Insulineresistentie is een stofwisselingsstoornis waarbij de lichaamscellen minder gevoelig zijn voor het hormoon insuline, dat verantwoordelijk is voor het reguleren van de bloedsuikerspiegel. Een van de grootste uitdagingen bij insulineresistentie is dat het vaak geen duidelijke symptomen vertoont totdat het voortschrijdt en leidt tot aandoeningen zoals prediabetes of type 2 diabetes. Wereldwijd zijn naar schatting ongeveer 500 miljoen mensen getroffen door diabetes, en dit aantal blijft toenemen (WHO, 2024). In dit artikel lees je wat insulineresistentie is, wat de oorzaken zijn, vroege waarschuwingssignalen, diagnosemethoden en effectieve preventiestrategieën.

Vraag je je af hoe het met je bloedsuikerwaarden staat? De bloedsuikertest van Homed-IQ meet de HbA1c-waarde, een belangrijke indicator voor de vroege detectie van prediabetes en diabetes, en geeft een overzicht van je gemiddelde bloedsuikerspiegel van de afgelopen twee tot drie maanden. Deze test kun je gemakkelijk thuis uitvoeren.

Inhoudsopgave

• Wat is insulineresistentie?
• Oorzaken van insulineresistentie
• Hoe herken je insulineresistentie?
• Hoe wordt insulineresistentie gediagnosticeerd?
• Met welke ziekten is insulineresistentie verbonden?
• Hoe kan je insulineresistentie voorkomen of verbeteren?
• Is medische behandeling nodig bij insulineresistentie?

Wat is insulineresistentie?

Insulineresistentie beschrijft een toestand waarin de lichaamscellen niet goed reageren op het hormoon insuline. Insuline wordt geproduceerd door de alvleesklier en zijn hoofdfunctie is om glucose (suiker) uit de bloedbaan in de cellen te transporteren, waar het wordt gebruikt voor energie. Wanneer de cellen minder gevoelig zijn voor insuline, wordt dit proces minder efficiënt en moet het lichaam meer insuline produceren om de suiker in de cellen te krijgen. Insulineresistentie kan tijdelijk optreden, bijvoorbeeld tijdens de zwangerschap, of langdurig zijn. Langdurige insulineresistentie ontwikkelt zich vaak geleidelijk en kan, indien onbehandeld, leiden tot gezondheidsproblemen zoals prediabetes of type 2 diabetes (NIDDK, 2018).

Wat is het verschil tussen insulineresistentie en prediabetes?

Prediabetes beschrijft een toestand waarin de bloedsuikerspiegel al hoger is dan normaal, maar nog niet binnen het bereik van diabetes valt. Insulineresistentie kan een van de oorzaken van prediabetes zijn, maar niet iedereen met insulineresistentie heeft onmiddellijk prediabetes. Zolang de alvleesklier in staat is voldoende insuline te produceren om aan de verhoogde vraag te voldoen, kan de bloedsuikerspiegel nog binnen het normale bereik blijven. Prediabetes treedt vaak op na langdurige insulineresistentie, waarbij het lichaam niet langer in staat is de effecten ervan te compenseren door meer insuline te producere (Cleveland Clinic, 2021).

Wat is het verschil tussen insulineresistentie en type 1 en 2 diabetes?

Insulineresistentie speelt een centrale rol bij type 2 diabetes, omdat het een van de eerste tekenen is die bij de ontwikkeling van de ziekte worden waargenomen. Langdurige insulineresistentie kan leiden tot prediabetes en vervolgens tot type 2 diabetes als er geen maatregelen worden genomen om de bloedsuikerspiegel te verlagen.
Type 1 diabetes is daarentegen een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem van het lichaam de insulineproducerende cellen in de alvleesklier aanvalt en vernietigt. Insulineresistentie speelt bij type 1 diabetes een kleinere rol, omdat het lichaam bij type 1 diabetes geen insuline kan produceren, maar het kan wel voorkomen (Cleveland Clinic, 2021).

Oorzaken van insulineresistentie

• Verworven oorzaken: Bij verworven oorzaken spelen overgewicht en obesitas een belangrijke rol. Vooral buikvet scheidt ontstekingsbevorderende stoffen af die de insulinegevoeligheid van de cellen verminderen. Ook een hoge inname van snel verteerbare koolhydraten en verzadigde vetten in de voeding is een belangrijke factor. Een gebrek aan lichamelijke activiteit zorgt ervoor dat minder glucose in de spieren wordt verbrand, wat de vetophoping en insulineresistentie bevordert.
• Genetische oorzaken: Mensen bij wie type 2 diabetes in de familie voorkomt, hebben vaak een verhoogd risico op het ontwikkelen van insulineresistentie. Dit komt door bepaalde genen die de insulinegevoeligheid van de cellen kunnen beïnvloeden.
• Hormonale oorzaken: Ziekten zoals het polycysteus ovariumsyndroom (PCOS) en hypothyreoïdie zijn bekende hormonale oorzaken van insulineresistentie. PCOS leidt vaak tot een verhoogd androgeenspiegel, die de reactie van de cellen op insuline verstoort. Het syndroom van Cushing, dat wordt gekenmerkt door een overmatige productie van cortisol, kan ook insulineresistentie bevorderen door de normale glucosestofwisseling te verstoren.

Bron: Cleveland Clinici, 2021

Hoe herken je insulineresistentie?

Insulineresistentie is een aandoening die zich vaak zonder duidelijke symptomen ontwikkelt en daarom moeilijk te herkennen is. Vroege opsporing is echter belangrijk om ernstere gezondheidsproblemen te voorkomen. Hieronder vind je waarschuwingssignalen die erop kunnen wijzen dat er iets mis is met je bloedsuikerstofwisseling:

Bron: Mayo Clinic, 2022

Na de eerste waarschuwingssignalen kunnen verdere symptomen zoals verhoogde dorst, vaker moeten plassen of wazig zicht erop wijzen dat de toestand verslechtert. Als je een of meer van deze symptomen opmerkt, raadpleeg dan een arts en laat je bloedsuiker testen.

Hoe wordt insulineresistentie gediagnosticeerd?

De diagnose insulineresistentie wordt gesteld door een combinatie van anamnese, lichamelijk onderzoek en specifieke bloedtesten. De arts zal eerst vragen naar symptomen en een familiegeschiedenis. De bloedtesten omvatten:

• Nuchtere bloedsuikertest: Meet de glucosespiegel in het bloed na een nacht vasten om te zien hoe effectief het lichaam insuline produceert en gebruikt.
• Orale glucosetolerantietest (OGTT): Meet de bloedsuikerspiegel voor en na het drinken van een suikerhoudende oplossing om te bepalen hoe snel het lichaam glucose verwerkt.
• HbA1c-test: Meet de gemiddelde bloedsuikerspiegel van de afgelopen twee tot drie maanden en helpt de glucosecontrole over een langere periode te beoordelen

Bron: Cleveland Clinic, 2021

Wil je zelf een overzicht krijgen?

De bloedsuikertest (HbA1c) van Homed-IQ biedt een eenvoudige en betrouwbare manier om je bloedsuikerspiegel thuis te controleren. Deze test is vooral nuttig voor mensen die tekenen van insulineresistentie vertonen of risicofactoren voor diabetes hebben. De test meet de HbA1c-waarde in je bloed en bepaalt je gemiddelde bloedsuikerwaarde van de afgelopen drie maanden. Als de waarde te hoog is, kan dit wijzen op prediabetes of diabetes, en je zou dan een arts moeten raadplegen voor verdere behandeling.

Met welke ziekten is insulineresistentie verbonden?

Mensen met insulineresistentie ervaren vaak verhoogde vermoeidheid en hebben moeite met gewichtsbeheersing, wat hun dagelijkse prestaties en levenskwaliteit kan beïnvloeden. Ongecontroleerde insulineresistentie kan ook leiden tot de ontwikkeling van type 2 diabetes. Type 2 diabetes treedt op wanneer de bloedsuikerspiegel voortdurend verhoogd is. Dit kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, zoals hart- en vaatziekten, nierschade en zichtproblemen. In de volgende tabel vind je een kort overzicht van andere aandoeningen die geassocieerd zijn met een voortschrijdende insulinegevoeligheidsstoornis:

Om je gezondheid proactief te monitoren en risicofactoren vroegtijdig te herkennen, biedt Homed-IQ praktische thuistests aan. Met de hart- en vaatziekten test en de cholesterol test kun je belangrijke hart- en vaatmarkers en je cholesterolniveau gemakkelijk thuis controleren. In onze blogs: “Verbeter je hartgezondheid: Tips voor een sterk hart” en “Cholesterol – verhoogde waarden nu onder controle krijgen” vind je bovendien aanvullende informatie.

Hoe kan je insulineresistentie voorkomen of verbeteren?

Bij de preventie van insulineresistentie zijn er bepaalde factoren, zoals genetische aanleg en bepaalde hormonale aandoeningen, die moeilijker te beïnvloeden zijn. Toch is het mogelijk om vooral de verworven oorzaken van insulineresistentie te veranderen door gerichte aanpassingen in de levensstijl. Hier zijn vijf praktische adviezen die kunnen helpen insulineresistentie te voorkomen:

Advies 1: Voedingsaanpassing

Een dieet rijk aan vezels (25-30 g per dag), gezonde vetten en matig eiwit kan helpen de bloedsuikerspiegel stabiel te houden. Combineer koolhydraten met eiwitten en vezels om bloedsuikerpieken te voorkomen. Voedingsmiddelen met complexe koolhydraten, zoals volkorenproducten, worden langzamer verteerd en veroorzaken daardoor minder sterke schommelingen in de bloedsuikerspiegel. Ook zijn omega-3-vetzuren uit vis, onverzadigde vetten uit noten en zaden, en antioxidanten uit bijvoorbeeld bessen belangrijk om ontstekingen te verminderen. Het is belangrijk om de etiketten van voedingsmiddelen zorgvuldig te lezen, omdat suiker vaak onder verschillende namen zoals fructose, glucose, sacharose of maltose verstopt zit. Als vuistregel geldt: minder dan 5 gram suiker per 100 gram wordt als laag beschouwd.

In de tabel hieronder vind je voedselalternatieven die je kunnen helpen je dieet aan te passen voor een betere insulinegevoeligheid:

Advies 2: Regelmatige lichamelijke activiteit

Regelmatige activiteiten zoals aerobics, krachttraining of lichte oefeningen zoals wandelen kunnen de spieren stimuleren om meer glucose uit de bloedbaan te gebruiken, waardoor de insulinegevoeligheid verbetert. Experts raden aan om minstens 150 minuten matige cardiotraining of 75 minuten intensieve training per week te doen.

Advies 3: Gewichtsbeheersing

Obesitas, vooral de ophoping van buikvet, is nauw verbonden met insulineresistentie. Een vermindering van het lichaamsgewicht met 5-10% kan al de insulinegevoeligheid verbeteren en het risico op diabetes verminderen.

Advies 4: Stressmanagement

Cortisol, een hormoon dat vrijkomt als reactie op stress, kan de insulinegevoeligheid verminderen door de afgifte van glucose uit de lever te stimuleren en zo de bloedsuikerspiegel te verhogen. Dit zorgt ervoor dat er meer insuline nodig is, wat insulineresistentie op lange termijn kan bevorderen. Chronische stress bevordert vaak ongezonde gewoonten zoals overmatig eten of te weinig bewegen. Effectieve stressbeheersing door regelmatige lichaamsbeweging, meditatie en voldoende slaap kan helpen om het cortisolniveau te verlagen, gezonde gewoonten te bevorderen en het risico op insulineresistentie te verminderen.

Advies 5: Regelmatige medische controle

Het is belangrijk om je bewust te zijn van je risicofactoren en vroegtijdige symptomen van insulineresistentie in de gaten te houden. Regelmatige controle door middel van thuistests of medische onderzoeken kan cruciaal zijn om eventuele langdurige problemen te voorkomen.

Bronnen: Gunnars, 2022; ADA, 2024

Is medische behandeling nodig bij insulineresistentie?

Of een insulineresistentie medisch behandeld moet worden, hangt af van de ernst van de aandoening, de bijbehorende symptomen en eventuele bijkomende ziekten zoals prediabetes of type 2 diabetes. Vaak is een combinatie van aanpassingen in de levensstijl, zoals voedingsveranderingen en meer lichamelijke activiteit, voldoende om de insulinegevoeligheid te verbeteren. Als deze maatregelen niet voldoende zijn, kan de arts een aanvullende medicamenteuze behandeling voorstellen, zoals metformine, om de bloedsuikerspiegel te reguleren.

Bronnen

Diabetes. (n.d.). World Health Organization (WHO). Retrieved May 16, 2024, from https://www.who.int/health-topics/diabetes#tab=tab_1

Insulin Resistance and Diabetes | ADA. (n.d.). American Diabetes Association. Retrieved May 16, 2024, from https://diabetes.org/health-wellness/insulin-resistance

Insulin Resistance & Prediabetes – NIDDK. (n.d.). National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. Retrieved May 16, 2024, from https://www.niddk.nih.gov/health-information/diabetes/overview/what-is-diabetes/prediabetes-insulin-resistance#insulinresistance

Insulin Resistance: What It Is, Causes, Symptoms & Treatment. (n.d.). Cleveland Clinic. Retrieved May 16, 2024, from https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22206-insulin-resistance

Severe insulin resistance | CUH. (n.d.). Cambridge University Hospitals. Retrieved May 16, 2024, from https://www.cuh.nhs.uk/patient-information/severe-insulin-resistance/

What is insulin resistance? A Mayo Clinic expert explains. (2022, August 18). Mayo Clinic. Retrieved May 16, 2024, from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/obesity/multimedia/vid-20536756