Onbeschermde seks – hoe hoog is het risico op een SOA?

Onbeschermde seks brengt een hoog risico met zich mee voor seksueel overdraagbare infecties (SOA’s). SOA’s zoals chlamydia, gonorroe, hiv of syfilis kunnen gemakkelijk worden overgedragen bij onbeschermde seks. Vooral mensen met vaak wisselende seksuele partners, die anale seks hebben en geen regelmatige preventieve onderzoeken zoals tests ondergaan, lopen een verhoogd risico. Dit artikel legt uit hoe SOA’s worden overgedragen, welke risicofactoren een rol spelen en hoe je jezelf effectief kunt beschermen.

Inhoudsopgave

• Wat zijn SOA’s?
• Waarom is bescherming bij seks belangrijk?
• Hoe groot is het risico om een SOA op te lopen bij onbeschermde seks?
• Welke factoren beïnvloeden het risico op een SOA-overdracht?
• Hoe kan ik een SOA voorkomen?
• Samenvatting

Wat zijn SOA’s?

Seksueel overdraagbare infecties (SOA’s) zijn infecties die via onbeschermd seksueel contact worden overgedragen en afhankelijk van de veroorzaker in drie categorieën kunnen worden ingedeeld. Bacteriële infecties omvatten chlamydia, gonorroe en syfilis. Virale infecties omvatten hiv, genitale herpes en HPV, terwijl parasitaire infecties zoals trichomoniasis kunnen voorkomen. Onbehandelde of ongediagnosticeerde SOA’s kunnen ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken (MedlinePlus, 2024).

Waarom is bescherming bij seks belangrijk?

Beschermingsmaatregelen zoals condooms en lektüchern zijn bij seks van belang om de volgende redenen:

1. Beschermingsmaatregelen verlagen het risico op een SOA-besmetting, omdat ze direct contact met infectieuze lichaamsvloeistoffen en slijmvliezen beperken. Bij correct en consistent gebruik kan het dragen van condooms het risico op hiv-besmetting met tot wel 99% verlagen.
2. Beschermingsmaatregelen beschermen niet alleen jezelf, maar ook anderen, omdat veel SOA’s zonder symptomen verlopen en onopgemerkt kunnen blijven.
3. Beschermingsmaatregelen verlagen op de lange termijn het risico op gezondheidsproblemen die kunnen ontstaan door ongediagnosticeerde en onbehandelde infecties.
4. De maatschappelijke verspreiding van SOA’s wordt verminderd. Door preventief gedrag wordt de verspreiding van infecties onderbroken.

Bron: NHS, 2022

Hoe groot is het risico om een SOA op te lopen bij onbeschermde seks?

Het risico op een seksueel overdraagbare infectie (SOA) bij onbeschermde seks varieert afhankelijk van het type infectie, de overdrachtsweg en individuele factoren zoals de gezondheid van de slijmvliezen of bestaande infecties.

• Humaan immunodeficiëntievirus (hiv): Het risico ligt bij vaginale seks tussen 0,04–0,08 % en bij anale seks tot wel 1,4 %. Het contact met geïnfecteerde lichaamsvloeistoffen zoals bloed, sperma of vaginale afscheiding is bepalend. Slijmvliesbeschadigingen of een hoge virale lading verhogen het risico.
• Chlamydia en gonorroe: Het risico om onbeschermd chlamydia of gonorroe op te lopen ligt per contact bij ongeveer 20–40 %. Deze infecties worden voornamelijk overgedragen via vaginale, anale en orale seks, omdat ze de slijmvliezen aantasten en zich verspreiden via direct contact met geïnfecteerde afscheidingen.
• Genitale herpes: Het risico op besmetting met het herpes simplex-virus (HSV) ligt bij 10–30 % per ontmoeting, afhankelijk van het type contact, en is bijzonder hoog bij open herpesblaasjes. Herpes wordt overgedragen via huid-op-huidcontact en geïnfecteerde slijmvliezen, zelfs als er geen zichtbare symptomen zijn.
• HPV: Humaan papillomavirus (HPV) wordt overgedragen via direct huidcontact of contact met geïnfecteerde slijmvliezen, meestal tijdens vaginale, anale of orale seks. Het infectierisico is moeilijk te kwantificeren, aangezien HPV vaak symptoomloos is. Ongeveer 80 % van de seksueel actieve mensen wordt ooit in hun leven geïnfecteerd met HPV (Lewis et al., 2019).
• Syfilis: Syfilis wordt overgedragen via direct contact met open syfilis-ulcera op de huid of slijmvliezen. Het risico op besmetting ligt bij 30–50 % per contact. De ziekte is bijzonder besmettelijk in de vroege stadia, wanneer zichtbare wonden aanwezig zijn.
• Trichomoniasis: Trichomonas vaginalis, de veroorzaker van trichomoniasis, wordt voornamelijk overgedragen via vaginale seks. Het risico om besmet te raken kan oplopen tot 70 %, aangezien de infectie zeer besmettelijk is. Mannen zijn vaak asymptomatische dragers, wat de overdracht vergemakkelijkt.

Bronnen: Mayo Clinic, 2023; NHS, 2022

Meer informatie kun je lezen in onze blogs “Seksueel overdraagbare infecties (SOA): Mythen en feiten – hoe groot is jouw risico echt?” en “Seks zonder condoom – risico’s en veelgestelde vragen.”

Welke factoren beïnvloeden het risico op een SOA-overdracht?

Het risico om een SOA op te lopen bij onbeschermde seks wordt beïnvloed door de volgende factoren:

1. Soort seksuele handeling: De overdrachtsweg heeft een grote invloed op het risico. Onbeschermde anale seks heeft het hoogste risico, gevolgd door vaginale en orale seks, omdat de slijmvliezen in het anale gebied gevoeliger zijn en gemakkelijker beschadigd kunnen worden.
2. Partnerstatus: Als de seksuele partner al besmet is met een SOA, is de kans op besmetting veel groter. Het is extra riskant wanneer de infectiestatus van de partner onbekend is en er vaak wisselende seksuele partners zijn. Veel SOA’s komen zonder symptomen voor, maar kunnen toch worden overgedragen en langdurige schade veroorzaken.
3. Letsels/microbeschadigingen: Open wonden, geïrriteerde huid of kleine verwondingen, die vaak onopgemerkt blijven, vergemakkelijken het binnendringen van ziekteverwekkers zoals bacteriën of virussen.
4. Soort ziekte en besmettelijkheid: Sommige SOA’s zijn besmettelijker omdat ze op verschillende manieren worden overgedragen. Infecties zoals HPV, die via huidcontact worden overgedragen, zijn gemakkelijker te verspreiden dan die welke lichaamsvloeistoffen zoals bloed of sperma vereisen, zoals hiv. Ook hoe goed de ziekteverwekker buiten het lichaam kan overleven, de virale belasting in het lichaam en asymptomatische gevallen beïnvloeden het besmettingsrisico aanzienlijk.
5. Immuunsysteem van de ontvanger: Mensen met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door chronische aandoeningen, hiv of medicatie, zijn vatbaarder voor infecties.
6. Sociale en geografische factoren: In regio’s met een hoge prevalentie van bepaalde SOA’s of in risicogroepen (bijv. sekswerkers, mannen die seks hebben met mannen) is de kans op besmetting vaak groter.

Bron: Mayo Clinic, 2023

Hoe kan ik een SOA-infectie voorkomen?

Om seksueel overdraagbare infecties (SOA’s) te voorkomen of onbewuste overdracht te voorkomen, moet je altijd een condoom gebruiken bij vaginale, anale en orale seks en je regelmatig laten testen, vooral voor nieuwe relaties, bij wisselende partners of na onbeschermde seks. Vaccinaties, zoals tegen hoogrisico-typen van HPV, worden ook aanbevolen. Praat open en eerlijk met je partner over seksuele gezondheid om jezelf te beschermen en eventueel samen te testen of behandelen. Vermijd intiem contact bij acute symptomen of als je vermoedt dat je een SOA hebt (NHS, 2023).

Wil je 100% discreet getest worden? – Gebruik dan de thuistests van Homed-IQ. Alle resultaten worden geanalyseerd in ISO-gecertificeerde laboratoria die ook door klinieken en huisartsenpraktijken worden gebruikt.

Samenvatting

Onbeschermde seks brengt een hoog risico met zich mee voor seksueel overdraagbare infecties (SOA’s) zoals chlamydia, gonorroe, hiv of syfilis. Vooral mensen met vaak wisselende seksuele partners of degenen die anale seks hebben en geen regelmatige preventieve onderzoeken ondergaan, lopen een verhoogd risico. Beschermingsmaatregelen zoals condooms en regelmatige tests zijn essentieel om het risico op besmetting te verlagen en onbewuste overdracht van SOA’s te voorkomen. Vaccinaties, zoals tegen hoogrisico-typen van HPV, en open communicatie met je partner(s) dragen ook bij aan preventie.

Bronnen

About Sexually Transmitted Infections (STIs) | STI. (2024, March 25). CDC. Retrieved December 9, 2024, from https://www.cdc.gov/sti/about/index.html

Sex activities and risk. (n.d.). NHS. Retrieved December 9, 2024, from https://www.nhs.uk/live-well/sexual-health/sex-activities-and-risk/

Sex activities and risk. (n.d.). NHS. Retrieved December 9, 2024, from https://www.nhs.uk/live-well/sexual-health/sex-activities-and-risk/

Sexually transmitted diseases (STDs) – Symptoms and causes. (2023, September 8). Mayo Clinic. Retrieved December 9, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sexually-transmitted-diseases-stds/symptoms-causes/syc-20351240

Sexually Transmitted Infections | STIs | Venereal Disease. (2024, June 26). MedlinePlus. Retrieved December 9, 2024, from https://medlineplus.gov/sexuallytransmittedinfections.html