen. Veel ziekteverwekkers, zoals herpes, HIV of syfilis, kunnen ook zonder penetratie via huid-op-huidcontact of geïnfecteerde wonden worden overgedragen. Om je te beschermen, zijn condooms, regelmatige tests en open communicatie met je partner essentieel. Dagelijkse interacties zoals omhelzen of kussen zonder zichtbare wonden vormen doorgaans geen risico.

Bronnen

About Genital HPV Infection | STI. (2024, February 6). CDC. Retrieved December 20, 2024, from https://www.cdc.gov/sti/about/about-genital-hpv-infection.html

Chlamydia: Causes, Symptoms, Treatment & Prevention. (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved December 20, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4023-chlamydia

Global Sexually Transmitted Infections Programme. (n.d.). Global Sexually Transmitted Infections Programme. Retrieved December 20, 2024, from https://www.who.int/teams/global-hiv-hepatitis-and-stis-programmes/stis/prevention

Hepatitis B. (2024, April 9). World Health Organization (WHO). Retrieved December 20, 2024, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/hepatitis-b

Herpes simplex virus. (2024, December 11). World Health Organization (WHO). Retrieved December 20, 2024, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/herpes-simplex-virus

HIV and AIDS. (2024, July 22). World Health Organization (WHO). Retrieved December 20, 2024, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/hiv-aids

Overview – – – Gonorrhoea. (n.d.). NHS. Retrieved December 20, 2024, from https://www.nhs.uk/conditions/gonorrhoea/

A sexually transmitted infection caused by a parasite-Trichomoniasis – Symptoms & causes. (n.d.). Mayo Clinic. Retrieved December 20, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/trichomoniasis/symptoms-causes/syc-20378609

Torgovnik, J. (2024, May 21). Sexually transmitted infections (STIs). World Health Organization (WHO). Retrieved December 20, 2024, from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/sexually-transmitted-infections-%28stis%29